Την Ιωάννα Μαρία Γκέρτσου την έμαθαν πολλοί στην τελετή ορκωμοσίας των βουλευτών τον Ιούλιο του 2023, καλεσμένη του βουλευτή Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας Γιώργου Σταμάτη, κρατώντας τον έναν από τους μόλις 25 σκύλους οδηγούς που υπάρχουν στην Ελλάδα για συνολικά 16.000 άτομα με οπτική βλάβη.
- Του Βασίλη Τζήμτσου – εφημερίδα Espresso
Ενάμιση χρόνο αργότερα η ίδια είναι απογοητευμένη από την κυβέρνηση και τους βουλευτές, καθώς ελάχιστα έχουν γίνει για τα άτομα με αναπηρία, καταγγέλλοντας πως δίνονται μεγάλα κονδύλια για τους αναπήρους που δεν καταλήγουν για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τους αλλά για… εκδηλώσεις σε ξενοδοχεία! Μάλιστα, ενώ είχε εγκριθεί αρχικά από το υπουργείο Εργασίας και στη συνέχεια από το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας ΕΣΠΑ για εκπαιδευτές κινητικότητας και προσανατολισμού με λευκό μπαστούνι, τα λεφτά δόθηκαν αλλού!
Η Ιωάννα έχει εργαστεί ως ερευνήτρια στο Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας, ήταν αναπληρώτρια γραμματέας κοινωνικής αλληλεγγύης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ν.Δ., ενώ σήμερα, στα 46 της, εργάζεται ως ψυχολόγος στην ψυχιατρική κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία».
Πώς είναι η ζωή για ένα τυφλό παιδί;
Είναι δύσκολη. Σίγουρα έχουν καλυτερεύσει πολλά πράγματα ως προς το πώς αντιμετωπίζουμε τους αναπήρους. Υπάρχουν υποδομές, αλλά κατά βάθος σε επίπεδο βαθιά συμπεριληπτικό δεν έχουν γίνει ουσιαστικά πράγματα στην Ελλάδα. Ενα παιδί που είναι τυφλό έχει να αντιμετωπίσει καταρχάς την ίδια του την ύπαρξη. Βιώνει έναν κόσμο που δεν είναι φτιαγμένος για εκείνο και μία κοινωνία που δεν μπορεί να του δώσει αυτά που χρειάζεται για να υπάρξει ως παιδί και να εξελιχθεί. Η ισοπεδωτική επιείκεια και ευγένεια κρύβουν μια ακούσια διάκριση, όταν θεωρούμε εξ ορισμού τα τυφλά παιδιά «ήρωες της ζωής» ή «μεγαλοφυΐες», επειδή ουσιαστικά δεν θέλουμε να ασχοληθούμε μαζί τους.
Πώς είναι οι γονείς ανάπηρων παιδιών;
Δυστυχώς, έχω δει πολλά τυφλά παιδιά που μεγαλώνουν σε επιβαρυμένο περιβάλλον γιατί οι ίδιοι οι γονείς έχουν ψυχολογικά προβλήματα που επιβαρύνονται από τη βλάβη του παιδιού. Είναι γονείς που ιδρυματοποιούν τα παιδιά τους, τα μαθαίνουν ότι είναι αδύναμα, πως εξαρτώνται από εκείνους. Η Πολιτεία προσφέρει τα πολύ βασικά. Μια ιδρυματοποιημένη εκπαίδευση για τους τυφλούς, δύο μεγάλα κέντρα στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη. Αν είσαι στην περιφέρεια, κάνεις ό,τι σε φωτίσει ο Θεός… Θα έπρεπε να υπάρχουν δομές πανελλαδικά για τους αναπήρους, να έχουν πρόσβαση σε όσα έχουν ανάγκη και δικαιούνται. Να εκπαιδευτούν, π.χ., στην κινητικότητα και στον προσανατολισμό με το λευκό μπαστούνι, να έχουν παράλληλη στήριξη στο σχολείο. Να μάθουν να είναι αυτόνομοι μέσα κι έξω από το σπίτι. Να έχουν ψυχολογική υποστήριξη.
