Αφουγκράζομαι το νόημα της προσήλωσής μου στο ιδανικό της ελληνικής δημόσιας Ανώτατης Παιδείας, στην οποία εργάζομαι εδώ και τριάντα τρία χρόνια. Έρχεται κατευθείαν μέσα μου ένα ερώτημα, βαθύ και επίμονο: Τί θα σήμαινε να πω “Ναι” στο περιεχόμενο του νομοσχεδίου για την έλευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, το οποίο φέρνουν προς ψήφιση στη Βουλή ο κ. Μητσοτάκης και οι πολιτικοί του υποστηρικτές;
- Γράφει ο Παναγιώτης Ο. Δόικος*
Αν θέλει ο αναγνώστης, ας ακούσει την απάντησή μου. Αυτό λοιπόν το “Ναι” θα σήμαινε ότι βρίσκουν τη συναίνεσή μου – μεταξύ άλλων – και οι ακόλουθες συνέπειες:
1. Η παράβαση του άρθρου 16 (παρ. 5) του Ελληνικού Συντάγματος, όπου ορίζεται ότι “η Ανώτατη Εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από Ιδρύματα που αποτελούν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση”. Και μόνον αυτό το άρθρο ακυρώνει το περιεχόμενο του προτεινόμενου νομοσχεδίου και την όποια του συζήτηση.
2. Η υλική και η οικονομική εξαθλίωση της λειτουργίας των δημοσίων πανεπιστημίων της χώρας θα συνεχίζεται: Οι καθηγητές που συνταξιοδοτούνται δεν θα αντικαθίστανται⸱ το ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού για την Ανώτατη Παιδεία θα είναι ατιμωτικό⸱ η αντιστοιχία των πτυχίων με την επαγγελματική προοπτική των φοιτητών θα αναζητείται μάταια⸱ η κατάσταση των κτηρίων θα είναι στα όρια της φτώχειας⸱ οι μισθοί και οι συντάξεις των μελών Δ.Ε.Π. και των άλλων εργαζομένων θα είναι προσβλητικοί⸱ η αντιεπιστημονική δοκιμασία της αποστήθισης για την είσοδο των νέων στα Α.Ε.Ι. θα ακυρώνει το σχολείο και θα πλουτίζει το φροντιστήριο. Και βέβαια, η κυνική αδιαφορία της κάθε εξουσίας απέναντι σε όλα αυτά θα εξακολουθεί να σπάει κόκαλα.
3. Με την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων παύει η ίση δυνατότητα των παιδιών κάθε ελληνικής οικογένειας να σπουδάζουν δωρεάν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όσο υψηλές πνευματικές δυνατότητες και ισχυρά ψυχικά κίνητρα και αν έχουν. Φυσικά οι φτωχές οικογένειες είναι οι πρώτες που θα αδικούνται.
4. Τα δύο μέτρα και τα δύο σταθμά επιδρούν καταλυτικά και στους όρους της εισαγωγής των νέων στα πανεπιστήμια. Σύμφωνα με τον επερχόμενο νόμο, αυτοί οι όροι, πέρα και από τους οικονομικούς, ευνοούν καταφανώς όσους θα ενδιαφέρονται να εισέλθουν σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο.
5.Η ανισότητα ισχύει και για την πρόσληψη των καθηγητών. Ασυγκρίτως απαιτητικότερες – ποιοτικά και ποσοτικά – είναι οι προϋποθέσεις για να προσληφθούν οι υποψήφιοι στα δημόσια πανεπιστήμια.
6. Από τη φύση της, η οικονομική συναλλαγή θέτει σε κίνδυνο το αδιάβλητο της αξιολόγησης τόσο για την είσοδο στο ιδιωτικό πανεπιστήμιο, όσο και για την απόκτηση του πτυχίου. Είναι πιθανότατο να ενθαρρύνει τις ελαστικές συνειδήσεις. Αναφέρω εντελώς ενδεικτικά ένα ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ντοκιμαντέρ στο Netflix, σχετικά με ένα ευρύτατο κύκλωμα παράτυπης εισαγωγής πλουσίων υποψηφίων σε διάσημα πανεπιστήμια των Η.Π.Α. (μεταξύ τους και το Harvard), έναντι πανύψηλων οικονομικών ποσών (Το σκάνδαλο των κολλεγίων [Operation Varsity Blues], 2021).
7. Οι υψηλές αμοιβές που θα δίνουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα δελεάσουν αναπόφευκτα τόσο τους ενδιαφερόμενους κατόχους διδακτορικού διπλώματος και τους ήδη εργαζόμενους ως μέλη Δ.Ε.Π. στο δημόσιο πανεπιστήμιο, όσο και τους αφυπηρετήσαντες από αυτό συναδέλφους, δεδομένων των απολύτως αναξιοπρεπών μισθών και συντάξεων. Το δημόσιο πανεπιστήμιο θα λογίζεται ως ο κατ’ ανάγκη αδικημένος, αλλά οριστικά φτωχός συγγενής.
8. Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα είναι παραρτήματα πανεπιστημίων της αλλοδαπής! Η κυβέρνηση, πάντα πιστή στην αρχή της υποτέλειας, ανοίγει τη δυνατότητα να γίνει η Ελλάδα αποικία και στο χώρο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, και μάλιστα με τη βούλα του Νόμου. Η υψηλή ερευνητική δυνατότητα των Ελλήνων επιστημόνων και ακαδημαϊκών, θα ελπίζει μάταια την κεντρική δικαίωσή της. Και ο μεγάλος απών θα παραμένει ένας: η αυτονόητη εθνική αυτοκατάφαση.
9. Ας μην κρυβόμαστε: η παράδοση της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη λογική της αγοράς και του κέρδους, απόρροια του “Ανήκομεν εις την Δύσιν”, θα ολοκληρωθεί ισοπεδωτικά, μαζί με τον αργό θάνατο των Ανθρωπιστικών Επιστημών και τον αποκλεισμό της πνευματικότητας από την ακαδημαϊκή επιστημονική έρευνα. Ο μέγας κίνδυνος είναι να ξεχαστεί, τελειωτικά πια, “η πραγμάτωση της ανώτερης φύσης του ανθρώπου, [δηλαδή] η Παιδεία”, όπως την όριζε τόσο εύστοχα ο αείμνηστος, ιδιοφυής πανεπιστημιακός δάσκαλος Χρίστος Τσολάκης. Θα το επιτρέψουμε, ναι ή όχι;
Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι η Βουλή, εξαιτίας μίας μοιραίας κυβερνητικής πλειοψηφίας, θα απαντήσει “ναι”. Μετά ο λόγος θα είναι (;) σε εμάς: στους πανεπιστημιακούς, στους φοιτητές και στην ελληνική κοινωνία, τη σύμπνοια με την οποία δεν πετύχαμε. Στ’ αλήθεια δεν ξέρω αν θα είναι οριστικά αργά. Ξέρω όμως ότι είναι η ώρα μηδέν.
*Αναπληρωτής καθηγητής της Φιλοσοφίας
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
