Ο μικρασιατικός πολιτισμός αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής ταυτότητας, με τις παραδόσεις και τις μνήμες των προσφύγων να παραμένουν ζωντανές χάρη στις ακούραστες προσπάθειες ανθρώπων που κρατούν τη φλόγα της Ιστορίας αναμμένη. Ενας από αυτούς είναι ο Λουκάς Χριστοδούλου, πρόεδρος του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού (ΚΕΜΙΠΟ) Νέας Ιωνίας, που λειτουργεί από το 2003.
- Από την Ιωάννα Τσέφλιου
Με αφοσίωση και όραμα, το ΚΕΜΙΠΟ -υπό την ηγεσία του κ. Χριστοδούλου- αναδεικνύει και διαφυλάσσει την πολύτιμη αυτή κληρονομιά, ως ζωντανός κρίκος που συνδέει το παρελθόν με το παρόν. Η «δημοκρατία» βρέθηκε στα αναπαλαιωμένα κτίρια παλαιών εργοστασίων, όπου στεγάζεται κι έχει αναπτύξει τα Μουσεία Ιστορίας, Λαογραφίας και Υφαντουργίας- Ταπητουργίας.
Η αναπαλαίωση των κτιρίων δεν είναι απλώς μια διαδικασία συντήρησης, αλλά μια ουσιαστική πράξη αποδοχής της ιστορικής μνήμης. Κάθε γωνιά του ΚΕΜΙΠΟ, κάθε έκθεση είναι αποτέλεσμα σκληρής δουλειάς και πίστης στο έργο του κ. Χριστοδούλου και των συνεργατών του, που προσφέρουν στους νέους μια γέφυρα επικοινωνίας με τις ρίζες τους.
Μέσα σε αυτούς τους χώρους αναβιώνουν οι αξίες, οι παραδόσεις και οι τέχνες της Μικράς Ασίας, προσφέροντας στους επισκέπτες μια μοναδική ευκαιρία να ταξιδέψουν πίσω στον χρόνο και να ανακαλύψουν την πολιτιστική κληρονομιά των προσφύγων που έφεραν μαζί τους κομμάτια της ιστορίας τους, ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες του εκτοπισμού.
Ο κ. Χριστοδούλου, με την εμπειρία του στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει φέρει στο προσκήνιο την αξία της διατήρησης αυτών των μνημείων και της αναβίωσης των παραδόσεων.
«Γεννήθηκα το 1953 εδώ στη Νέα Ιωνία, στο νοσοκομείο της Αγίας Ολγας, ένα ιστορικό νοσοκομείο το οποίο χτίστηκε σε έναν προσφυγικό συνοικισμό. Δεν έχω απομακρυνθεί από την πόλη, εδώ έχω ζήσει τα 72 χρόνια της ζωής μου. Μετά τη συνταξιοδότησή μου, το 2011, αφοσιώθηκα σε ένα έργο που ήθελα πολύ, αλλά οι επαγγελματικές μου ασχολίες δεν μου επέτρεπαν να έχω διαθέσιμο χρόνο. Ετσι, τα τελευταία 15 χρόνια ασχολούμαι αποκλειστικά με μικρασιατικά θέματα, ξεκινώντας σαν αντιπρόεδρος του ΚΕΜΙΠΟ τα δύο πρώτα χρόνια και από το 2013 μέχρι το 2024, που έκλεισε σαν αυτόνομο νομικό πρόσωπο, είμαι πρόεδρος» αναφέρει, μιλώντας στη «δημοκρατία», ο συγγραφέας και ερευνητής του Μικρασιατικού Πολιτισμού και συμπληρώνει:
«Τα τελευταία αυτά 15 χρόνια που είμαι εδώ, αντικειμενικό σκοπό έχω να καταγράψω με επιστημονικό τρόπο την ιστορία της πόλης που πέρσι συμπλήρωσε 100 χρόνια από την ίδρυσή της. Οχι επειδή άλλοι δεν έχουν γράψει, αλλά επειδή ήθελα να τα γράψω με τον δικό μου τρόπο και με μια επιστημοσύνη, επειδή δεν έχω ζήσει εκείνα τα χρόνια και δεν ξέρω τα γεγονότα, αλλά τα περιγράφω βάσει ντοκουμέντων κι εφημερίδων. Ετσι, λοιπόν, με τον δικό μου τρόπο νομίζω ότι καταγράφω την ιστορία της πόλης, έχω γράψει πέντε βιβλία, τα δύο είναι μαζί με τον Χάρη Σαμπουτζάκη και νομίζω ότι έχω προσφέρει αρκετές πληροφορίες στις νεότερες γενιές και εκείνοι θα τα βρουν μπροστά τους έτσι ώστε να έχουν μια αντικειμενική καταγραφή των γεγονότων».
