Δεν χωράει ανθρώπινος νους την βιβλική καταστροφή στο Λος Άντζελες, με το πύρινο θηρίο να μετατρέπει σε στάχτη και αποκαΐδια ανθρώπινες περιουσίες και αμέτρητα στρέμματα γης, την ώρα που τα θύματα αυξάνονται στα 16 και οι αγνοούμενοι στους 13.
Οι εικόνες που έρχονται στο «φως» από τις τεράστιες πυρκαγιές προκαλούν ανατριχίλα στην διεθνή κοινότητα, με τους επιστήμονες να εξετάζουν με τεράστια προσοχή το φαινόμενο στην «καρδιά» του χειμώνα.
«Η ξηρασία, η ζέστη και οι πολύ ισχυροί άνεμοι συνέβαλαν στην ταχεία εξάπλωση αυτών των πυρκαγιών καθιστώντας τες, τις πιο καταστροφικές που έχουν εκδηλωθεί στην περιοχή του Λος Άντζελες», εξηγεί ο δρ Κρεγκ Μπ. Κλέμεντς (Craig B. Clements) καθηγητής Μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαν Χοσέ των ΗΠΑ και διευθυντής του Διεπιστημονικού Ερευνητικού Κέντρου για τις πυρκαγιές του πανεπιστημίου του Σαν Χοσέ (Wildfire Interdisciplinary Research Centre / San José State University και συνεχίζει:
«Πιθανόν να χρειαστούν πολλές ημέρες για τον έλεγχό τους. Το πρόβλημα είναι ότι η περιοχή του Λος Άντζελες βρίσκεται σε συνθήκες ξηρασίας, καθώς λαμβάνει μόνο το 4% των αναμενόμενων βροχοπτώσεων για αυτή την εποχή του έτους. Έτσι, η υγρασία της καύσιμης ύλης είναι εξαιρετικά χαμηλή, ιδιαίτερα για αυτή την εποχή. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ακραία ανεμοθύελλα με ριπές ανέμων με ταχύτητα 90+ μίλια την ώρα (144 χλμ/ώρα) δημιουργεί καταστροφικές συνθήκες για την ακραία εξάπλωση της πυρκαγιάς».
Τι εξηγούν οι επιστήμονες
Οι σαρωτικές πυρκαγιές στο Λος Άντζελες έχουν αφήσει πίσω τους νεκρούς καθώς και ανυπολόγιστες καταστροφές σε περιβάλλον και περιουσίες, ενώ όπως τονίζει ο δρ. Γαβριήλ Ξανθόπουλος, τ. διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ «Δήμητρα», δεν πρόκειται απλώς για πυρκαγιές «ζώνης μίξης δασών οικισμών “Wildland Urban Interface Fires”». «Εδώ πλέον αυτή η πυρκαγιά δεν περνάει μέσα από το μείγμα της δασικής βλάστησης με τα σπίτια. Οι φωτιές αυτές εξαπλώνονται, κι από τη στιγμή που επεκτείνονται στα πρώτα σπίτια, περνάνε λόγω των ανέμων από σπίτι σε σπίτι. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό σε αυτή την περίπτωση και αυτός είναι κι ο λόγος που καθίσταται δύσκολη η κατάσβεσή τους», αναφέρει ο κ. Ξανθόπουλος.
Από την πλευρά του, ο αντιπύραρχος και προϊστάμενος επιχειρήσεων της 1ης Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ), Κωνσταντίνος Τσακίρης θυμάται τη δική του εμπειρία από την επιχείρηση κατάσβεσης πυρκαγιάς στην Καλιφόρνια. Όπως επισημαίνει, τον Ιούλιο του 2008 είχε συμμετάσχει ως μέλος της ελληνικής αποστολής που αποτελούνταν από πυροσβέστες της 1ης Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών (Ε.Μ.Α.Κ.), στην αντιμετώπιση δύο μεγάλων πυρκαγιών (mega fires) για χρονικό διάστημα 28 ημερών στην πολιτεία της Καλιφόρνιας.
