Σε δημόσια ανοιχτή διαβούλευση έβγαλε ο ΕΛΓΑ την προκήρυξη του Εθνικού Προγράμματος Χαλαζικής Προστασίας με Εναέρια Μέσα.
- ΤΟΥ ΣΑΚΗ ΤΡΕΧΑ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Η προκήρυξη αφορά την επιλογή αναδόχου για τα εξής:
1) Τη μίσθωση ενός συστήματος χαλαζικής προστασίας με εναέρια μέσα – πτητικού εξοπλισμού με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής.
2) Τη μίσθωση μετεωρολογικών ραντάρ με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής.
3) Την προμήθεια ιωδιούχου αργύρου σε συσκευασία, με κριτήριο κατακύρωσης την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά βάσει βέλτιστης σχέσης ποιότητας – τιμής.
4) Την προμήθεια υλικών ραδιοβόλισης, με κριτήριο κατακύρωσης τη χαμηλότερη τιμή.
Οπως αναφέρει η προκήρυξη, η εκτιμώμενη αξία των συμβάσεων ανέρχεται στο ποσό των 63.953.000 ευρώ (προϋπολογισμός χωρίς ΦΠΑ: 51.575.000 ευρώ, ΦΠΑ 24%: 12.378.000 ευρώ). Η διάρκεια της σύμβασης ορίζεται σε 4 έτη (2025-2028), με το δικαίωμα προαίρεσης ενός ακόμη έτους (2029).
Το πρόγραμμα θα έχει στόχο την προστασία των αγροτικών καλλιεργειών από το χαλάζι, συνολικής έκτασης περίπου 11.000.000 στρεμμάτων, που αφορούν:
1. Περιοχή προστασίας της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας που περιλαμβάνει τμήματα των ΠΕ Πέλλας, Ημαθίας, Πιερίας, Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Χαλκιδικής, Κοζάνης και Φλώρινας, συνολικής καλυπτόμενης έκτασης 5.000.000 στρεμμάτων.
2. Περιοχή προστασίας της Ανατολικής Μακεδονίας που περιλαμβάνει τμήματα των ΠΕ Καβάλας, Ξάνθης και Ροδόπης, συνολικής καλυπτόμενης έκτασης 2.000.000 στρεμμάτων.
3. Περιοχή προστασίας της Κεντρικής Ελλάδας που περιλαμβάνει τμήματα των ΠΕ Λάρισας, Καρδίτσας, Τρικάλων, Μαγνησίας, Φθιώτιδας, συνολικής καλυπτόμενης έκτασης 4.000.000 στρεμμάτων.
Να θυμίσουμε ότι η προηγούμενη σύμβαση ήταν τετραετούς διάρκειας (2020-2024) και αφορούσε 5.200.000 στρέμματα στην Κεντρική Μακεδονία, στη Θεσσαλία και τη Φθιώτιδα, ενώ είχε προϋπολογισμό 18.071.760 ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι ο ΕΛΓΑ, ανταποκρινόμενος στο πάγιο αίτημα πολλών αγροτών, επεκτείνει το πρόγραμμα με αύξηση των στρεμμάτων προστασίας αλλά και του προϋπολογισμού.
Το πρόγραμμα θα ξεκινά, όπως πάντα, στις 20 Μαρτίου και θα ολοκληρώνεται στις 30 Σεπτεμβρίου. Εφαρμόζεται τα τελευταία 35 χρόνια και κάθε φορά η μόνη που δείχνει ενδιαφέρον να αναλάβει το έργο είναι η εταιρία Γενικών Αεροπορικών Εφαρμογών 3Δ Α.Ε.
Αν ο διαγωνισμός εξελιχθεί ομαλά, τότε η αντιχαλαζική προστασία για τα επιπλέον στρέμματα θα ισχύσει από το 2025.
Παραγωγοί από τις περιοχές Ημαθίας και Πέλλας, όπου εφαρμόζεται το πρόγραμμα εδώ και πολλά χρόνια, ανέφεραν ότι πρέπει να ενταχθούν οι ορεινές ζώνες καλλιέργειας (Αλμωπίας, Εδεσσας κ.ά.), που έχουν σε ετήσια βάση μεγάλες ζημιές.
Πώς εφαρμόζεται το πρόγραμμα και η μέθοδος που χρησιμοποιείται
Η μέθοδος που χρησιμοποιείται είναι η σπορά των νεφών για περισσότερους αλλά μικρότερου μεγέθους κόκκους χαλαζιού. Ετσι, η ενδεχόμενη ζημιά που θα προκαλέσουν κατά την πτώση τους στο έδαφος -αν δεν προλάβουν να λιώσουν- θα είναι όσο το δυνατόν μικρότερη.