Υπό την καθοδήγηση του κ. Χριστοδούλου, το ΚΕΜΙΠΟ έχει εξελιχθεί σε έναν πολυδιάστατο φορέα με αξιόλογη δράση, που περιλαμβάνει εκθέσεις, αρχειακές καταγραφές, πολιτιστικές εκδηλώσεις και ερευνητικά προγράμματα. Σημαντική είναι η συμβολή του στη συγκέντρωση και τεκμηρίωση ιστορικών αντικειμένων και μαρτυριών από τις χαμένες πατρίδες. Η δημιουργία ενός πλούσιου αρχείου, που περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό, έγγραφα, προσωπικές αφηγήσεις και αντικείμενα της καθημερινής ζωής, αποτελεί ανεκτίμητη πηγή γνώσης για τους ερευνητές και το ευρύ κοινό.
Παράλληλα, το Κέντρο Μικρασιατικού Πολιτισμού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην τοπική κοινωνία, οργανώνοντας εκδηλώσεις που αναδεικνύουν τη μικρασιατική κουλτούρα και προάγουν τη συλλογική μνήμη. Εκδηλώσεις μνήμης, παρουσιάσεις βιβλίων, μουσικές βραδιές και εικαστικές εκθέσεις είναι μερικές μόνο από τις δράσεις που προσφέρουν στο κοινό τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με την πλούσια αυτή κληρονομιά.
«Εκτός από τα μουσεία που έχουν στηθεί, έχουμε να παρουσιάσουμε ένα πολύ μεγάλο έργο. Κάθε δύο χρόνια κάνουμε συμπόσια, βάζοντας μια ενότητα κάθε φορά, όπως είναι ο πολιτισμός, ή η γυναίκα στη Μικρά Ασία. Λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας παράγοντες όπως είναι οι πολιτικές προεκτάσεις, οι υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Καταστροφή και σε ένα τριήμερο έρχονται περίπου 15-18 καθηγητές πανεπιστημίων, ερευνητές, συγγραφείς, προσωπικότητες γενικότερα, που αξιολογούνται και τίθενται στη διαδικασία των εισηγητών. Στη συνέχεια τα πρακτικά τα εκδίδουμε σε βιβλίο, το οποίο μοιράζουμε σε όλους τους προσφυγικούς συλλόγους, σε όλες τις βιβλιοθήκες. Είναι μια παρακαταθήκη για τη μικρασιατική μνήμη» εξηγεί ο κ. Χριστουδούλου και συνεχίζει:
«Στα συμπόσια αυτά που κάνουμε κάθε φορά τιμάμε και μια προσωπικότητα του μικρασιατικού χώρου. Εχουμε τιμήσει την κυρία Αρβελέρ, τον πρώην πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών και άλλες προσωπικότητες, που θεωρούμε ότι έχουν συμβάλει σε αυτό που λέγεται μικρασιατική μνήμη».
Η σημασία αυτών των δράσεων και γενικότερα του έργου του ΚΕΜΙΠΟ έχει αναγνωριστεί από πλήθος φορέων, καθώς και από την πολιτειακή ηγεσία της χώρας. Είναι ενδεικτική η παρουσία τριών Προέδρων της Δημοκρατίας στις εκδηλώσεις του Κέντρου, γεγονός που καταδεικνύει την υψηλή πολιτιστική και ιστορική του αξία. «Το 2004 μάς τίμησε με την παρουσία του ο Κάρολος Παπούλιας, αργότερα ο Προκόπης Παυλόπουλος, ενώ πρόσφατα, το 2022, εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, επισκέφθηκε το Κέντρο και η κυρία Σακελλαροπούλου» αναφέρει ο κ. Χριστοδούλου.
