Το 2010, και ενώ η οικονομική κρίση εμφανιζόταν αδηφάγα στην Ελλάδα, αρκετοί ήταν αυτοί που έψαχναν εναλλακτικές λύσεις προκειμένου να ενισχύσουν το εισόδημά τους ή ακόμη και να αλλάξουν πορεία στη ζωή τους, επιδιώκοντας κάτι πιο κερδοφόρο με λιγότερο κόπο. Κάπως, έτσι πολλοί ήταν αυτοί που αποφάσισαν σε όλη την Ελλάδα να ασχοληθούν με τη σαλιγκαροτροφία, που υποτίθεται ότι άφηνε πολλές υποσχέσεις.
- Του Χρυσόστομου Τρίμμη – Εφημερίδα «Έλληνας Αγρότης»
Κάπως έτσι προέκυψε τότε και ο Πανελλήνιος Συνεταιρισμός Σαλιγκαροτρόφων, που τελικά δεν κατάφερε να επιβιώσει, αποτελώντας ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτυχημένης ιστορίας (no success story) της Ελλάδας!
«Ο συνεταιρισμός ξεκίνησε στις αρχές του 2010, αλλά, όπως αναφέρει και ο πρόεδρός του, δραστηριοποιήθηκε η ουσιαστικά τα τελευταία 3-4 χρόνια πριν βάλει λουκέτο. Ο συνεταιρισμός ουσιαστικά έβαλε τέλος στη λειτουργία του στα τέλη του 2019. Τυπικά, δεν έχει κλείσει, καθώς παραμένει ως νομικό πρόσωπο, αλλά δεν έχει δραστηριότητα. Ουσιαστικά, μόνο εγώ και ο συνεταίρος μου έχουμε απομείνει να ασχολούμαστε με τα σαλιγκάρια» περιγράφει στον «Ε.Α.» ο τελευταίος πρόεδρος του συνεταιρισμού Αρης Νικολόπουλος.
Μάλιστα, όταν ο συνεταιρισμός έβαλε λουκέτο είχε 40 μέλη επισήμως, αλλά, όπως τονίζει και ο κ. Νικολόπουλος, ήταν πολύ περισσότεροι αυτοί που δραστηριοποιούνταν στη σαλιγκαροτροφία -εκατοντάδες, για την ακρίβεια- και είχαν επαφές με τον συνεταιρισμό. Πλέον, ζήτημα είναι αν έχουν απομείνει 10 παραγωγοί όλοι κι όλοι σε πανελλήνιο επίπεδο!
Παράλληλα, περιγράφει ότι πολλοί εκτροφείς απευθύνθηκαν σε άτομα που εμφανίζονταν ως γνώστες της παραγωγής σαλιγκαριού, αλλά στην πράξη δεν ήξεραν τίποτα, και τους κατέστρεψαν! «Δεν είχαν γνώσεις ούτε καν σε θεωρητικό επίπεδο. Ουσιαστικά, όποιες γνώσεις ήρθαν στην Ελλάδα από την Ιταλία. Οταν πήγαμε εμείς στην Ιταλία, σε έναν παραγωγό ο οποίος είχε την τεχνογνωσία, μας είχε πει ότι αυτοί που παρίσταναν τους γνώστες στην Ελλάδα τον είχαν επισκεφτεί για να τους κάνει μαθήματα απλά για μία εβδομάδα. Αυτοί γύρισαν στην Ελλάδα και το έπαιζαν ειδήμονες πάνω στο σαλιγκάρι και άνοιξαν εταιρίες. Με μία εβδομάδα τι έμαθαν; Οσοι ήθελαν να γίνουν παραγωγοί απευθύνθηκαν σε αυτές τις εταιρίες που υποτίθεται ότι είχαν την τεχνογνωσία, αλλά έχασαν πάρα πολλά λεφτά στο τέλος γιατί η σαλιγκαροτροφία είναι και ακριβή. Είναι ένα αποδοτικό αντικείμενο, αλλά σίγουρα όχι φθηνό» σημειώνει ο κ. Νικολόπουλος, ενώ τονίζει ότι ο ίδιος και ο συνεταίρος του είναι οι μόνοι που συνεχίζουν ύστερα από όλο αυτό το διάστημα, επειδή είχαν την οικονομική δυνατότητα από άλλες πηγές να υποστηρίξουν τη σαλιγκαροτροφία.
Παραγωγοί ξεζουμισμένοι οικονομικά και ψυχολογικά
Γιατί λοιπόν έκλεισε ένας συνεταιρισμός που είχε δραστηριοποιηθεί και στη μεταποίηση; Τα αίτια είναι πολλαπλά, σύμφωνα με τον κ. Νικολόπουλο. «Οταν ξεκίνησε, οι εκτροφείς ήταν ήδη ξεζουμισμένοι οικονομικά και ψυχολογικά» σημειώνει, ενώ θεωρεί ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ότι ο κλάδος δεν είχε ωριμάσει. «Δεν υπήρχε τεχνογνωσία για αυτό που κάναμε. Οι εκτροφείς δεν ήξεραν να παράγουν σαλιγκάρια. Είχαν ξεκινήσει γιατί διαφημιζόταν -όταν ξεκίνησε η οικονομική κρίση- ότι με λίγα στρέμματα και χωρίς κόπο μπορεί κάποιος να εξασφαλίσει ένα καλό εισόδημα χωρίς πολλή δουλειά. Πολλοί επένδυσαν στον κλάδο, αλλά δεν είχαν την τεχνογνωσία» συμπληρώνει.