Το Εθνικό Πρόγραμμα Χαλαζικής Προστασίας εφαρμόζεται από το Κέντρο Μετεωρολογικών Εφαρμογών (ΚΕΜΕ), οργανική μονάδα του ΕΛΓΑ που εδρεύει στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης. Η σπορά των νεφών εκτελείται με πυροδότηση φυσιγγίων ιωδιούχου αργύρου από δικινητήρια αεροπλάνα, τα οποία μισθώνει ο ΕΛΓΑ. Τα αεροπλάνα είναι εφοδιασμένα με ειδικά πλαίσια τοποθέτησης φυσιγγίων του υλικού σποράς των νεφών στην άτρακτο και στις πτέρυγες.
Ο ΕΛΓΑ χρησιμοποιεί δύο ραντάρ καιρού, ένα στην περιοχή Φιλύρου Θεσσαλονίκης για κάλυψη της Κεντρικής Μακεδονίας και το δεύτερο στην περιοχή Λιόπρασου Τρικάλων για την κάλυψη της Θεσσαλίας.
Οκτώ αεροπλάνα θέλει να μισθώσει ο ΕΛΓΑ
Ο ΕΛΓΑ ενδιαφέρεται να μισθώσει συνολικά οκτώ αεροπλάνα κατηγορίας TURBO PROP, έτους κατασκευής 2000 και αργότερα. Πρέπει να επισημάνουμε ότι στην προηγούμενη σύμβαση ο ΕΛΓΑ είχε μισθώσει τρία αεροπλάνα. Θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τον ΕΛΓΑ στο πρόγραμμα προστασίας από το χαλάζι, σε πτήσεις περιπολίας, εκπαίδευσης προσωπικού, συντήρησης και ετοιμότητας ιπτάμενου προσωπικού του αναδόχου.
Στο «Μακεδονία» η βάση
Η επιχειρησιακή βάση (στάθμευση κ.λπ.) των αεροπλάνων θα είναι το αεροδρόμιο «Μακεδονία» στη Θεσσαλονίκη. Εναλλακτικά, υπάρχει η δυνατότητα για τις περιοχές που καλύπτει το πρόγραμμα στην Ανατολική Μακεδονία η επιχειρησιακή βάση των αεροπλάνων να είναι το αεροδρόμιο της Καβάλας, ενώ για τις περιοχές στην Κεντρική Ελλάδα η επιχειρησιακή βάση των αεροπλάνων να είναι το πολεμικό αεροδρόμιο της Λάρισας (110 Πτέρυγα Μάχης) ή το αεροδρόμιο Αγχιάλου.
Η μίσθωση των αεροπλάνων θα είναι για 5.600 ώρες πτήσης για τις τέσσερις χαλαζικές περιόδους (2025-2028).
Πρόγραμμα βροχής για την ξηρασία
Ενα σημείο της προκήρυξης, ωστόσο, αποκαλύπτει ότι ο ΕΛΓΑ μελετά και τρόπους αντιμετώπισης της ξηρασίας, η οποία πλήττει τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας.
Συγκεκριμένα, αναφέρει σε κάποιο σημείο ότι «ο ΕΛΓΑ διατηρεί το δικαίωμα, χωρίς καμία επιπλέον οικονομική επιβάρυνσή του, να χρησιμοποιεί τα αεροπλάνα αυτά κατά τη διάρκεια κάθε χαλαζικής περιόδου τόσο στις περιοχές εφαρμογής του εν λόγω προγράμματος όσο και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος για την πραγματοποίηση ανάλογων πτήσεων με σκοπό την αύξηση βροχής».
Η τεχνική πρόκλησης βροχής είναι ένα εργαλείο το οποίο δεν χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Δεν είναι όμως κάτι το καινούργιο για τον ΕΛΓΑ, γιατί εδώ και χρόνια ασχολείται με αυτό. Όταν, το 2003, συνάντησα τον τότε διευθυντή Μελετών και Εφαρμογών του ΕΛΓΑ, Γιώργο Φαραζουλή, μου είχε μιλήσει για το πρόγραμμα τροποποίησης του καιρού. Οπως ανέφερε, το πρόγραμμα χαλαζικής προστασίας, που ήδη εφαρμόζει ο ΕΛΓΑ, έχει πολλές δυνατότητες, αξιοποιώντας βέβαια και τον εξοπλισμό (ειδικά τροποποιημένα αεροπλάνα, μετεωρολογικά ραντάρ κ.λπ.).