«Το 2008 η Καλιφόρνια αντιμετώπιζε μια από τις χειρότερες περιόδους δασικών πυρκαγιών στην ιστορία της. Πριν από την άφιξή μας, είχαμε ενημερωθεί για τις ακραίες συνθήκες που επικρατούσαν στις περιοχές που θα επιχειρούσαμε, οπότε είχαμε προετοιμαστεί ψυχολογικά», σημειώνει ο κ. Τσακίρης τονίζοντας ότι η δουλειά τους εκεί απαιτούσε στενή συνεργασία με τις τοπικές ομάδες δασοπυρόσβεσης και συμπληρώνει:
«Πράγματι, άμεσα, ενσωματωθήκαμε στο πεδίο των επιχειρήσεων με τα τοπικά πεζοπόρα τμήματα (hot shots – ειδικά πεζοπόρα τμήματα αντιμετώπισης δασικών πυρκαγιών της δασικής υπηρεσίας της Καλιφόρνιας). Γνωρίζαμε επίσης ότι, η ομαδικότητα ήταν το κλειδί της πετυχημένης συνεργασίας καθώς έπρεπε να συντονίσουμε τις κοινές ενέργειες μας, σε δύσκολες και απρόβλεπτες συνθήκες σε συνδυασμό με την ψυχολογική πίεση η οποία πράγματι στο πεδίο ήταν μεγάλη. Η συμμετοχή μου στη συγκεκριμένη αποστολή ήταν πράγματι εμπειρία ζωής, έμαθα πολλά, συνειδητοποίησα ακόμη περισσότερο τη δύναμη της φύσης αλλά και την ανάγκη της συνεργασίας όλων των φορέων για την αντιμετώπιση κρίσιμων καταστάσεων».
Όπως υπογραμμίζει ο κ. Τσακίρης, η Καλιφόρνια είναι γνωστή για τις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει κατά την διάρκεια των πυρκαγιών λόγω της γεωγραφικής της θέσης, η οποία, όπως λέει, είναι παρόμοια με της Ελλάδας. «Σε αρκετές περιοχές το κλίμα της είναι μεσογειακό, με ξηρά καλοκαίρια και υψηλές θερμοκρασίες που συναντώνται ακόμη και τη χειμερινή περίοδο, όπως και στην Ελλάδα, γεγονός που κατά τη διάρκεια του έτους δημιουργεί μεγάλες περιόδους ξηρασίας, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο εξάπλωσης των πυρκαγιών. Επίσης, πολλές αστικές περιοχές βρίσκονται εντός δασικών εκτάσεων (Wildlands – urban interfaces) αυξάνοντας τον κίνδυνο πυρκαγιάς σε σπίτια και υποδομές», σημειώνει και προσθέτει ότι η καταπολέμηση των δασικών μεγαπυρκαγιών απαιτεί εξειδικευμένη εκπαίδευση κυρίως, λόγω των ειδικών συνθηκών και των επικίνδυνων ή και ακραίων φαινομένων που αναπτύσσονται κατά την εξέλιξή τους, για τη διαχείριση και το συντονισμό όλων των συναρμόδιων φορέων καθώς και για την αξιοποίηση της τεχνολογίας (drones, θερμικές κάμερες, GPS για εντοπισμό πυρκαγιών).
Για τον κ. Τσακίρη οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πυροσβέστες στο Λος Άντζελες είναι πολλές λόγω της γεωγραφίας και των ειδικών συνθηκών που επικρατούν στην ευρύτερη περιοχή. Αυτό, όπως εξηγεί, οφείλεται αφενός λόγω του φαινομένου Σάντα Άνα το οποίο έχει σαν αποτέλεσμα την επιτάχυνση της διάδοσης των πυρκαγιών με αποτέλεσμα τη δυσχέρεια των επιχειρήσεων κατάσβεσης καθώς η ταχύτητα μετάδοσης και η συχνά απρόβλεπτη κατεύθυνση των ανέμων θέτουν σε κίνδυνο την ζωή εκείνων που επιχειρούν αλλά και του εξοπλισμού τους και αφετέρου του γεγονότος ότι πολλές περιοχές είναι κοντά σε δάση και βουνά (Γκρίφιθ παρκ και οι λόφοι του Χόλιγουντ). Συνεπώς, όπως αναφέρει, η αστικοποίηση κοντά σε αυτές τις περιοχές, δυσκολεύει τη διαδικασία εκκένωσης και αυξάνει τους κινδύνους για ανθρώπους και περιουσίες. Παράλληλα, καθοριστικοί παράγοντες είναι, όπως αναφέρει ο κ. Τσακίρης, οι γεωμορφολογικές προκλήσεις (λόφοι και χαράδρες), αλλά και το ότι πολλές περιοχές είναι πολυπληθείς καθώς και τα συνοδά φαινόμενα της πυρκαγιάς κυρίως τα τοξικά αέρια που εκλύονται απ’ αυτήν.