Οι συνεχείς «ατυχίες»
Ο κ. Νικολόπουλος περιγράφει και τις «ατυχίες» που προέκυψαν: «Η διαδικασία της μεταποίησης θα μπορούσε να πετύχει, αλλά μας έτυχαν και εξωπραγματικά περίεργα πράγματα. Στην αρχή συνεργαζόμασταν με μία οικοτεχνία στην Αρτα. Φαίνεται όμως ότι ο ιδιοκτήτης της χρωστούσε εξαιτίας άλλων δραστηριοτήτων της επιχείρησης, και αφού κάποια στιγμή παρέλαβε μεγάλη ποσότητα νωπών προϊόντων δεν επέστρεψε ποτέ το μεταποιημένο προϊόν. Μετά απευθυνθήκαμε σε ένα μεταποιητήριο στα Γιαννιτσά, όπου υπήρχαν και ψυγεία και χώροι αποθήκευσης για τα προϊόντα μας. Ενα βράδυ απλά πήρε φωτιά και κάηκε, και φυσικά ο συνεταιρισμός δεν αποζημιώθηκε για κανένα από τα προϊόντα που έχασε».
Η προσωπική δουλειά, αλλά και η έλλειψη στήριξης
Οπως φαίνεται, ο Συνεταιρισμός Ααλιγκαροτρόφων Ελλάδας δεν έτυχε κρατικής στήριξης, πέρα από τη συμμετοχή των μελών του σε κάποια προγράμματα ανταλλαγής Εrasmus, ενώ δεν μπήκε (ευτυχώς;) στη διαδικασία τραπεζικού δανεισμού.
«Πάντως, όσα κατάφερε ο συνεταιρισμός τα κατάφερε εξαιτίας της ίδιας συμμετοχής των μελών, με προσωπική εργασία, προερχόμενων από άσχετο κλάδο. Είχαμε, για παράδειγμα, πρώην τραπεζικό υπάλληλο ο οποίος είχε μείνει άνεργος και θέλησε να γίνει σαλιγκαροτρόφος. Είχαμε δικηγόρο, είχαμε γραφίστες, που σχεδίασαν τα λογότυπα των προϊόντων. Απλά, τις τελευταίες ημέρες του συνεταιρισμού είχαμε δοκιμάσει να κατεβάσουμε πρόταση στο αρμόδιο υπουργείο για συμμετοχή σε πρόγραμμα “Ερευνώ – Καινοτομώ” που αφορούσε συνεταιρισμούς στην Ελλάδα και είχαμε κάνει την προσπάθεια αυτή και με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, για να μπορεί όποιος ενδιαφέρεται να μπει στον κλάδο να απευθύνεται εκεί για να πάρει κάποιες γνώσεις, και να κάνει πρακτική άσκηση στον συνεταιρισμό και στις φάρμες. Δεν πήραμε έγκριση. Πήγαμε λίγο πριν από τις πρόωρες εκλογές του 2019 και καταθέσαμε την πρόταση επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖ, και τα αποτελέσματα βγήκαν επί Νέας Δημοκρατίας» σημειώνει ο κ. Νικολόπουλος.
Μετά την πυρκαγιά στο εργοστάσιο στα Γιαννιτσά, ο συνεταιρισμός προχώρησε στην αγορά μηχανημάτων και τα εγκατέστησε στην ίδια περιοχή, που είχε μια παράδοση από τη δεκαετία του 1980 στη μεταποίηση σαλιγκαριών. «Βέβαια, όσο περνούσαν τα χρόνια, εκείνα τα εργοστάσια έφευγαν για άλλες χώρες των Βαλκανίων. Ομως, η όλη διαδικασία εξελισσόταν αργά. Την ίδια ώρα, έτρεχαν τα προσωπικά έξοδα καθενός και δεν φαινόταν να έχει διάθεση κάποιος να δει το κομμάτι πιο συλλογικά. Στο τέλος του μήνα, καθένας κοιτούσε την τσέπη του και δεν γινόταν αυτό το πράγμα να επιβιώσει» καταλήγει.
Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία…
Σε ατομικό επίπεδο, ο πρόεδρος του -υφιστάμενου ακόμη νομικά- Συνεταιρισμού Σαλιγκαροτρόφων Ελλάδας δεν το βάζει κάτω, και μαζί με τον συνεταίρο του συνεχίζει, ενώ ελπίζει ότι κάποια στιγμή ο συνεταιρισμός θα επαναδραστηριοποιηθεί. Βέβαια, πρέπει να γίνουν πολλά, και φυσικά τα παθήματα να γίνουν μαθήματα.