Για παράδειγμα, η ίδια μέθοδος με αυτήν που ήδη ακολουθείται για προστασία από το χαλάζι θα μπορούσε να εφαρμοστεί, στις ίδιες ή σε διαφορετικές περιοχές, για ένα πρόγραμμα αύξησης βροχής και χιονιού. Αντίστοιχα προγράμματα εφαρμόζονται σε πολλά κράτη (ΗΠΑ, Αυστραλία, Κίνα, Τουρκία, Σαουδική Αραβία, Αφρική κ.λπ.), και μάλιστα με πολύ καλά αποτελέσματα.
Αν δεν βρέξει, ό,τι και να κάνουμε είναι προσωρινή λύση
Οσον αφορά το επιπλέον κόστος που θα προέκυπτε από πιθανή επέκταση του εφαρμοζόμενου προγράμματος και στον τομέα της αύξησης βροχής (η επέκταση θα είναι χρονική, αφού τα προγράμματα αυτά εφαρμόζονται κατά τη χειμερινή περίοδο, όταν υπάρχουν νέφη), μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο συγκρινόμενο με τα πιθανά οφέλη.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η πρόκληση βροχής δεν μπορεί να συμβεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, ούτε όποτε το θέλουμε εμείς. Κατά κύριο λόγο πρέπει να γίνεται όταν υπάρχουν νέφη, και χρειάζεται ένα επιστημονικό μοντέλο για να μην πέφτει βροχή γενικά, αλλά πάνω από τους υδάτινους ταμιευτήρες ή λιμνοδεξαμενές με στόχο την καλύτερη αξιοποίηση του νερού.
Εχει παρατηρηθεί ότι, ενώ έχουμε νέφωση για αρκετές ημέρες, δεν έχουμε βροχή. «Πυροβολώντας» τα νέφη με ιωδιούχο άργυρο, προκαλούμε διασπορά και ενεργοποιούμε τον μηχανισμό σχηματισμού βροχής. Οι σταγόνες που δημιουργούνται γίνονται μεγαλύτερες, άρα είναι πιο βαριές και πέφτουν στο έδαφος σαν βροχή.
Η εκτίμηση είναι ότι μπορούμε να πάρουμε 10% έως 30% νερό από το νέφος και γύρω στο 40% από μια καταιγίδα. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα θα μπορούσε να συνιστά μια συμπληρωματική παρέμβαση στον σχεδιασμό της στρατηγικής για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και της διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού, και μπορεί να συνδυάζεται με το σύνολο των άλλων δράσεων που έχουν αποφασιστεί και δρομολογηθεί (φράγματα, αρδευτικά έργα, υδατοδεξαμενές, κ.ά.).
Η εμπειρία στην Ελλάδα προέρχεται από τη συμμετοχή του στον σχεδιασμό του προγράμματος πρόκλησης βροχής στον Μόρνο το 1992-1993. Μετά το 1993 σταμάτησε το πρόγραμμα για τον Μόρνο, επειδή έβρεξε τα επόμενα χρόνια. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Αργεντινή έχει ζητήσει βοήθεια από τον ΕΛΓΑ για να προστατέψει τις καλλιέργειές της από την ξηρασία και το χαλάζι. Μάλιστα, το σχετικό πρωτόκολλο συνεργασίας είχε υπογραφεί το 2006.
Ιωδιούχος άργυρος: «Δεν είναι επικίνδυνος» λέει ο ΕΛΓΑ
Ο ΕΛΓΑ αναφέρει ότι, έχοντας αυξημένη ευαισθησία για τυχόν περιβαλλοντικές επιδράσεις του υλικού σποράς (ιωδιούχου αργύρου), ανέθεσε σχετική έρευνα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν καμιά επιβάρυνση από τις πολύ μικρές ποσότητες που χρησιμοποιούνται για την καταστολή του χαλαζιού.
Οσον αφορά την αποτελεσματικότητα του προγράμματος καταστολής χαλαζιού, έχει ελεγχθεί με ένα σύνολο μελετών και μεθόδων. Το δίκτυο χαλαζομέτρων έδειξε μείωση στη μέση διάμετρο χαλαζοκόκκου κατά 35%, στον συνολικό αριθμό χαλαζοκόκκων κατά 45% και στην κινητική ενέργεια χαλαζοκόκκων κατά 70%.