«Αντιλαμβανόμαστε όλοι, ότι οι κλιματικές συνθήκες έχουν αλλάξει παγκοσμίως και πλέον έχουμε μεγάλες δασικές πυρκαγιές και τον χειμώνα, συνεπώς πρέπει να είμαστε περισσότερο προσεκτικοί και προετοιμασμένοι», υπογραμμίζει ο κ. Τσακίρης.
Το ισχυρό μετεωρολογικό φαινόμενο γνωστό και ως οι άνεμοι Σάντα Άνα
Την ίδια ώρα, ο διδάκτωρ μετεωρολογίας και ερευνητής στην πυρομετεωρολογική ομάδα FLAME της μονάδας ΜΕΤΕΟ/ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Γιώργος Παπαβασιλείου εκφράζει την πεποίθηση πως οι άνεμοι Σάντα Άνα που πνέουν στην ευρύτερη περιοχή συνέβαλαν καθοριστικά στην ταχεία εξάπλωση των πυρκαγιών που έχουν ήδη κατακάψει εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα.
Όπως εξηγεί, πρόκειται για τοπικούς εποχικούς ανέμους, που εμφανίζονται τους ψυχρούς μήνες του έτους στην περιοχή αρκετά συχνά. «Δεν είναι ένα καινούργιο φαινόμενο. Είναι ένα φαινόμενο γνωστό εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες, για περισσότερο από έναν αιώνα. Το φαινόμενο αυτό διαμορφώνεται όταν έχουμε ένα μοτίβο καιρού, με υψηλές πιέσεις στα βόρεια της περιοχής του Λος Άντζελες, στα υψίπεδα της Νεβάδα και της Γιούτα (Great Basin), και όταν αυτό συνδυάζεται με χαμηλότερες πιέσεις, κυρίως σε περιοχές νότια του Λος Άντζελες, δηλαδή προς την θαλάσσια περιοχή του Ειρηνικού Ωκεανού και την Μπάχα της Καλιφόρνια. Ουσιαστικά τότε διαμορφώνεται αυτό το ιδανικό πεδίο πιέσεων, ώστε να έχουμε ισχυρούς βορειοανατολικούς ανέμους στην περιοχή», αναφέρει και συνεχίζει:
«Βέβαια, πέραν του φυσικού φαινομένου αυτού καθ’ αυτού, όταν αυτό συνδυάζεται και με μία μακρά περίοδο ξηρασίας, που καθιστά την βλάστηση εξαιρετικά ξηρή και εύφλεκτη, τότε διαμορφώνονται εκείνες οι πολύ επικίνδυνες πυρομετεωρολογικές συνθήκες για την εκδήλωση τέτοιων περιστατικών, σαν αυτά που είδαμε τις τελευταίες ημέρες. Τέτοια περιστατικά, και μεγάλης έκτασης και με αντίστοιχες, δυστυχώς και τραγικές συνέπειες, με πάρα πολλές απώλειες, είχαμε και πρόσφατα το 2018 στο Camp Fire, το Νοέμβριο του 2018, όπου τότε είχαμε ένα παρόμοιο πυρομετεωρολογικό μοτίβο καιρού στην Βόρεια Καλιφόρνια με την επικράτηση των ανέμων “Diablo” (παρόμοιος με τους ανέμους Santa Ana)».