Ο θεσμός του προσωπικού βοηθού;
Εχει θεσπιστεί δοκιμαστικά. Είναι αποσπασματικός, γιατί έρχεται σε ανεκπαίδευτους ενήλικες που έχουν βιώσει αποκλεισμό, περιθωριοποίηση. Είναι δηλαδή ατελής, όταν τα ανάπηρα άτομα δεν υποστηρίζονται από τη στιγμή που γεννιούνται. Επίσης, έχω ακούσει ότι πολλοί προσλαμβάνονται με μέσο. Μπορεί κάποιος να μη χρειάζεται προσωπικό βοηθό ή να θέλει να πάρει κάποιο μέλος της οικογένειάς του ή κάποιον άνεργο φίλο. Οι προσωπικοί βοηθοί δεν αξιολογούνται. Πρέπει να είναι άνθρωποι που έχουν βασικές γνώσεις φροντίδας ατόμων με εξειδικευμένες ανάγκες. Μία ανάπηρη γυναίκα πέθανε το 2024 επειδή η προσωπική βοηθός της δεν είχε γνώσεις νοσηλευτικής. Πνίγηκε με το φαγητό της. Υπάρχουν πολλοί που θα πάρουν προσωπικούς βοηθούς ενώ δεν τους χρειάζονται. Τυφλοί σαν και μένα λένε θα πάρουν προσωπικό βοηθό. Γιατί; Δεν μπορούν να πάνε τουαλέτα; Να σηκώσουν το κουτάλι να φάνε; Εχουν την ικανότητα και τη δυνατότητα, εφόσον υπάρχει εκπαίδευση να τους παρέχεται και να την αξιοποιούν. Είτε με λευκό μπαστούνι είτε με σκύλο οδηγό. Είναι άλλο να λες χρειάζομαι υπηρέτη να μου καθαρίζει το σπίτι, οδηγό να με πηγαίνει στη δουλειά, συνοδό να με πηγαίνει εκδρομές και άλλο χρειάζομαι προσωπικό βοηθό.
Σε είδαμε στην ορκωμοσία στη Βουλή τον Ιούλιο του 2023. Εχει γίνει κάτι για τους αναπήρους από τότε;
Σε επίπεδο ενημέρωσης, ναι. Ουσιαστικά, όχι. Κανείς δεν βάζει το μαχαίρι στο κόκαλο. Παρκάρει κάποιος παράνομα σε πεζοδρόμιο δίπλα σε λεωφόρο και αν κατέβει κάτω ο τυφλός, μπορεί να τον χτυπήσει αυτοκίνητο. Καλείς Αστυνομία, σου λέει πάρε την Τροχαία. Καλείς την Τροχαία, σου λέει πάρε την Αστυνομία. Δεν έρχονται ποτέ. Θα έπρεπε να έχουμε ένα σύστημα αλληλένδετο και να να παρεμβαίνουν άμεσα οι κρατικές Αρχές. Δεν υπάρχει οργάνωση. Δεν υπάρχει εφαρμογή των νόμων.
Από τους βουλευτές ελπίζεις κάτι;
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν αυτό το αξίωμα χωρίς να έπρεπε. Και έχουμε δει και αναπήρους να εκλέγονται βουλευτές, χωρίς να έχουν κάποια ιδιαίτερη ικανότητα. Από λύπηση. Οπως εκλέγονται και ηθοποιοί, ποδοσφαιριστές κ.λπ. από δόξα. Εν τέλει αυτοί οι ανάπηροι βουλευτές δεν προσφέρουν τίποτα. Θεωρώ τουλάχιστον απαξιωτικό να είσαι ανάπηρος και να μην νοιάζεσαι για τους αναπήρους.
Δουλεύεις στο ειδικό ιατρείο διαταραχών του φάσματος αυτισμού της ψυχιατρικής κλινικής του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Τι περιστατικά αντιμετωπίζεις;
Από το 2020 που είμαι εκεί βλέπουμε τις οικογένειες όταν πρωτοδιαγνωστούν τα παιδιά αλλά και καθώς μεγαλώνουν. Πιστεύω ότι όλες οι περιπτώσεις αυτισμού είναι δύσκολες. Ακόμα και οι πιο λειτουργικοί αυτιστικοί έχουν μεγάλες δυσκολίες. Χρειάζεται μια προσαρμογή κι όχι να προσπαθούμε να τους «κανονικοποιήσουμε». Τυπικά σχολεία, ναι, αλλά να σέβονται τις ανάγκες τους. Αυτό είναι η συμπερίληψη. Είναι δικαίωμά τους να είναι διαφορετικοί.
οδηγού της Μπάμπου
Ποια είναι η θέση σου για τη συνταξιοδότηση γονέων ΑμεΑ;
Σίγουρα η συνταξιοδότηση είναι ένα βήμα εξέλιξης, αλλά υπό προϋποθέσεις. Να υπάρχει έλεγχος, γιατί έχουμε δει τι γίνεται με τις επιδοματικές πολιτικές. Είναι αρκετά μεγάλο το επίδομα τυφλότητας. Γνωρίζω γονείς που το ξοδεύουν γι’ αυτούς, όχι για το παιδί τους. Ή πολλά τυφλά άτομα να μην εργάζονται για να παίρνουν το επίδομα. Να δίνεται σε ανθρώπους που πραγματικά χρειάζονται τα χρήματα και που το παιδί τους αδυνατεί να ζήσει μόνο του. Ομως εάν το παιδί έχει ικανότητες, γιατί να μην το σπρώξουμε στην κοινωνία; Το κράτος να έρθει στους γονείς και να πει «εγώ θα σου δώσω τα μέσα να είναι το παιδί σου λειτουργικό, να έχει μία δουλειά, έναν εξειδικευμένο φροντιστή; Μια δομή να διαβιοί;» Τι σημαίνει έχω ένα «ενήλικο παιδί» και το φροντίζω μέχρι να πεθάνω επειδή το γέννησα; Σαν καταδίκη μου ακούγεται αυτό. Επιπλέον, ίσως έτσι το παιδί να μην αυτονομηθεί ποτέ.
