Ο Γιον Φόσε, που χθες πήρε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του, περιγράφει τον εαυτό του ως «έναν παράξενο τύπο από ένα αγροτικό μέρος της Νορβηγίας».
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Εχουμε συνηθίσει τα βιβλία από τη Σκανδιναβία να είναι κυρίως αστυνομικές, μυστηριώδεις ιστορίες. Με τα χρόνια, τα έργα των περισσότερων μοιάζουν το ένα με το άλλο, αφού άπαξ και πέτυχε η συνταγή των best sellers οι συγγραφείς ακολουθούν τη συγκεκριμένη «σχολή» για σίγουρη επιτυχία. Ομως, ο φετινός νικητής των Βραβείων Νόμπελ είναι η εξαίρεση. Δεν γράφει στη γλώσσα των αστικών κέντρων, ούτε στη γλώσσα του Τύπου, αλλά στα πιο αρχαϊκά «νινόρσκ».
Είναι τόσο διάσημος στη γενέτειρά του, που το περασμένο καλοκαίρι πραγματοποιήθηκε το 3ο Διεθνές Φεστιβάλ Fosse στο Det Norske Teater στο Οσλο. Ως αναγνώριση της συνεισφοράς του στη νορβηγική κουλτούρα, του παραχωρήθηκε η χρήση τιμητικής κατοικίας στους χώρους του βασιλικού παλατιού, το οποίο ανήκει στο νορβηγικό κράτος.
Το Βραβείο Νόμπελ θα του απονεμηθεί σήμερα και το χρηματικό έπαθλο, 1.000.000 δολάρια, τη Δευτέρα. «Εξεπλάγην όταν με πήραν τηλέφωνο, αλλά ταυτόχρονα το περίμενα» είπε ο Φόσε, που πριν από 10 χρόνια ήταν πάλι ανάμεσα στα ονόματα που η επιτροπή εξέταζε για την απονομή του Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο συγκεκριμένος συγγραφέας έχει αναπτύξει ένα εντελώς δικό του στιλ γραφής, σχεδόν ένα ξεχωριστό είδος λογοτεχνίας που δεν μοιάζει με όσα έχουμε συνηθίσει. Γράφει απλά, αλλά με βαθιά νοήματα, αληθινά, χωρίς να πολυσκοτίζεται για τους «κανόνες» της εμπορικής λογοτεχνίας.
Παρά ταύτα, ο κόσμος δεν μπορεί να σταματήσει να τον διαβάζει άπαξ και πιάσει έργο του στα χέρια του. Η πρώτη έκδοση για τον 64χρονο Φόσε έγινε το 1983, και από τότε έχει γράψει μυθιστορήματα, ποίηση, παιδικά βιβλία και δημοσιογραφικά κείμενα. Τα θεατρικά του έργα έχουν ανέβει σε ολόκληρο τον κόσμο.
Εχει δηλώσει πως κάθε φορά πριν ανέβει ένα θεατρικό του έργο περιμένει να… σφαγιαστεί κριτικά. Ομως, είναι ο εν ζωή δραματουργός με τις περισσότερες θεατρικές παραστάσεις στην Ευρώπη, μεταφρασμένος σε 40 γλώσσες. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 50 γλώσσες.
Ένα και μοναδικό βιβλίο του μεταφρασμένο στα ελληνικά
Ο Σωτήρης Σουλιώτης έχει μεταφράσει το μοναδικό βιβλίο Φόσε που κυκλοφορεί στη χώρα μας, «Το Άλλο Όνομα», που ανήκει στην «Επταλογία» του (εκδόσεις Gutenberg). Πρόκειται να μεταφράσει τη συνέχεια της «Επταλογίας», δηλαδή τα βιβλία «Eit nytt namn 3-5» και «Eit nytt namn 6-7» για τον ίδιο εκδοτικό οίκο.
Η «δημοκρατία» επικοινώνησε χθες με τον Σωτήρη Σουλιώτη, με σπουδές φιλολογίας στο ΑΠΘ και μετάφρασης στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης (ομιλεί 10 γλώσσες): «Ο Γιον Φόσε προέρχεται από θρησκευόμενη οικογένεια, αλλά στην εφηβεία του αποχώρησε από τη νορβηγική επίσημη Εκκλησία και είχε έντονες θρησκευτικές αναζητήσεις, από τις οποίες άλλωστε χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων το έργο του. Τελικά προσχώρησε στον καθολικισμό. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν. Το έργο του χαρακτηρίζεται από υποβλητική ονειρική γλώσσα, αργή δράση και ρυθμούς, επαναλήψεις και μαγευτικές περιγραφές των πιο απλών καθημερινών πραγμάτων, όπως του πρωινού με αβγά και μπέικον, της χιονοθύελλας, της ζεστής σόμπας ύστερα από μια βόλτα στο κρύο χιόνι».