Σε μια χώρα πάντως που το σαλιγκάρι δεν καταναλώνεται ευρέως ως βασικό προϊόν, φαίνεται ότι χρειάζονται εξαιρετικά πολλά και προσεκτικά βήματα για να υπάρξουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Φυσικά, και η Πολιτεία καλείται να παίξει τον ρόλο της, όσον αφορά, π.χ., τη συλλογή άγριων σαλιγκαριών από τη φύση και την εμπορική διάθεσή τους σε διάφορες περιοχές της χώρας.
«Ξέρουμε, όμως, πλέον κάποια πράγματα, ότι δεν αρκεί να πετάξουμε σε ένα χωράφι μερικά σαλιγκάρια και απλά να περιμένουμε να αναπαραχθούν. Ξέρουμε ότι πρέπει να χρησιμοποιήσουμε γόνο, και ήδη εμείς έχουμε εγκατάσταση που τον παράγει για να μπει στη συνέχεια στο χωράφι» αναφέρει ο κ. Νικολόπουλος. Ολα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που δεν λείπουν οι εισαγωγές σαλιγκαριών από άλλες χώρες, τόσο από τη Γαλλία και την Ιταλία, που θεωρούνται δυνάμεις στον χώρο παραγωγής, όσο και από βαλκανικά κράτη όπως η Βουλγαρία και η Σερβία.
Οι φτωχοί συγγενείς της Ευρώπης
Από τη στιγμή που η αρχή είχε γίνει, οι σαλιγκαροτρόφοι που συνεταιρίστηκαν είπαν να δουν τι μπορεί να γίνει. Ωστόσο, με τα χρόνια, τα μέλη του συνεταιρισμού είδαν ότι ήταν δύσκολη η διάθεση νωπών προϊόντων, γιατί δεν είχαν τα μέσα, όπως ψυγεία αποθήκευσης. Οπότε, ο συνεταιρισμός μπήκε στη διαδικασία της μεταποίησης για να δώσει και προστιθέμενη αξία στο προϊόν.
Ετσι, ήρθαν στο προσκήνιο τα προϊόντα Sigma από σαλιγκάρια Helix aspersa. Kαπνιστά φιλέτα σαλιγκαριών, σαλιγκάρια σε άλμη, κατεψυγμένα με κέλυφος ή φιλέτα ήταν τα βασικά που θέλησαν να διαθέσουν στην αγορά. Παράλληλα, υπήρχαν οι συμμετοχές σε ευρωπαϊκές εκθέσεις. Αλλά, όπως υπογραμμίζει ο κ. Νικολόπουλος, ουσιαστικά οι Ελληνες παραγωγοί ήταν οι φτωχοί συγγενείς της Ευρώπης!
«Γενικά, τα προϊόντα μας οι Ευρωπαίοι τα αντιμετώπιζαν πολύ θετικά – μας επισκέπτονταν άτομα από ευρωπαϊκούς κολοσσούς παραγωγής και διάθεσης σαλιγκαριών. Δεν μπορείς να πετύχεις συμφωνία στο εξωτερικό αν δεν έρθουν κάποιοι να δουν τις εγκαταστάσεις που διαθέτεις και τον τρόπο παραγωγής. Ομως, όποτε έρχονταν εδώ και τους πηγαίναμε στο εργοστάσιο στα Γιαννιτσά, μετά έφευγαν» εξηγεί. Εφόσον δεν υπήρχε πλήρης υποδομή, πόσο μάλλον τα κεφάλαια και οι αντοχές, η πορεία έμοιαζε προδιαγεγραμμένη για ένα «no success story»…
- Τα είδη σαλιγκαριών και η εκτροφή
Τα είδη σαλιγκαριών που εκτρέφονται στην Ελλάδα και την Ευρώπη είναι κυρίως δύο, το Helix aspersa maxima και το Helix aspersa Muller. Η εκτροφή μπορεί να γίνει είτε σε ανοιχτά εκτροφεία είτε σε κλειστές εγκαταστάσεις, αξιοποιώντας τη φυτική βλάστηση ή τεχνητά σιτηρέσια.
Η επιλογή του τρόπου εκτροφής και διατροφής των σαλιγκαριών εξαρτάται από το διαθέσιμο κεφάλαιο εγκατάστασης και λειτουργίας, την τεχνογνωσία του εκτροφέα, καθώς και το επιχειρηματικό πλάνο.
- Υψηλής διατροφικής αξίας, αλλά…
Τα σαλιγκάρια αποτελούν καλή πηγή πρωτεΐνης υψηλής βιολογικής αξίας και ανόργανων στοιχείων, όπως σελήνιο, μαγνήσιο, κάλιο, φώσφορο και ασβέστιο. Εχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και λιπαρά. Συγκεκριμένα, 100 γραμμάρια σάρκας σαλιγκαριού αποδίδουν περίπου 90 kcal και μόλις 1,4 γραμμάρια λιπαρών.
Ωστόσο, όσοι συλλέγουν άγρια σαλιγκάρια πρέπει να προσέχουν, γιατί δεν είναι όλο τον χρόνο βρώσιμα, ειδικά όταν αναπαράγονται, ενώ είναι άγνωστο σε τι σημεία έχουν βρεθεί και τι έχουν καταναλώσει.
