Μετά τα Φάρασα και το προσκύνημα στα ιερά χώματα του αγίου Αρσενίου και του αγίου Παϊσίου, αλλά και το δέος που αισθανθήκαμε μόλις αγγίξαμε τα χαλάσματα του σπιτιού στο οποίο γεννήθηκε ο Αγιορείτης μοναχός, η χάρη του οποίου έχει φτάσει στα πέρατα της οικουμένης, και μετά τις συγκινητικές στιγμές που βιώσαμε στον τόπο αιχμαλωσίας του αγίου Ιωάννη του Ρώσσου στο Προκόπι, κινήσαμε για το Γκιόρεμε ή Κόραμα, μία από τις ωραιότερες περιοχές του κόσμου, μοναδική ως προς τη μορφολογία, και κυρίως τόπο μεγάλων ασκητών της Ορθοδοξίας μας.
- Φωτορεπορτάζ απο τη Μαρία Ανδρέου
Το Γκιόρεμε είναι μια κοιλάδα σπουδαία από τη φύση του εδάφους της και κυρίως από τις ελληνορθόδοξες εκκλησίες που διασώθηκαν, έστω κι αν τα σημάδια της τουρκικής βαρβαρότητας είναι πληγές αιώνες πάνω τους! Το μίσος των βαρβάρων κατακτητών αλλά και των Νεοτούρκων πλήρωσαν κυρίως οι αγιογραφίες με το βγάλσιμο των ματιών του Ιησού Χριστού, της Παναγίας και των αγίων μας! Μια θλιβερή και άγρια εικόνα που θα μου μείνει χαραγμένη στην ψυχή και στο μυαλό για πάντα!
Αρχαιολογικό πάρκο
Το ανοιχτό αρχαιολογικό πάρκο του Γκιόρεμε συγκαταλέγεται πλέον στην παγκόσμια φυσική και πολιτισμική κληρονομιά της ανθρωπότητας και προστατεύεται από την UNESCO, ενώ θεωρείται από τους απανταχού ορθοδόξους η πρώτη μοναστική κοινότητα, τόσο σημαντική και μοναδική όσο το Αγιον Ορος στην Αθωνική Πολιτεία και την Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Ορος Σινά στην Αίγυπτο. Για να εισέλθουμε στο μεγάλης έκτασης υπαίθριο μουσείο πληρώσαμε εισιτήριο, καθώς οι Τούρκοι θέλουν να έχουν παραδάκι στα κρατικά τους ταμεία και από κει! Οι επιβλητικές ηφαιστειογενείς «καμινάδες» με τις αγιογραφίες στο εσωτερικό τους μοιάζουν με βιβλικό σκηνικό. Το βλέμμα ταξιδεύει στους χώρους όπου περπάτησε και έδρασε φιλανθρωπικά, φτιάχνοντας γηροκομεία, νοσοκομεία και πτωχοκομεία, ο Μέγας Βασίλειος και έγραψε τα συγγράμματά του ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψουμε τη μοναδική ομορφιά του τόπου.
Οι διάσπαρτοι βράχοι, αδιάβροχοι και δροσεροί στο εσωτερικό τους, μια και αποτελούνται από ηφαιστειακή τέφρα, στρώμα λάβας και ελαφρόπετρα (υλικά δηλαδή της ηφαιστειακής μάζας), έχουν εδώ και αιώνες στα σωθικά τους τη φλόγα της ορθόδοξης πίστης. Εδώ σμιλεύτηκαν εκκλησίες και μοναστήρια αιώνες ώρα, με τους καλογέρους σαν ένα μελίσσι να κρατούν ζωντανή την κυψέλη της πίστης!
Η «Σκοτεινή Εκκλησία» και οι «θησαυροί»
Η μοναστηριακή αυτή περιοχή της Καππαδοκίας είχε χιλιάδες μοναχούς. Κατά μία άποψη, ήταν καταφύγιο πολλών στον καιρό της Εικονομαχίας. Λέγεται ότι στην κοιλάδα Ματιανής – Κοράμων το 728 μ.Χ. ο αριθμός των μοναχών είχε υπερβεί τους 100.000! Και όλοι ζούσαν σε αυτές τις σπηλιές λατρεύοντας τον Χριστό και την Παναγία μας. Μόλις μπήκα στις εκκλησίες του αγίου Βασιλείου, του αγίου Γεωργίου και του αγίου Ονουφρίου, έκπληκτη αντίκρισα αγιογραφίες ναΐφ, με τη δροσιά της βαθύτατης ευσέβειας και τον αυθορμητισμό της πίστης των αγιογράφων. Είναι εντυπωσιακό πόσο πυκνές είναι σε πολλές εκκλησίες οι αγιογραφίες για να διδάξουν στους πιστούς όσο γίνεται περισσότερα τον βίο του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων μας.