Υπάρχουν ανάλογα φαινόμενα στην Ελλάδα;
Σύμφωνα με τον κ. Παπαβασιλείου τέτοιου είδους άνεμοι, όπως οι Santa Ana, ανήκουν στη μεγάλη οικογένεια των “καταβατών ανέμων”, οι οποίοι δημιουργούνται όταν ο αέρας κινείται πάνω από ορεινούς όγκους. «Είναι οι τυπικοί άνεμοι, όπως τους ονομάζουμε σε κάποιες περιοχές της χώρας μας, λίβες, καταβατικοί άνεμοι δηλαδή, οι οποίοι ουσιαστικά συναντούν έναν ορεινό όγκο και στη συνέχεια κατέρχονται από τον ορεινό όγκο σε χαμηλότερα υψόμετρα. Τέτοιους ανέμους έχουμε σε αρκετές περιοχές, μιας και η χώρα μας χαρακτηρίζεται από έντονη τοπογραφία. Τους παρατηρούμε σε αρκετές περιοχές, όπως για παράδειγμα στην περιοχή της Θεσσαλίας, της Πελοποννήσου και φυσικά της Κρήτης. Δεν είναι ένα ξένο ούτε πρωτόγνωρο φαινόμενο. Μοιραζόμαστε και αυτό το φαινόμενο με την περιοχή της Καλιφόρνια μαζί με πολλά άλλα που μοιραζόμαστε κλιματολογικά», εξηγεί ο κ. Παπαβασιλείου και προσθέτει:
«Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε σαν ουσία είναι ότι και στη χώρα μας υπάρχουν μοτίβα καιρού που ουσιαστικά δίνουν τοπικά τέτοιους ανέμους, λίβες, καταβατικούς ανέμους, που διαμορφώνουν αυτές τις επικίνδυνες πυρομετεωρολογικές συνθήκες. Είναι διαφορετικοί τύποι από περιοχή σε περιοχή».
Αναφορικά με το αν καταγράφεται αύξηση σε τέτοια φαινόμενα ο κ. Παπαβασιλείου επισημαίνει ότι έπειτα από σχετική δημοσίευση της πυρομετεωρολογικής ομάδας “FLAME” όπου μελέτηθηκαν οι πυρομετεωρολογικοί τύποι καιρού της Ελλάδας, που δίνουν πιο συχνά αυτόν τον συνδυασμό θερμού, ξηρού και ανεμώδους καιρού σε τμήματα της ανατολικής και νότιας χώρας, παρατήρησαν ότι τα τελευταία 40 χρόνια εμφανίζονται πιο συχνά.
«Ήδη από τις παρατηρήσεις που έχουμε τα τελευταία 40-45 χρόνια περίπου, έχουμε δει μια αύξηση της εμφάνισης εκείνων των μοτίβων καιρού που ευνοούν αυτές τις συνθήκες, κυρίως σε περιοχές της ανατολικής και νότιας χώρας. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι αυτό απαιτεί μια πολύ περισσότερη εκ βαθέων ανάλυση, την οποία σκοπεύουμε να κάνουμε στην ομάδα μας, έτσι και αλλιώς σε αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε, ώστε να αποτυπωθούν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια αυτές οι περιοχές και φυσικά να εντοπίσουμε πιθανές τάσεις σε πιο τοπική κλίμακα. Μια τέτοια χαρτογράφηση σε βάθος αποτελεί καθοριστικής σημασίας εργαλείο, όχι μόνο από κλιματολογική άποψη αλλά και για την ανάπτυξη προγνωστικών εργαλείων που θα μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαχείριση δασικών πυρκαγιών. Η έγκαιρη αναγνώριση περιοχών με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης εξαιρετικά επικίνδυνων πυρομετεωρολογικών συνθηκών, ειδικά όταν και η βλάστηση βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση,παρέχει τη δυνατότητα έγκαιρης λήψης μέτρων πρόληψης, μειώνοντας τόσο τον κίνδυνο πυρκαγιών όσο και τις επιπτώσεις τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον», σημειώνει.
Δείτε επίσης:
- Πύρινη κόλαση στο Λος Άντζελες: Εικόνες βιβλικής καταστροφής – Στους 16 οι νεκροί, 13 οι αγνοούμενοι
- Λος Άντζελες: 11 νεκροί, 150 δισ. το κόστος των ζημιών – Έρευνα για ελλείψεις νερού ζητά ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια
