Με έδρα της την ορεινή Αργολίδα, η Κωνσταντίνα Ζούζια ξεκίνησε την κτηνοτροφική δραστηριότητά της το 2006, προερχόμενη από τον κλάδο των… χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε καμία σχέση με τον πρωτογενή τομέα, παρότι η οικογένειά της διατηρούσε κτηνοτροφική εκμετάλλευση.
- Του ΘΑΝΑΣΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Τη μονάδα εκείνη ανέλαβε πριν από 18 χρόνια, και σε αυτήν έχει επικεντρώσει όλες τις προσπάθειές της. Αυτή τη στιγμή εκτρέφει σε ημιεκτατική κτηνοτροφία με 500 ζώα, 300 γίδες και 200 πρόβατα.
Η Κωνσταντίνα Ζούζια ξεκίνησε το 2006, όταν ανέλαβε ξαφνικά την οικογενειακή κτηνοτροφική εκμετάλλευση -για λόγους υγείας ενός μέλους της οικογένειάς της-, και έκτοτε, από… προσωρινή, έγινε μόνιμη. Εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Νέων Αγροτών και έχει κάνει μέχρι σήμερα μια σοβαρή προσπάθεια. Ολη η οικογένεια συμμετείχε στην προσπάθεια αυτή, με προσωπική εργασία, γιατί κάπως έτσι λειτουργεί ο κτηνοτροφικός κλάδος.
Χωρίς κρατική υποστήριξη
«Εχω ασχοληθεί έντονα με διάφορες συλλογικές προσπάθειες για τα σημαντικά ζητήματα του κλάδου, όπως το καθεστώς των βοσκοτόπων, οι άδειες λειτουργίας των μονάδων, τα ζητήματα των νέων αγροτών, και, ειλικρινά, η απογοήτευσή μου είναι διάχυτη» μας λέει και μας θυμίζει μια κατάρα που συχνά ξεστομίζουν κάποιοι στα μέρη της – «τσοπάνος να γένεις». «Δεν υπάρχει καμιά εκτίμηση στον κλάδο μας, αλλά ίσως φταίμε κι εμείς που δεν εξελίσσουμε τη δουλειά μας. Η αλήθεια όμως είναι ότι δεν υπάρχει υποστήριξη από το κράτος» επιμένει.
Σύμφωνα με την Κωνσταντίνα Ζούζια, τα προγράμματα, όπως αυτό των νέων αγροτών, είναι άκρως αποτυχημένα, διότι στα δύο πρώτα χρόνια -ή έστω στο τρίτο για ορισμένους- οι ευνοούμενοι του προγράμματος σταματάνε τη δραστηριότητα, με ελάχιστες να είναι οι περιπτώσεις δικαιούχων που συνεχίζουν.
«Η κτηνοτροφία επιβιώνει από την ανοχή και την αντοχή των ανθρώπων που την εξασκούν, ενώ οι μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι είναι ήρωες. Αν μάλιστα είναι νέοι σε ηλικία, είναι δύο φορές ήρωες» μας λέει κι εξηγεί: «Κανείς δεν επιθυμεί να μένει περίπου τέσσερις μήνες τον χρόνο στα βουνά με τους λύκους και τις αρκούδες, να μην έχει επαφή με την κοινωνία, να είναι αποκομμένος από την οικογένειά του και τις ανέσεις. Αυτό που ακούω συχνά, ότι “επιθυμώ κάποια στιγμή να ζήσω και να ασχοληθώ με την παραγωγή στην ύπαιθρο” είναι… όνειρα του καναπέ».
Μας θυμίζει πως ο αγροτικός δημοσιογράφος Δημήτρης Μιχαηλίδης αποκαλεί τους κτηνοτρόφους «φροντιστές και φύλακες της υπαίθρου». «Ετσι είναι, αλλά οι ήρωες δεν δικαιώνονται. Δεν θέλουμε περγαμηνές, ούτε βραβεύσεις, θέλουμε όμως να αμείβεται το γεγονός ότι εργαζόμαστε 365 ημέρες τον χρόνο» μας εξομολογείται.
Μόνη της απέναντι σε ένα κράτος που έχει εδώ και πάνω από μία δεκαετία να εκδώσει άδεια ίδρυσης και λειτουργίας κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων –ως «πρόχειρα καταλύματα» ορίζονται αυτή τη στιγμή οι μονάδες που λειτουργούν-, η Κωνσταντίνα Ζούζια δεν περιμένει να της φτιάξουν στέγαστρα για τα ζώα της ή να της φέρουν νερό στη μονάδα, αλλά απαιτεί τουλάχιστον να μην παίρνουν το δικό της νερό (από πηγάδια), όπως επιχείρησε παλαιότερα η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην περιοχή όπου δραστηριοποιείται! Και για να μη μείνουμε με την αμφιβολία, μας πληροφορεί πως «πριν από μερικά χρόνια ο ΟΠΕΚΕΠΕ μού παραχώρησε βοσκότοπο 100 χιλιόμετρα μακριά από τη σταβλική εγκατάστασή μου!».
«Θέλω να αμείβομαι!»
«Ισως φανεί ψυχρό αυτό που θα πω, αλλά είναι απολύτως επαγγελματικό: όλοι αγαπάμε τα ζώα, όλοι θέλουμε μια καλύτερη ζωή, αλλά κανείς δεν λειτουργεί χωρίς το κίνητρο του κέρδους. Προσωπικά, θέλω να εργάζομαι όσο θέλω, χωρίς να μου υποδεικνύει κανείς πώς θα εργάζομαι. Επέλεξα μια σκληρή δουλειά, αλλά θέλω να κερδίζω χρήματα από αυτήν. Θέλω να αμείβομαι γι’ αυτό που κάνω. Αν δεν αμειφθώ, ο στάβλος θα κλείσει. Κάτι θα βρω να κάνω. Εδώ κλείνουν ολόκληρα εργοστάσια, κλείνουν ναυτιλιακές, ένας μη αδειοδοτημένος εξαιτίας της Πολιτείας στάβλος θα αντέξει;»
Τιμή του γάλακτος: Κατά προσέγγιση…
«Οταν επισκέπτομαι έναν γιατρό δεν ορίζω εγώ την τιμή της επίσκεψης, αλλά εκείνος. Οταν φτάνει η ώρα να παραδώσουμε προϊόν οι κτηνοτρόφοι, είμαστε πάντα κατά… προσέγγιση. Αυτή τη στιγμή, τα πρώτα τιμολόγια που έχουν κοπεί για τοπικές επιχειρήσεις είναι στο 1,40 ευρώ/λίτρο για το πρόβειο γάλα, τιμή την οποία θεωρώ χαμηλή. Εκτιμώ πως με τιμή 1,60 ευρώ/λίτρο η κτηνοτροφική εκμετάλλευση απλώς αντέχει, ζώντας στην ανέχεια και με πολλή προσωπική εργασία. Η υψηλή τιμή των ζωοτροφών και το επίσης υψηλό κόστος παραγωγής δεν επιτρέπουν τιμή μικρότερη των 1,80 ευρώ/λίτρο».
«Η κτηνοτροφία, σαν τον λαγό, έχει εκατό εχθρούς»
Συναντήσαμε τον 34χρονο κτηνοτρόφο Γιάννη Χερουβείμ… εκτός έδρας, σε συνέδριο για τη μετακινούμενη κτηνοτροφία στον Αγιο Πέτρο Κυνουρίας, και είχαμε την ευκαιρία να τον ακούσουμε να μιλάει για την πορεία του στην κτηνοτροφία, τα δεδομένα του επαγγέλματος υπό τις παρούσες, ασφυκτικές και ιδιαίτερα ανησυχητικές συνθήκες, αλλά ταυτόχρονα να δίνει προοπτική στους συναδέλφους του κυρίως μέσω του δικού του, θαρραλέου παραδείγματος.
Ο Γιάννης Χερουβείμ είναι γεννημένος στην Αθήνα αλλά έχει ρίζες στην Νάξο και την Αίγινα, όπου εγκαταστάθηκε το 2008, γιατί στο νησί αυτό έχει σπίτι η οικογένειά μου. Ο ίδιος θυμάται με νοσταλγία τα πολλά καλοκαίρια που πέρασε ως παιδί με τον παππού του στην Αίγινα. Αγάπησε το νησί, δέθηκε με τα ζώα και, μετά τις σπουδές του, το 2012, πήρε τη μεγάλη απόφαση να αφήσει την πρωτεύουσα και να ζήσει στο νησί.
«Ξεκίνησα την κτηνοτροφία με πολύ μεγάλη δυσκολία γιατί το νησί το έχει κερδίσει ο τουρισμός και οι αστοί έχουν χτίσει σπίτια, κουβαλώντας και την Αθήνα μαζί τους» μας λέει για την απόφαση εκείνη, η οποία άλλαξε τη ζωή του. Μετά ήρθαν τα παιδιά. «Δεν είναι εύκολο να συνδυάσει κανείς την κτηνοτροφία με τη δημιουργία οικογένειας και το μεγάλωμα παιδιών, στη δική μου περίπτωση όμως έχω βρει τον τρόπο και τα καταφέρνω. Ερχονται μαζί μου, τους δείχνω πράγματα, τα πάω στα αλώνια – γιατί αλωνίζουμε ακόμα παραδοσιακά. Αν δεν υπάρχει παρελθόν, δεν θα μπορέσεις να τους εξηγήσεις το παρόν και να τους δείξεις το μέλλον» σχολιάζει.
Νησί και κτηνοτροφία
Δεν είναι γνωστό στο ευρύ κοινό, αλλά η κτηνοτροφία στην Αίγινα ήταν για κάποιο διάστημα σχεδόν απαγορευμένη. Με βάση κάποιον νόμο του παρελθόντος, η κτηνοτροφία απαγορευόταν στο νησί, αλλά ο συνομιλητής μας δεν τα παράτησε, συνέχισε και, ύστερα από πολύ τρέξιμο στο δημαρχείο, στην Περιφέρεια και στο ΥΠΑΑΤ, κατάφερε να δοθούν οι πρώτες άδειες για κτηνοτροφική εκμετάλλευση.
«Σπούδασα τυροκομική παραγωγή στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή Θεσσαλονίκης και το 2018 δημιούργησα τυροκομείο. Το 2024 έφτιαξα το πρώτο κατάστημα λιανικής στην Αίγινα, στο οποίο διατίθενται τα προϊόντα μας» λέει με περηφάνια.
Η γνώμη του για την κατάσταση που επικρατεί στον κτηνοτροφικό κλάδο δεν διαφέρει και πολύ από την τρέχουσα. «Δεν είμαι ευχαριστημένος από την Πολιτεία» λέει με ένταση στη φωνή του «νιώθω ότι μου κόβει τα φτερά! Πολύ φοβάμαι ότι τόσο η Ευρώπη όσο και η Ελλάδα δεν θέλουν την κτηνοτροφία – την πολεμάνε. Η κτηνοτροφία είναι σαν τον λαγό – έχει εκατό εχθρούς».
Και τους απαριθμεί: οι κυβερνήσεις αυτής της χώρας, η Ευρώπη ως συνολικό οικοδόμημα, οι τρίτες χώρες, οι δήθεν οικολόγοι που πιέζουν συνεχώς για λήψη μέτρων, οι θηρευτές, οι φωτιές, η περιβαλλοντική κρίση, οι ζωονόσοι που αντιμετωπίζονται χωρίς σχέδιο, οι εισαγωγές ξένων ζώων με τα δικά μας να μένουν απούλητα κ.λπ. «Τι άλλο να σας πω… Πρέπει να αντισταθούμε στις υποσχέσεις των πολιτικών, πρέπει να δίνουμε την ψήφο μας μόνο σε όσους έχουν υλοποιήσει έργο» μας λέει.
«Οι μεγάλοι μεγαλώνουν…»
Σύμφωνα με τον Γ. Χερουβείμ, οι κτηνοτρόφοι πρέπει να συνεργαστούν για να διατηρήσουν τις τιμές του γάλακτος – αν δεν το κάνουν, σύντομα θα φύγουν από το επάγγελμα. «Βλέπω πως αναπτύσσεται ένα άλλο παραγωγικό μοντέλο: θα κρατηθούν τα μεγάλα τυροκομεία, τα οποία θα διαθέτουν τους δικούς τους στάβλους -όπως ήδη γίνεται σε κάποιες περιπτώσεις-, κάποιοι από τους σημερινούς επαγγελματίες κτηνοτρόφους και τυροκόμους θα εργαστούν ως υπάλληλοι σε αυτές τις μεγάλες επιχειρήσεις, θα προωθηθούν το τεχνητό κρέας και τα έντομα, ενώ το φυσικό κρέας θα το τρώνε λίγοι».
Χρήσεις γης: «Τι είναι αυτό;»
Ζώντας και παράγοντας στην υπερτουριστική Αίγινα, ο Γ. Χερουβείμ αντιμετωπίζει το έντονο πρόβλημα της ασάφειας όσον αφορά τις χρήσεις γης και βιώνει την πίεση που ασκεί ο αστικός ιστός στους επαγγελματίες της πρωτογενούς παραγωγής, ακόμα και μετά την αλλαγή της σχετικής νομοθεσίας – συμβαίνει παντού στην Αττική.
«Το επάγγελμα του κτηνοτρόφου είναι το μοναδικό στο οποίο δεν έχουν ξεκαθαριστεί ακόμα οι χρήσεις γης» μας λέει κι εξηγεί: «Δυστυχώς, δεν υπάρχουν άδειες λειτουργίας μονάδων για ανθρώπους οι οποίοι παράγουν τροφή. Από αναβολή σε αναβολή πηγαίνουμε εδώ και χρόνια στις σταβλικές εγκαταστάσεις, και εξαιτίας αυτού δεν μπορεί κανένας κτηνοτρόφος να προχωρήσει σε οικιακό τυροκομείο και να παραγάγει προϊόντα με το γάλα του».
