Το βασίλειο του μαύρου χρήματος στην Ελλάδα στήθηκε επί Κώστα Σημίτη και των κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ εκείνης της οκταετίας με τους «διακεκριμένους» μιζαδόρους υπουργούς του… εκσυγχρονιστή. Ηταν τότε που οι νόμοι, οι έλεγχοι και οι τραπεζικοί κανόνες ξεχείλωσαν τόσο που οι… επενδυτές έβρισκαν το πεδίο ελεύθερο για να ξεπλένουν τις οικονομικές αμαρτίες τους μέσω του Χρηματιστηρίου και της αγοράς ακινήτων.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Οι θαυμαστές της τρόικας υπόσχονταν από το 2009, μετά το στεγαστικό κραχ στις ΗΠΑ, ότι οι Ελληνες θα υποφέρουν μεν για μερικά χρόνια, αλλά για πρώτη φορά η χώρα θα αποκτήσει κανόνες. Μιλούσαν για πάταξη της φοροδιαφυγής, για ελέγχους σε ευρωπαϊκά πρότυπα, για συστημικό περιορισμό του μαύρου χρήματος. Κάποιοι αφελείς πίστεψαν εκείνα τα παραμύθια.
Τα μνημόνια καταλήστευσαν τις ζωές και τις περιουσίες του κόσμου, όμως σήμερα, επί ενός άλλου… εκσυγχρονιστή των σκανδάλων, του Κυριάκου Μητσοτάκη, έχει στηθεί ένα νέο πάρτι μαύρης σακούλας. Οσα γίνονται από την πανδημία και μετά θυμίζουν τη νοσηρή περίοδο 1996-2004 και τις μεγάλες φούσκες επί διακυβέρνησης Σημίτη.
Για όσους κουβαλούν βαλίτσες με άγνωστης προέλευσης ρευστό, η Ελλάδα έγινε ξανά επί Μητσοτάκη μια κανονική και απόλυτα φιλόξενη μπανανία, όπως και τότε. Μια χώρα χωρίς κανόνες, δίχως κανέναν έλεγχο για την προέλευση των χρημάτων, ένα Ελ Ντοράντο για τους κάθε λογής επιτηδείους.
Τα δεδομένα είναι συντριπτικά για μια κυβέρνηση που μετατρέπει τη χώρα σε offshore, διαφημίζοντας τη ζούγκλα ως… επενδυτικό παράδεισο, ενώ την ίδια ώρα ρουφάει τα πενιχρά «λευκά» εισοδήματα των πολιτών με εξοντωτικούς φόρους και επιτρέπει στα «κοράκια» να πετάνε εκτός σπιτιών οικογένειες για 1.000 και 5.000 ευρώ.
Ο βασικός δείκτης για την ποσότητα των βρόμικων ευρώ που κυκλοφορούν στην Ελλάδα είναι παραδοσιακά η αγορά ακινήτων. Η ίδια η κυβέρνηση πριν από λίγες μέρες παραδέχτηκε, ανερυθρίαστα, ότι άφησε ανέλεγκτες χιλιάδες αγοραπωλησίες ακινήτων με χρήματα εκτός τραπεζικού συστήματος, σε μια εποχή που υποτίθεται ότι απαγορεύονται με μετρητά όλες οι συναλλαγές άνω των… 500 ευρώ.
Με την ανοχή της κυβέρνησης έχει στηθεί μια γιγάντια φούσκα μαύρου χρήματος ειδικά στα ακίνητα, με τις τιμές να εκτινάσσονται πια σε βαθμό που να είναι πλέον απρόσιτα για κάθε νομοταγή πολίτη. Η ενοικίαση ενός απλού διαμερίσματος έφτασε να αποτελεί τον μόνιμο εφιάλτη και η αγορά μιας κατοικίας έχει γίνει άπιαστο όνειρο. Οπως όλες οι φούσκες, είναι θέμα χρόνου να σκάσει κι αυτή. Αλλωστε στο εξωτερικό προετοιμάζονται ήδη για το μεγάλο κραχ.