Πώς είναι η καθημερινότητά σου ως τυφλή;
Απαιτητική. Πρέπει να προσαρμόζομαι καθημερινά και να προσέχω κάθε μου βήμα. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν είναι οργανωμένα. Οταν ανεβαίνω στο λεωφορείο, νιώθω κομάντος. Δεν υπάρχουν προβλεπόμενες θέσεις για αναπήρους. Οι ρυθμίσεις προσβασιμότητας δεν λειτουργούν. Τα λεωφορεία είναι γεμάτα με κόσμο. Στο μετρό δεν δουλεύουν συχνά τα ασανσέρ, οι κυλιόμενες.
Διαφορά σκύλου και λευκού μπαστουνιού…
Ο σκύλος είναι σαν να έχω παντρευτεί, 24 ώρες μαζί, σχεδόν παντού. Μου προσφέρει τα μάτια του, μα πάνω απ’ όλα έχουμε μια σχέση ζωής. Είναι εντυπωσιακό όταν, π.χ., σε ένα λεωφορείο 50 άτομα έχουν γυρισμένα τα μάτια προς τον σκύλο-οδηγό μου, μα εκείνος κοιτάζει εμένα, χωρίς εγώ να τον κοιτάζω. Αυτός είναι ο πραγματικός δεσμός. Οταν η αίσθηση υπάρχει χωρίς να υπάρχει…
Ιδρυσες την πρώτη από τις τρεις σχολές σκύλων οδηγών που λειτουργούν στην Ελλάδα. Πες μας τα προβλήματα…
Υπάρχουν 25 σκύλοι για 16.000 άτομα με οπτική βλάβη. Εχουμε μικρή παραγωγή, γιατί δεν έχουμε κονδύλια να αναπτυχθούμε. Βγάζουμε δύο σκύλους τον χρόνο. Γαλλία, Αγγλία, Γερμανία, Ισπανία, Ελβετία έχουν πάνω από 6.000 σκύλους-οδηγούς. Ακόμα και η Βουλγαρία έχει προχωρήσει πιο πολύ από εμάς, γιατί εκεί ξεκινά η εκπαίδευση των τυφλών από όταν είναι μικροί και, όταν έρθει η ώρα να πάρουν σκύλο-οδηγό, είναι έτοιμοι.
Υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι για σκύλο οδηγό;
Δεν έχουμε πολλούς κατάλληλους υποψήφιους να πάρουν σκύλο οδηγό. Πρέπει να γνωρίζουν κινητικότητα και προσανατολισμό με λευκό μπαστούνι, να μπορούν να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τον σκύλο, να αγαπούν τα ζώα, να είναι αυτόνομοι και παραγωγικοί. Εδώ, οι τυφλοί μεγαλώνουν μόνοι τους σαν γλάστρα, συχνά ιδρυματοποιημένοι, χωρίς να γνωρίζουν βασικές δεξιότητες, π.χ. να δένουν τα κορδόνια τους ή να τρώνε.
Η εκπαίδευση με το λευκό μπαστούνι;
Για εμένα είναι το πιο βασικό πράγμα που πρέπει να γνωρίζει ένα τυφλό άτομο από 2-3 ετών. Υπάρχουν εκπαιδευτές που μας εκπαιδεύουν πώς να προσανατολιζόμαστε και να κινούμαστε, πώς να εντοπίζουμε στοιχεία στον χώρο, να αποφεύγουμε εμπόδια, να πέφτουμε… Είναι μόνο 9 οι εκπαιδευτές κινητικότητας και προσανατολισμού στην Ελλάδα και δεν δουλεύουν όλοι. Το 2021 είχε γίνει μία ομάδα εργασίας για τις ανάγκες των τυφλών. Ο τότε γενικός γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης είχε πει ότι βάσει του πορίσματος αυτής θα εκπαιδευτούν εκπαιδευτές κινητικότητας και προσανατολισμού με λευκό μπαστούνι και ότι θα δοθεί χώρος για την εκπαίδευση των σκύλων οδηγών. Δεν έγινε τίποτα. Είχα ακούσει ότι εγκρίθηκε ένα ΕΣΠΑ, αλλά δόθηκαν τα λεφτά αλλού… Δίνονται πολλά κονδύλια που δεν φτάνουν ποτέ στους αναπήρους. Οι φορείς των αναπήρων που τα διαχειρίζονται κάνουν εκδηλώσεις-συνέδρια σε μεγάλα ξενοδοχεία, προσκαλούν αναπήρους από την περιφέρεια, τους πληρώνουν τα έξοδα. Από όλα αυτά δεν βλέπουμε την πρακτική απόληξη. Εγώ βλέπω αναπήρους με μεγάλα ποσοστά ανεργίας, που δεν είναι αυτόνομοι, που δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές τους ανάγκες και υπηρεσίες.
Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ 4amea ΜΕ ΤΗ ΝΕΝΑ ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΘΕ ΤΕΤΑΡΤΗ ΣΤΗΝ ESPRESSO
Δείτε επίσης:
