Με γλυκάνισο ή χωρίς, με τον κατάλληλο μεζέ, με πάγο ή/και με νερό, το τσίπουρο είναι βαθιά ριζωμένο στην κουλτούρα της Θεσσαλίας, και κάθε Οκτώβριο η απόσταξή του, είτε από εταιρίες παραγωγής και εμφιάλωσης είτε από τους παραδοσιακούς αμβυκούχους, μετατρέπεται σε γιορτή. Ετσι και φέτος, οι φωτιές στα παραδοσιακά καζάνια άναψαν και η απόσταξη των στέμφυλων άρχισε, με τον Τύρναβο Λάρισας να έχει την τιμητική του για μία ακόμη χρονιά.
- Του ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΤΡΙΜΜΗ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Μια χρονιά, βέβαια, κατά την οποία αναβίωσε και η… ξεχασμένη προ δεκαπενταετίας γιορτή τσίπουρου στον Τύρναβο, με τον δήμαρχο Τυρνάβου Στέλιο Τσικριτσή να επισημαίνει τη σημασία του προϊόντος για την ευρύτερη περιοχή, για τα οινοποιεία, τα αποσταγματοποιεία και φυσικά για τους ίδιους τους παραγωγούς, που συμπληρώνουν το εισόδημά τους.
«Πρόκειται για ένα προϊόν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ταυτότητα της τοπικής αγοράς. Το τσίπουρο παράγεται με μεράκι, με την παράδοση της απόσταξης να περνά από γενιά σε γενιά. Φυσικά παίζει σημαντικό ρόλο στην τοπική οικονομία, με το τσίπουρο να την ενισχύει και να έρχεται να συμπληρώσει τη διαδικασία καλλιέργειας της αμπέλου, χαρακτηριστικής για την περιοχή του Τυρνάβου και για τον πρωτογενή τομέα. Τύρναβος και τσίπουρο πηγαίνουν μαζί, και από αυτό η πόλη μας είναι ξακουστή παγκοσμίως» σημειώνει μιλώντας στον «Ε.Α.» ο δήμαρχος Τυρνάβου. Αλλωστε, στον ίδιο δήμο και στον γειτονικό Αμπελώνα Λάρισας κάθε χρόνο διεξάγεται και η περίφημη γιορτή κρασιού, πλαισιωμένη από πολλά καλλιτεχνικά δρώμενα, με το κρασί να ρέει άφθονο!
Δεν υπάρχει θεσσαλικός νομός που να μην έχει αρκετές ετικέτες να παράγονται εντός των ορίων του ή χωρίς αμβυκούχους να παράγουν κάθε χρονιά σημαντικές ποσότητες, με το διπλής απόσταξης προϊόν να ταιριάζει σε πολλές περιστάσεις και σχεδόν σε όλες τις ώρες της ημέρας.
Τα καζάνια πήραν φωτιά
Παλαιότερα, ο Τύρναβος είχε 450 καζάνια ή «άμβυκες», όπως ονομάζονται επισήμως, που δούλευαν συνεχώς για την παραγωγή του τοπικού τσίπουρου. «Από τα μέσα Οκτωβρίου και για έναν μήνα, φέτος θα έχουμε συνολικά 100 καζάνια σε λειτουργία, όπου βράζουν τσίπουρο παραγωγοί από τον Τύρναβο και τα γύρω χωριά, ακόμη και από την Ελασσόνα και τη Λάρισα» θα πει στον «Ε.Α.» ο πρόεδρος των Αμβυκούχων Τυρνάβου Αντώνης Τσικριτσής.
Τονίζει ότι, παρά τις περιορισμένες ποσότητες σταφυλιών φέτος, η ποιότητα του τσίπουρου θα είναι εξαιρετική. «Είχαμε λίγα σταφύλια ήδη από πέρυσι, λόγω του περονόσπορου που χτύπησε την περιοχή μας, ενώ και η αμπελουργία επηρεάζεται φυσικά και από τις κλιματολογικές συνθήκες, που ήταν ιδιαίτερες για μία ακόμη χρονιά, χωρίς κανονικό χειμώνα. Θεωρώ πάντως ότι οι παραγωγοί στο τέλος δεν θα βγάλουν ούτε τα έξοδα που έχουν κάνει για τις καλλιέργειές τους» σημειώνει.
Τα δεδομένα φέτος είναι διαφορετικά. Είναι δεδομένο ότι έχει τριπλασιαστεί το κόστος απόσταξης, αφού πλέον ο φόρος για κάθε παραγωγό φτάνει τα 1.850 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του κόστους που απαιτείται για τον εκτελωνιστή. Από την άλλη, η ποσότητα, ανάλογα και με τους αλκοολικούς βαθμούς, είναι συγκεκριμένη. «Στους 45 αλκοολικούς βαθμούς είναι περίπου 1.111 κιλά που παράγει καθένας. Παίρνουμε το άνυδρο προϊόν, δηλώνουμε εξαρχής τους αλκοολικούς βαθμούς που θέλουμε να παραγάγουμε και αναλόγως αυτών προκύπτει και η τελική ποσότητα» σημειώνει ο πρόεδρος των Αμβυκούχων Τυρνάβου.
Ο χρόνος που μπορεί να αποστάξει κάποιος παραγωγός είναι συγκεκριμένος. «Πλέον, κάθε παραγωγός βράζει 7 μέρες και 8 ώρες. Παλιά, ήταν τέσσερα διήμερα (σ.σ.: εξ ου και ο όρος “διήμερος παραγωγός”). Πλέον, όμως, μπορούμε να βράσουμε ολόκληρα σταφύλια και όχι μόνο τα στέμφυλα, που αποτελούν υποπροϊόν της οινοποίησης. Ετσι, πιάνουμε και πολύ καλύτερη ποιότητα – και παλαιότερα έτσι παρήγαμε τσίπουρο» αναφέρει ο κ. Τσικριτσής.
Η ποσότητα χύμα τσίπουρου που θα παραχθεί αναμένεται να καλή, πάντως. Μέρος αυτής, οι παραγωγοί θα την κρατήσουν για… ιδία χρήση. Η υπόλοιπη θα διατεθεί κατά κύριο λόγο στην τοπική αγορά. «Το χύμα τσίπουρο ελέγχεται συνεχώς και είναι, θεωρώ, άριστης ποιότητας. Οι αναλύσεις αυτό δείχνουν και σχεδόν κανείς παραγωγός δεν θα ρισκάρει να μην προσφέρει ένα ποιοτικό προϊόν. Θεωρώ ότι συνεχίζουμε στο σωστό μονοπάτι» καταλήγει ο πρόεδρος των Τυρναβιτών αμβυκούχων.
Οι ανοδικές τάσεις των εξαγωγών τσίπουρου
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Eurostat που επεξεργάστηκε ο Σύνδεσμος Ελλήνων Παραγωγών Αποσταγμάτων και Αλκοολούχων Ποτών, ο κλάδος της ποτοποιίας/αποσταγματοποιίας παρέμεινε το 1ο εξάμηνο του 2024 από τους πλέον εξωστρεφείς, εμφανίζοντας συνολική άνοδο στις εξαγωγές των ελληνικών αλκοολούχων ποτών (εντός Ε.Ε.-27 και σε Τρίτες Χώρες) κατά 12,5% σε αξία ευρώ (+6,3 εκατ. ευρώ σε απόλυτες τιμές) και 0,4% σε ποσότητα kg (+0,7 εκατ. kg), σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023.
Ως προς τους εξαγωγικούς προορισμούς, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.-27 κατέχουν σταθερά το μεγαλύτερο μερίδιο εξαγωγών των ελληνικών αλκοολούχων ποτών, με ποσοστό ≈80% σε αξία και σε ποσότητα. Το 1ο εξάμηνο του 2024, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.-27 απορρόφησαν το 77,8% της αξίας σε ευρώ, δηλαδή 43,8 εκατ. ευρώ, και το 78,1% της ποσότητας σε kg, δηλαδή 14,2 εκατ. kg.
Η Γερμανία εξακολουθεί να αποτελεί τον κορυφαίο προορισμό των ελληνικών αλκοολούχων ποτών, κατέχοντας το 37% της αξίας του συνόλου των εξαγωγών. Στη 2η θέση βρίσκεται η Βουλγαρία, προς την οποία οι αποστολές μειώθηκαν κατά 1,6% σε αξία σε ευρώ σε σύγκριση με το 1o εξάμηνο του 2023. Στις εξαγωγές πρωταγωνιστεί το ούζο, το οποίο καταλαμβάνει το 59% της αξίας σε ευρώ και το 71% της ποσότητας σε kg του συνόλου των εξαγωγών των ελληνικών αποσταγμάτων.
Οι εξαγωγές του τσίπουρου/τσικουδιάς, αν και κατέχουν μικρό μερίδιο (περίπου 2% της αξίας και 1% της ποσότητας) των συνολικών εξαγωγών αλκοολούχων ποτών ελληνικής παραγωγής, αποτελούν μια συνεχώς ανερχόμενη κατηγορία. Μάλιστα, την τελευταία 5ετία (2020-2024) καταγράφουν αύξηση 99% της αξίας σε ευρώ και 62% της ποσότητας σε kg. Σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2023 εμφανίζεται μικρή αύξηση της τάξης του 7% (+88.000 ευρώ) σε αξία, ενώ η ποσότητα μειώθηκε κατά 10,3% (-20.000 kg).
Η Γερμανία βρίσκεται στην πρώτη θέση προορισμού του τσίπουρου με μερίδιο 46,4% του συνόλου σε αξία ευρώ. Στη δεύτερη θέση ακολουθεί η Αλβανία με 12,6% και στην τρίτη οι ΗΠΑ με 10,6%.
Η νομοθεσία και η παράδοση
Η φετινή Γιορτή Τσίπουρου στον Τύρναβο δεν περιελάμβανε μόνο την προβολή προϊόντων με ετικέτες από την ευρύτερη περιοχή και τους αμβυκούχους να παρουσιάζονται στο ευρύ κοινό, αλλά και μια ενδιαφέρουσα ημερίδα για την τέχνη της απόσταξης, την παράδοση και την καινοτομία στα ελληνικά αποστάγματα.
Ο πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Οινολόγων Θάνος Καραθάνος, χημικός-οινολόγος και διεθνής κριτής αποσταγμάτων, αναφέρθηκε στην εξέλιξη και την πρόοδο του τσίπουρου στην Ελλάδα και στις διεθνείς αγορές, ενώ η δικηγόρος Πηνελόπη Ταμπακοπούλου παρουσίασε το νέο νομικό πλαίσιο για τη διήμερη απόσταξη.
«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει κάθε παραγωγός τα όρια και τις επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων ή φθαλικών εστέρων, π.χ., εκ των προτέρων και να μπορεί από μόνος του να αποσύρει ένα προϊόν ή να εφαρμόζει μια δόκιμη τεχνική καθαρισμού του προϊόντος κατά τον χρόνο που ήδη παράγει και πριν διαθέσει το τσίπουρο στην αγορά» σημείωσε μεταξύ άλλων η κυρία Ταμπακοπούλου, τονίζοντας τη θέληση να υπάρξει ανοιχτή διαβούλευση με τις αρμόδιες υπηρεσίες για να προκύπτει σαφής κατεύθυνση, ώστε και οι παραγωγοί να είναι σίγουροι για την ασφάλεια του προϊόντος τους.
«Δεν είναι σπάνιο να αγοράζεται από έναν διήμερο παραγωγό το προϊόν, να καταλήγει σε σημείο λιανικής πώλησης και να αναμειχθεί εκ των υστέρων με κάτι άλλο, χαμηλότερης ποιότητας και αγνώστου προελεύσεως, στη συνέχεια να ελέγχεται ως σύμμεικτο προϊόν και το μόνο πρόσωπο στο οποίο μπορεί να απευθυνθεί η ελέγχουσα υπηρεσία να είναι ο αρχικός παραγωγός» τόνισε.
«Από το 1988 ουσιαστικά προέκυψαν η νομοθεσία και η τυποποίηση τσίπουρου στην Ελλάδα, για ένα προϊόν που παράγεται από τα στέμφυλα. Δεν υπήρχε ποτέ πατητήρι στη Θεσσαλία και τα στέμφυλα ήταν πάντα ζουμερά – το έχουμε στην παράδοσή μας» ανέφερε από την πλευρά του ο κ. Καραθάνος, περιγράφοντας όλα τα αμπελωνικά αποστάγματα μετά το κρασί, το μπράντι και τελικά το τσίπουρο!
1. «Στοίχημα η εξωστρέφεια»
«Κλειδί είναι η εποικοδομητική συνεννόηση μεταξύ αγροτών, επιχειρήσεων και Πολιτείας, που οφείλει να προσφέρει μια πιο στοχευμένη προσέγγιση στο θέμα της εξωστρέφειας με κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία και κίνητρα» ανέφερε για το τσίπουρο ο βουλευτής Λάρισας της Ν.Δ. Μάξιμος Χαρακόπουλος.
2. «Ο όρος και οι αμβυκούχοι»
Να αναθεωρηθεί το καθεστώς που απαγορεύει στους αμβυκούχους να κάνουν χρήση του όρου «τσίπουρο» ζήτησε ο τομεάρχης Αγροτικής Ανάπτυξης του ΣΥΡΙΖΑ Βασίλης Κόκκαλης, από τον Τύρναβο.
3. Παρουσία παραγωγών
Επτά εταιρίες παραγωγής τσίπουρου και αποσταγμάτων, από την ευρύτερη περιοχή του Τυρνάβου αλλά και την υπόλοιπη Θεσσαλία, συμμετείχαν με περίπτερα στη Γιορτή Τσίπουρου, προσφέροντας εκλεκτές γεύσεις στους επισκέπτες.