Η αρχιτεκτονική των λαξευμένων εκκλησιών, όπως αυτές «των Σανδάλων», «η Σκοτεινή» και «των Στεφάνων», με εντυπωσίασε βαθιά. Στις ταμπέλες διαβάζει κανείς στα αγγλικά πώς διαβιώνουν στις σπηλιές των βράχων οι ερημίτες μοναχοί κι έφτιαχναν κρεμαστά μποστάνια όπου φύτευαν χορταρικά και τα πότιζαν από στέρνα λαξευμένη επίσης στον βράχο. Αναμφισβήτητα το ονειρικό χωριό Γκιόρεμε μαγεύει τους χιλιάδες επισκέπτες απ’ όλο τον κόσμο με τις λαξευτές εκκλησίες στις «νεραϊδοκαμινάδες» στην περιοχή Νεβσεχίρ της Καππαδοκίας. Μέσα σου ως Ελληνας ορθόδοξος νιώθεις χαρά για το γεγονός ότι το αποτύπωμα του χριστιανισμού στην περιοχή είναι ακόμη έντονο, μια και διασώζονται ολόκληρες υπόγειες πόλεις σαν κατακόμβες.
Στενά περάσματα
Πόλεις πολλών επιπέδων κάτω από τη γη, οι οποίες χρησίμευαν ως καταφύγιο από τις επιδρομές αλλοθρήσκων. Τις κατεβήκαμε με δέος αλλά η κλειστοφοβία μας, με τα στενά περάσματα, την υγρασία, τα πολύ σκοτεινά και δαιδαλώδη δωμάτια και οι δύσκολες σκάλες μάς έκαναν να παρακαλέσουμε τον οδηγό μας να μας ανεβάσει γρήγορα ξανά στην επιφάνεια της γης για να δούμε τον ήλιο και να πάρουμε αέρα. Η ανάβαση ήταν κουραστική μέσα στον ήλιο στην κοιλάδα, αλλά η θέα έκοβε την ανάσα. Μικρά παρεκκλήσια, σχολεία, ακόμα και νοσοκομεία λειτουργούσαν μέσα σε αυτές τις σπηλιές, οι οποίες μπορούσαν να φιλοξενήσουν έναν μεγάλο πληθυσμό πιστών για αρκετούς μήνες.
«Το κομμάτι αυτό της κεντρικής Ανατολίας πρέπει να είναι πολύ περήφανο για τη βυζαντινή του κληρονομιά» σκέφτομαι καθώς ανεβαίνω τα σκαλιά προς την εκκλησία του αγίου Γεωργίου και ο φύλακας μου κατεβάζει το κινητό για να μη βγάλω φωτογραφία στο εσωτερικό και αλλοιωθούν από το φως προφανώς τα χρώματα των αγιογραφιών. Το εξωπραγματικό σεληνιακό τοπίο της Καππαδοκίας, που προστάτεψε πριν από 2.000 χρόνια τον χριστιανισμό, κρύβει θησαυρούς της πίστης μας, παρότι στις αρχές του 8ου αιώνα έκλεισαν πολλές μονές, ενώ ακόμα και την περίοδο της Εικονομαχίας ο εσωτερικός διάκοσμος των εκκλησιών μέσα στους βράχους ήταν πολύ λιτός, αποτυπώνοντας μόνο το σημείο του Τιμίου Σταυρού. Κάθε ναός της Καππαδοκίας, και ειδικότερα η ξακουστή Karanlik Kilse (Σκοτεινή Εκκλησία), περιλαμβάνει υπέροχες αγιογραφίες του 9ου και του 12ου αιώνα.
Ο βανδαλισμός σε πολλές από αυτές είναι εμφανής, οι οφθαλμοί σχεδόν όλων των αγίων, των προφητών και των μαρτύρων, ακόμα και του ίδιου του Χριστού, λείπουν!
Αγιογραφίες από θέματα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης, από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, από τη Γέννηση του Χριστού, τη φυγή στην Αίγυπτο, τη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, τη Σταύρωση, την Ανάσταση και την Ανάληψη του Χριστού μάς φέρνουν δάκρυα στα μάτια. Ο Παντοκράτορας Χριστός στον τρούλο της Σκοτεινής Εκκλησίας αποτυπώνεται σε σχεδόν κάθε καρτ-ποστάλ της Καππαδοκίας. Στην Εκκλησία των Σανδάλων (Carikli Kilise) –το όνομά της το έλαβε από τις δύο πατημασιές που βρέθηκαν στο εσωτερικό της- ο τρούλος με τον Χριστό και τους τέσσερις Ευαγγελιστές έχει μείνει αναλλοίωτος. Οι υπόλοιποι τρούλοι έχουν κύριο θέμα τους τούς Αρχαγγέλους Γαβριήλ και Μιχαήλ. Η προσκύνηση των Μάγων και τα Θεοφάνια είναι μερικές ακόμα από τις τοιχογραφίες που διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Η εκκλησία βρίσκεται σε όροφο και είναι προσβάσιμη με μεταλλική σκάλα.