Τα αμαρτωλά έξι χρόνια (1999-2005) με το βρόμικο πάρτι του real estate
Την εποχή του ξεσαλώματος στο δημόσιο χρήμα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων και δύο χρόνια πριν από την είσοδο στο ευρώ, ο Κώστας Σημίτης (φωτό) δήλωνε, το 2000, ότι «η Ελλάδα βρίσκεται με το σπαθί της στην πρώτη ταχύτητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης», ξεχνώντας ότι έπρεπε να βάλει το χέρι της και η Goldman Sachs με τα μαγειρέματά της.
Η φούσκα του Χρηματιστηρίου είχε μόλις σκάσει και όλα έδειχναν τι θα ακολουθήσει τα επόμενα χρόνια. Ομως, δεν υπήρχαν μόνο χαμένοι στο Χρηματιστήριο, με την τότε κυβέρνηση να τραβάει στην καταστροφή χιλιάδες ανυποψίαστους μεροκαματιάρηδες που «τσίμπησαν» στο δελεαστικό «κάλεσμα» Σημίτη για δείκτη στις 5.000 μονάδες.
Υπήρχαν και κερδισμένοι, κυρίως αυτοί που ξέπλεναν χρήματα και είχαν καλές «πηγές», σε μια εποχή που οι έλεγχοι ήταν ανύπαρκτοι και οι πάσης φύσεως χρηματιστηριακές εταιρίες ανθούσαν σε κάθε γειτονιά.
Αν και θα περίμενε κανείς ότι από το 1999 και μετά η αγορά ακινήτων θα γνώριζε ραγδαία πτώση, συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Οι αγοραπωλησίες εκτοξεύτηκαν, γεγονός που οδήγησε σε αναπόφευκτο όσο κι απρόσμενο, βάσει δεδομένων της εποχής, άλμα τιμών.
Σε ημερίδα του Economist, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα τον Μάιο 2007, ανακοινώθηκε ο διπλασιασμός της μέσης τιμής πώλησης των κατοικιών από το 1999 έως και το 2005, σύμφωνα με τα στοιχεία του δείκτη Propindex. Η μέση τιμή πώλησης μιας κατοικίας το 1999 ήταν 867 ευρώ ανά τ.μ. και το 2005 είχε ανέβει στα 1.717 ευρώ! Μετά τη «φούσκα» ακολούθησε το κραχ, που επιταχύνθηκε επί Μνημονίων.
Ρόλο έπαιξαν αφενός μεν ο καλπασμός της φοροδιαφυγής στην είσπραξη ΦΠΑ επί Σημίτη, αφού το 2000-2004 κυμάνθηκε στο 25%-28% με απώλειες άνω των 4 δισ. ευρώ ανά έτος, ποσό υπέρογκο για τα δεδομένα της εποχής, και αφετέρου οι μαύρες σακούλες από τις πάσης φύσεως μίζες και εγκληματικές δράσεις που ξεπλένονταν κανονικότατα ακόμα και μέσω καταθέσεων στις… τράπεζες.
Από το 1999 και μετά ήταν η περίοδος κατά την οποία διακινήθηκε το περισσότερο μαύρο χρήμα στην Ελλάδα, σύμφωνα με εκτιμήσεις μελών της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες τον Μάιο του 2014 στη συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.
«Μόνο με αφορμή τη “λίστα Λαγκάρντ”, την προανακριτική επιτροπή και την οικονομική κρίση, ασκήθηκε πίεση στις τράπεζες να ανταποκρίνονται στα αιτήματα ελέγχου» είχε πει τότε ο υπάλληλος του ΣΔΟΕ κ. Κατσίπης, ενημερώνοντας ότι ακόμα και το 2014 οι τράπεζες δεν έδιναν στους ελεγκτές κρίσιμες πληροφορίες για την κίνηση των λογαριασμών.
Το 2012 ο πρόεδρος της διεθνούς οργάνωσης Global Financial Integrity Ρ. Μπέικερ είχε δηλώσει στο γερμανικό περιοδικό «Spiegel» ότι «σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας, από το 2002 και μετά βγήκαν από την Ελλάδα 207 δισ. ευρώ παράνομου χρήματος, που προερχόταν από εγκληματικές ενέργειες, διαφθορά και φοροδιαφυγή».
Επί Μητσοτάκη οι μαύρες σακούλες επέστρεψαν
Οι τιμές των ακινήτων εκτινάχθηκαν ξανά, όπως το 1999-2005, μόνο επί διακυβέρνησης Μητσοτάκη. Μάλιστα, από την πανδημία του 2020 και μετά η κυβέρνηση έχει κάνει τα πάντα για να συντηρήσει όχι μόνο τη «φούσκα» των σπιτιών, αλλά και τις μαύρες σακούλες.
Στα τέλη του 2021 η Τράπεζα της Ελλάδος γνωστοποιούσε ότι τα μετρητά στην αγορά ανέρχονταν στα 33,32 δισ. ευρώ, που αποτελούσε και νέο ιστορικό ρεκόρ για τη χώρα. Συγκριτικά, τον Απρίλιο 2010 υπήρχαν στην αγορά ως μετρητά μόνο 14 δισ. ευρώ, το 1/3 απ’ ό,τι το 2021.
Το ποσό των μετρητών που κυκλοφορεί εκτός τραπεζών εκτοξεύτηκε επί Μητσοτάκη στο πρωτοφανές 18,8% του ΑΕΠ, παρά τις φανφάρες περί του αντιθέτου και την ολοένα αυξανόμενη χρήση πλαστικού χρήματος.
Με τόσα ζεστά μετρητά εκτός τραπεζικού συστήματος ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα υπερθερμανθεί και η αγορά ακινήτων. Οι γεμάτες βαλίτσες με λεφτά επέστρεψαν και πάλι. Οχι μόνο από το εσωτερικό, αλλά και από το εξωτερικό.
Το real estate η κυβέρνηση το προώθησε με κάθε τρόπο. Καταρχάς, μέσω της χρυσής βίζας, ενός ανορθόδοξου μέτρου προσέλκυσης αδιευκρίνιστου ρευστού, το οποίο χρησιμοποιούν ελάχιστες χώρες, με την Ελλάδα να έχει για καιρό το χαμηλότερο όριο από όλες, το ευτελές ποσό των 250.000 ευρώ.
Η κυβέρνηση εξακολουθεί να πανηγυρίζει για τις επενδύσεις, όταν οι περισσότερες προέρχονται δίχως ελέγχους από το real estate. Με βάση τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, οι εισροές κεφαλαίων από το εξωτερικό με στόχο την απόκτηση ακινήτων αυξήθηκαν το 2022 σε 1,15 δισ. ευρώ, από 875.000.000 ευρώ το 2020. Το 2017 ήταν στα 328.000.000.
Επρεπε να φτάσουμε στη φετινή ΔΕΘ για να δεήσει να ανακοινώσει ο πρωθυπουργός ότι στις αγοραπωλησίες ακινήτων καταργούνται πια οριστικά από 1/1/2024 τα μετρητά και θα γίνονται μόνο με ηλεκτρονικό χρήμα μέσω τραπεζών. Κι όλα αυτά ενώ είναι γνωστό στην κυβέρνηση τι συμβαίνει με τα μαύρα λεφτά, όπως αποδείχθηκε λίγες μέρες μετά από την ΑΑΔΕ.