Ο Ελληνας μεταφραστής, που έχει ζήσει αρκετά χρόνια στη Δανία και μεταφράζει σκανδιναβική λογοτεχνία και λογοτεχνία των χωρών της Βαλτικής, μας είπε ακόμα: «Το Νόμπελ είναι μια μεγάλη χαρά για τη Νορβηγία, τη Σκανδιναβία και όλο τον λογοτεχνικό κόσμο. Ενας υπέροχος συγγραφέας, που είχα την τιμή να μεταφράσω το πρώτο βιβλίο του που κυκλοφόρησε πέρυσι στην Ελλάδα. Θα μεταφράσω και άλλα δύο βιβλία του, ίσως και περισσότερα. Είμαι πραγματικά υπερήφανος γι’ αυτό».
Ο Φόσε πρώτη φορά έγραψε όταν ήταν 12 χρονών μια μικρή ιστορία. Ακόμα και τώρα, που τα βιβλία του έχουν τεράστια αναγνώριση, λέει πως «όταν καταφέρνω να γράψω το βλέπω ως δώρο, ως ένα είδος χάρης. Δεν νιώθω ότι το αξίζω». Ο Φόσε μεγάλωσε σε ένα απομακρυσμένο αγρόκτημα σε φιόρδ, όπου εξακολουθεί να διατηρεί εξοχικό. Για πολλά χρόνια, ένας από τους δαίμονές του ήταν το ποτό, μέχρι που το 2012, αφότου νοσηλεύτηκε με σοβαρή δηλητηρίαση από αλκοόλ, το σταμάτησε τελείως. «Ηταν μακρύς ο γάμος μου με το ποτό, αλλά έχει τελειώσει πια» έχει πει.
Σε συνέντευξη που έδωσε πέρυσι στο «New Yorker» αναφέρθηκε στην ιδιαίτερη σχέση του με τη θρησκεία: «Ημουν άθεος, αλλά δεν μπορούσα να εξηγήσω τι συνέβαινε όταν έγραφα, τι ήταν αυτό που μου επέτρεπε να γράφω. Από πού ερχόταν; Δεν μπορώ να σας το εξηγήσω. Μπορείς πάντα να ερμηνεύσεις τον εγκέφαλο με όρους επιστημονικούς, αλλά δεν μπορείς να συλλάβεις το φως ή το πνεύμα του. Είναι κάτι άλλο».
Βλέπει την Εκκλησία ως θεσμό στον αντίποδα της παντοκρατορίας του χρήματος: «Στον κόσμο που ζούμε, οι πανίσχυρες δυνάμεις είναι οικονομικές, κυβερνούν τα πάντα. Αλλά υπάρχουν και δυνάμεις στην άλλη πλευρά. Από αυτές, η Εκκλησία είναι ο πιο δυνατός αντικαπιταλιστικός θεσμός».
Πριν από εννέα χρόνια ένας δημοσιογράφος του «Guardian» τον συνάντησε για συνέντευξη σε κεντρικό ξενοδοχείο του Οσλο. Στον τοίχο του φουαγιέ υπήρχε ένα μικρό κείμενο. «Είναι από μυθιστόρημά μου» του είπε ο Φόσε. Και, χαμηλώνοντας τη φωνή, σαν να ντρεπόταν, πρόσθεσε: «Πάνω έχουν ένα ολόκληρο δωμάτιο στο όνομά μου»…
Βιογραφικό
Νορβηγός συγγραφέας, νομπελίστας Λογοτεχνίας
Γεννήθηκε το 1959 στο Χάγκεσουντ της δυτικής Νορβηγίας. Είχε ένα πολύ σοβαρό ατύχημα στα 7 του χρόνια, γεγονός που επηρέασε το γράψιμό του αργότερα. Σπούδασε Συγκριτική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν και στη συνέχεια ξεκίνησε την επαγγελματική λογοτεχνική του καριέρα γράφοντας στα νεονορβηγικά (nynorsk), τη δεύτερη επίσημη γλώσσα της Νορβηγίας, πιο αρχαϊκή και πολύ αγαπητή στην ποίηση. Είναι ο πιο «πολυπαιγμένος» Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας μετά τον Χένρικ Ιψεν και πολλοί τον αποκαλούν «νέο Ιψεν». Εχει καταταχθεί στο Νο 83 της λίστας με τις 100 κορυφαίες εν ζωή ιδιοφυΐες από την «Daily Telegraph». Το 2003 έγινε ιππότης του Εθνικού Τάγματος της Mérite της Γαλλίας. Το 2010 κέρδισε το κορυφαίο βραβείο στο παγκόσμιο θέατρο, το «Βραβείο Ιψεν».