Μεταξύ της Σκοτεινής Εκκλησίας και της Εκκλησίας των Σανδάλων βρίσκεται το παρεκκλήσι της Αγίας Αικατερίνης, ένας σταυροειδής ναός. Κι εδώ στις τοιχογραφίες κυριαρχούν τα κεραμιδιά χρώματα, ενώ σώζεται και ένα μικρό κομμάτι της αγιογραφίας του Τιμίου Προδρόμου και του Βαπτιστή Ιωάννη. Γύρω από το Ιερό οι αγιογραφίες απεικονίζουν τον άγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο, τους Ιεράρχες Βασίλειο και Χρυσόστομο, τον Γρηγόριο Ναζιανζηνό, τους αγίους Αναργύρους και την Αγία Αικατερινή. Στο Γκιόρεμε οι εκκλησίες που μπορείς να δεις είναι γύρω στις 20: από τον ναό του Βαπτιστή Ιωάννη μέχρι την εκκλησία του Νικηφόρου Φωκά που φαίνεται να είναι αφιερωμένος στον Αρχάγγελο Μιχαήλ, προστάτη του Βυζαντίου. Στον ναό βλέπουμε αγιογραφίες από την Ανάσταση του Λαζάρου, τη θεραπεία του τυφλού, την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, την Αποκαθήλωση. Στην Εκκλησία των Φιδιών η αγιογραφία με τον άγιο Γεώργιο -η οποία συναντάται συχνά στις εκκλησίες της Καππαδοκίας– είναι ξεχωριστή. Ο άγιος Γεώργιος δεν σκοτώνει τον δράκο αλλά ένα μεγάλο φίδι. Η αρχική αφιέρωση της εκκλησίας ανήκει στον όσιο Ονούφριο, ο οποίος αναπαριστάται με μεγάλη γκρι γενειάδα, λιπόσαρκος, να ενδύεται μόνο ένα φύλλο συκής, και αυτό έχει μεγάλη σημασία στη βυζαντινή τέχνη και δείχνει του αγώνες του ασκητή ενάντια στη φύση και στον κόσμο. Επίσης ξεχωρίζει η αγιογραφία των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Και οι δυο κρατούν Σταυρό στα χέρια τους.
Στον ναό της Αγίας Βαρβάρας μια τεράστια ακρίδα στους τοίχους συμβολίζει τον Εωσφόρο και πιθανότητα πάρθηκε από τα σημεία της Αποκάλυψης ως σύλληψη. Η Εκκλησία των Μήλων, καθώς στην είσοδο της εκκλησίας υπήρχε μια μηλιά, ξεχωρίζει για την αγιογραφία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που κρατά μια σφαίρα. Η αγιογραφία με τον Μυστικό Δείπνο και δίπλα ένα μεγάλο ψάρι δίνουν στην εκκλησία μυστικιστικό χαρακτήρα. Η Εκκλησία των Σταφυλιών, η Μονή των Καλογραιών, με την αγιογραφία των Ασωμάτων Αρχαγγέλων, η Εκκλησία της Πόρπης με τις αγιογραφίες από τα Αχραντα Πάθη με οδηγούν στα μονοπάτια των Ευαγγελίων. Απόγευμα πια. Ηταν η ώρα που έκλεινε η πόρτα στο Γκιόρεμε… Το δειλινό με βρήκε κατάκοπη αλλά με μια ξεχωριστή αγαλλίαση. Την ώρα που έδυε ο ήλιος, το ηλιοβασίλεμα είναι τόσο μαγικό στο Γκιόρεμε… Αβίαστα σκέφτομαι το έργο ζωής του Μεγάλου Βασιλείου, την ίδρυση και τη λειτουργία ενός κοινωνικού φιλανθρωπικού συστήματος, του Πτωχοκομείου με την ονομασία «Βασιλειάδα». Εκεί όπου ο Μέγας Ιεράρχης διοχετεύει όλη την ποιμαντική του ευαισθησία, καθιστώντας την πρότυπο κέντρο περίθαλψης και φροντίδας των ασθενέστερων κοινωνικά ανθρώπων, κάτι που σήμερα δεν υπάρχει… Τόσο Μέγας ήταν ο Αγιος Βασίλειος από την Καισάρεια της Καππαδοκίας…
Πηγή: Espresso