Το 2022 δόθηκαν 8 δισ. ευρώ για την αγορά κατοικίας πανελλαδικά. Μόλις το 1,1 δισ. των αγοραπωλησιών αποτελούσε τραπεζικό δανεισμό, σύμφωνα με την ΤτΕ, όταν το 2007 κατά μέσον όρο εκταμιεύτηκαν από τις τράπεζες στεγαστικά δάνεια 12 δισ. ευρώ.
Η υποψία περί ξεπλύματος και μαύρου χρήματος που έχει πλημμυρίσει την αγορά επί Μητσοτάκη επιβεβαιώθηκε από την ίδια την ΑΑΔΕ την περασμένη Τρίτη, γεγονός που εκθέτει ανεπανόρθωτα την κυβέρνηση για την αδράνειά της από το 2019. Οπως γνωστοποιήθηκε, στο στόχαστρο μπαίνουν πλέον 80.000 υποθέσεις μεταβίβασης ακινήτων του 2021-2022, που έγιναν αποκλειστικά ή εν μέρει με μετρητά εκτός τραπεζικού συστήματος.
Οσοι δεν μπορέσουν να δικαιολογήσουν πού βρήκαν τα χρήματα, εκτός από τα πρόστιμα που θα κληθούν να πληρώσουν, θα βρεθούν κι ενώπιον της αρμόδιας Αρχής ξεπλύματος. Το συνολικό «ύποπτο» ποσό που διακινήθηκε για αγορά σπιτιών και οικοπέδων σε αυτές τις 80.000 υποθέσεις ξεπερνά τα 3,4 δισ.
Οι συναλλαγές ήταν εν γνώσει της κυβέρνησης από τον Μάρτιο 2021, όταν και δημιουργήθηκε ειδική πλατφόρμα για να καταγράφει τις αγοραπωλησίες με μετρητά ή ηλεκτρονικό χρήμα. Ομως, η κυβέρνηση δεν έπραξε το παραμικρό επί δυόμισι χρόνια, αφήνοντας τις βαλίτσες με τα 3,4 δισ. ευρώ να πηγαινοέρχονται. Οι μαύρες αγοραπωλησίες, μάλιστα, θα συνεχιστούν… κανονικά μέχρι και τις 31 Δεκεμβρίου, ενώ για το 2019-2020 η κυβέρνηση επέλεξε να έχει εξαρχής μεσάνυχτα.
Στη Γερμανία το πρώτο «κραχ»! Σημάδια για επερχόμενο ντόμινο
Στις 20 Σεπτεμβρίου η γερμανική εφημερίδα «Ηandelsblatt» δημοσίευε μια είδηση «βόμβα». Ο μεγαλύτερος όμιλος ακινήτων της Γερμανίας «Vonovia», με έδρα το Μπόχουμ, ανακοίνωνε ότι διακόπτει προς το παρόν την ανέγερση 60.000 διαμερισμάτων στη χώρα.
Ο CEO της εταιρίας δήλωσε: «Εχουμε τα πάντα έτοιμα, αλλά λόγω υψηλών επιτοκίων και αύξησης του κόστους κατασκευής δεν θα έχουμε κέρδη αν προχωρήσουμε στις κατασκευές». Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του «κραχ», στη Γερμανία χτίζονται συνολικά ετησίως 700.000 διαμερίσματα. Η Γερμανική Ομοσπονδία Περιουσίας προβλέπει ότι μόλις 245.000 διαμερίσματα θα ολοκληρωθούν φέτος.
Στην Ελλάδα, που υπάρχουν έτσι κι αλλιώς αρκετές δομικές ιδιαιτερότητες, η κατασκευαστική δαπάνη έχει εκτοξευτεί στα 2.000 ευρώ ανά τετραγωνικό για την Αθήνα και σε 2.500 στην Περιφέρεια. Αυτό σημαίνει ότι ένα καινούργιο διαμέρισμα 100 τ.μ. στην Αθήνα θα πωληθεί με 4.000 το τ.μ.