Βέβαια, ο ίδιος δεν περιορίστηκε μόνο στη διοικητική διαχείριση του ΚΕΜΙΠΟ, αλλά αφιέρωσε σημαντικό χρόνο στην επιστημονική καταγραφή της Ιστορίας της Νέας Ιωνίας και της προσφυγικής εγκατάστασης, με πληθώρα διακρίσεων και παρασήμων στο βιογραφικό του. Η αγάπη του για τις ρίζες του ανθρώπου και την έρευνα τον ώθησε να δημιουργήσει μια τρίτομη εγκυκλοπαίδεια 2.100 σελίδων, όπου κατέγραψε λεπτομερώς τους προσφυγικούς οικισμούς που αναπτύχθηκαν στη Μακεδονία από την Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων το 1928. Μάλιστα, η δουλειά του βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
«Επεσε στα χέρια μου τυχαία ένα σημειωματάριο που ήταν της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων το 1928, όπου περιέγραφε με πολύ λιτό τρόπο τους 1.385 προσφυγικούς οικισμούς που ανέστησε η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας. Εχοντας αυτό το βιβλιαράκι έγραψα μια τρίτομη εγκυκλοπαίδεια, περίπου 2.100 σελίδες, όπου περιγράφω με λεπτομέρεια πού ήταν αυτοί οι οικισμοί γεωγραφικά ο καθένας, ποιο ήταν το προηγούμενο όνομά τους, γιατί τα περισσότερα χωριά αυτά ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία – κι ως εκ τούτου είχαν τουρκικά ονόματα και έπειτα από το 1918 μέχρι το 1926, με μια διαδικασία που υπήρχε, αποχαρακτηρίζονταν και παίρνανε καινούργια ονόματα. Αυτό το έργο ήταν πολύ μεγάλο, δεν μπορούσα να το χρηματοδοτήσω εγώ» εξηγεί και συνεχίζει:
«Με τη βοήθεια της Ομοσπονδίας Προσφυγικών Σωματείων μπήκαμε σε ένα πρόγραμμα που είχε βγάλει το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, πήρα ένα ποσό και μπόρεσα να βγάλω 500 σειρές. Δεν το πίστευα, όταν τον περασμένο Δεκέμβριο ενημερώθηκα για τη βράβευσή μου από την Ακαδημία Αθηνών. Είναι πολύ μεγάλη βράβευση για την ταπεινότητά μου, αλλά ήταν και το επιστέγασμα μιας πολύ μεγάλης εργασίας τουλάχιστον επτά ετών που έκανα αυτή τη δουλειά».
Αδιαμφισβήτητα, ο κ. Χριστοδούλου έχει καταφέρει να εμπνεύσει και να κινητοποιήσει ανθρώπους κάθε ηλικίας, ενισχύοντας την τοπική και ευρύτερη πολιτιστική ζωή. Η προσωπική του αφοσίωση και το όραμά του για τη διατήρηση της μικρασιατικής μνήμης έχουν καταστήσει το ΚΕΜΙΠΟ έναν θεσμό υψηλής πολιτιστικής και ιστορικής σημασίας. Η δράση του αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα του πώς το πάθος και η προσήλωση στη μνήμη και την παράδοση μπορούν να γεφυρώσουν το παρελθόν με το παρόν, προσφέροντας πολύτιμη γνώση και έμπνευση στις επόμενες γενιές.
«Αντικειμενικός μας σκοπός είναι να καταγράψουμε ήθη, έθιμα, τραγούδια, συνθήκες ζωής, πώς περνούσαν οι άνθρωποι και εν συνεχεία τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης, τα οποία ήταν πάρα πολύ δύσκολα, να τα περιγράψουμε, να κάνουμε συμπόσια, να κάνουμε ημερίδες, να δώσουμε βήμα σε νέους ανθρώπους, νέους ερευνητές, για να μπορέσουν να μας πούνε κι εκείνοι τι έχουν βρει για τη Μικρά Ασία. Αυτά τα 20 χρόνια της ύπαρξης του ΚΕΜΙΠΟ έχουμε κάνει ένα πάρα πολύ καλό έργο» καταλήγει, μιλώντας στη «δημοκρατία», ο Λουκάς Χριστοδούλου.
Πηγή: Εφημερίδα Δημοκρατία
Αντί μιά ζωή να μιζεριάζετε αυτοαποκαλούμενοι πρόσφυγες, δεν θα ήταν πιό λεβέντικο να αυτοπροσδιορίζεστε ως Ελληνες της Μικράς Ασίας; Γιατί επιλέξατε να μείνετε σκλάβοι για πάντα;