Παγκοσμίως διαφαίνονται συνθήκες που μπορούν να πυροδοτήσουν ένα πανδαιμόνιο στην αγορά ακινήτων. Αφότου οι τιμές ανέκαμψαν από την κρίση του 2007-2009 και στη συνέχεια εκτοξεύτηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έκτοτε η διαρκής αύξηση των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες καθιστά τα στεγαστικά δάνεια πολύ ακριβότερα, επιβραδύνοντας τις οικονομίες.
Πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια γενικευμένη φούσκα των ακινήτων που απλά έχει καθυστερήσει. Σε όλον τον κόσμο τα σπίτια αξίζουν πάνω από 250 τρισεκατομμύρια δολάρια, όταν τα χρηματιστήρια φτάνουν στα 90 τρισ. Τα ακίνητα αντιπροσωπεύουν το ήμισυ του παγκόσμιου πλούτου. Το σκάσιμο της «φούσκας» θα δημιουργήσει οικονομική και πολιτική καταιγίδα.
Η μίνι «φούσκα» της πανδημίας τροφοδοτήθηκε από μειώσεις επιτοκίων και μετρητά «τόνωσης». Τώρα αυτές οι τάσεις έχουν αντιστραφεί. Από τη Σουηδία μέχρι την Αμερική η αγοραστική δύναμη των δανειοληπτών καταρρέει. Μακράν οι πιο εκτεθειμένοι είναι εκείνοι που δεν έχουν κλειδώσει τα επιτόκια και αντιμετωπίζουν αυξανόμενα στεγαστικά δάνεια.
Οι δύο βασικοί παράγοντες που εξηγούν την διαρκή άνοδο στις τιμές των ακινήτων στις ανεπτυγμένες χώρες είναι, σύμφωνα με τον Economist, η μετανάστευση και τα εύρωστα οικονομικά των νοικοκυριών. Στην Αυστραλία διαπιστώθηκε ότι κάθε 100.000 μετανάστες αυξάνουν τις τιμές των κατοικιών κατά 1%. Στο Λονδίνο, το πρώτο λιμάνι προσέλευσης των νέων αφίξεων μεταναστών στη Βρετανία, τα ενοίκια αυξήθηκαν κατά 16% πέρυσι.
Ιστορικά, ο διεθνής «κανόνας» ήταν ότι ένα μέσο σπίτι κόστιζε περίπου 2,6 φορές το μεσαίο ετήσιο εισόδημα. Για παράδειγμα, εάν το ετήσιο εισόδημα ενός νοικοκυριού είναι 100.000 ευρώ, τότε ο «κανόνας» ορίζει ότι μπορεί να αντέξει οικονομικά ένα σπίτι αξίας 260.000.
Σήμερα, ένα συνηθισμένο σπίτι κοστίζει στην Αμερική 5,3 φορές πάνω από το μέσο εισόδημα ενός νοικοκυριού, αριθμός ρεκόρ. Πρακτικά, ένα νοικοκυριό που βγάζει το μέσο εισόδημα είναι αδύνατον να πλησιάσει καν την τιμή για ένα απλό τυπικό σπίτι, ακόμα και στις ΗΠΑ.
Ομως σε πολλές άλλες χώρες, από τη Βρετανία και τη Γερμανία μέχρι την Αυστραλία, η άνοδος ρεκόρ των ακινήτων στην πανδημία άρχισε ήδη να «διορθώνεται» απότομα. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι τιμές έχουν μειωθεί κατά 14% στη Σουηδία και τη Νέα Ζηλανδία. Στην Αυστραλία μειώθηκαν κατά 9%. Η Goldman Sachs έχει προβλέψει περαιτέρω πτώση, τουλάχιστον κατά 19% στη Νέα Ζηλανδία, 17% στη Σουηδία και 15% στην Αυστραλία. Στην Βρετανία η Capital Economics προέβλεψε πτώση 12%.
- Δείτε επίσης: UBS: Ξεφουσκώνουν οι «φούσκες» στα ακίνητα
