Τα νέα είναι ενθαρρυντικά, οι ελπίδες μεγάλες, το ίδιο και ο φόβος για το άγνωστο, που φαίνεται όμως να είναι μονόδρομος, τουλάχιστον για τον κόσμο που δεν πιστεύει σε θεωρίες συνωμοσίας.
Ο πλανήτης παρακολουθεί τις εξελίξεις και τις ανακοινώσεις των φαρμακοβιομηχανιών, των εταιριών βιοτεχνολογίας και της επιστημονικής κοινότητας σε ό,τι αφορά το εμβόλιο κατά της πανδημίας του Covid-19.
Τα βασικά ερωτήματα είναι τα εξής:
- Πότε θα είναι διαθέσιμο το εμβόλιο;
- Θα είναι αποτελεσματικό και χωρίς παρενέργειες;
- Πότε θα παραχθεί σε επαρκή ποσότητα (που θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα αποτελεσματικό τείχος προστασίας σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού, περιορίζοντας έτσι αισθητά τον νέο κορωνοϊό και τη διασπορά του στην κοινότητα);
- Πώς θα γίνει η διανομή του;
Για την ώρα, όλοι παρακολουθούμε έναν αγώνα δρόμου για την αντιμετώπιση μιας πρωτοφανούς σε μέγεθος κρίσης στη δημόσια υγεία, που μετρά καθημερινά χιλιάδες θύματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Η απάντηση θα δοθεί μέσα από τα εργαστήρια των επιστημόνων, με την προσδοκία ότι θα σταματήσουν τον εφιάλτη που «πάγωσε» τη ζωή και την παγκόσμια οικονομία.
Tις τελευταίες ημέρες, οι σημαντικότερες ανακοινώσεις ήρθαν από τις εταιρίες Pfizer / BioΝΤech και Μοderna. Δύο υποψήφια εμβόλια με σχεδόν 95% αποτελεσματικότητα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει πέντε συμβόλαια για εμβόλια εναντίον του Covid-19 -το πέμπτο κατά σειρά ήταν με τον γερμανικό φαρμακευτικό όμιλο CureVac-, ενώ αναμένεται να υπογράψει και έκτο σύντομα με την αμερικανική Moderna.
Το χαρτοφυλάκιο της Ε.Ε. περιλαμβάνει ήδη συμβόλαιο για 300.000.000 δόσεις εμβολίου από τη γερμανική εταιρία BioNTech και την Pfizer. Το συμβόλαιο με την CureVac περιλαμβάνει την επιλογή αγοράς έως 405.000.000 δόσεων, εάν το εμβόλιο είναι αποδεδειγμένα ασφαλές και αποτελεσματικό.
Πριν από τις Pfizer / BioNTech και CureVac, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε τρία συμβόλαια για την προπαραγγελία πιθανών εμβολίων με τη σουηδοβρετανική AstraZeneca και την αμερικανική Johnson & Johnson (έως 400.000.000 δόσεις από καθεμιά), όπως και με το γαλλοβρετανικό δίδυμο Sanofi-GSK (έως 300.000.000 δόσεις).
AstraZeneca: Χωρίς βιασύνη
Το πιθανό εμβόλιο κατά του Covid-19 που αναπτύσσουν η AstraZeneca Plc και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης προκάλεσε ισχυρή ανοσοαπόκριση στους ηλικιωμένους, δίνοντας ελπίδες ότι μπορεί να προστατεύει κάποιους από τους ανθρώπους που είναι πιο ευάλωτοι στη νόσο, όπως δείχνουν τα δεδομένα των δοκιμών μέσου σταδίου.
Tα αποτελέσματα των δοκιμών τελικού σταδίου θα έχουν «οπωσδήποτε» γίνει γνωστά πριν από τα Χριστούγεννα, δήλωσε ο επικεφαλής των ερευνητών, προσθέτοντας ότι ακόμη είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε την αποτελεσματικότητά του.
Στην ερώτηση αν είναι πολύ νωρίς για να ειπωθεί αν το εμβόλιο, για το οποίο έχει αδειοδοτηθεί η AstraZeneca, προλαμβάνει την εμφάνιση της ασθένειας που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός, ο Άντριου Πόλαρντ, διευθυντής της Oxford Vaccine Group, απάντησε: «Δεν έχουμε φτάσει ακόμη σε αυτό το σημείο. Είναι προφανές ότι δεν θα υπάρξει βιασύνη».
Η CureVac αναμένεται να παραγάγει «από 300.000.000 έως 400.000.000 δόσεις εμβολίου το 2021 και 600.000.000 το 2022» αναφέρει σε συνέντευξή του στη βελγική εφημερίδα «Le Soir» ο πρόεδρος της εταιρίας Ζαν Στεφάν. «Όταν εμβολιαζόμαστε δεν το κάνουμε μόνο για εμάς τους ίδιους, αλλά για να προστατευτεί και ο πληθυσμός» σημειώνει και προσθέτει ότι «για να είναι ένα εμβόλιο αποτελεσματικό, πρέπει να καλύψουμε το 60%-70% του πληθυσμού για να σταματήσει να κυκλοφορεί ο ιός. Εάν δεν εμβολιαστεί παρά μόνο το 40%, ο ιός θα συνεχίσει να κυκλοφορεί». Παράλληλα, ο κ. Στεφάν επισημαίνει ότι «οι πιο ηλικιωμένοι είναι πιο εύκολο να πειστούν, αλλά είναι πιο πολύπλοκο για τους νέους».
«Πονοκέφαλος» η διανομή, δεν… φτάνει σε όλους
Η μεγάλη πρόκληση που θα αντιμετωπίσουν όλες οι κυβερνήσεις είναι η διανομή των εμβολίων. Ζήτημα λίγων ωρών θα είναι να αρχίσει η διανομή του εμβολίου της Pfizer από τη στιγμή που θα εγκριθεί. Αυτό αποκάλυψε ο επικεφαλής του φαρμακευτικού κολοσσού Άλμπερτ Μπουρλά σε συνέντευξή του στο Sky Νews, προσθέτοντας ότι ήδη έχουν παραχθεί πάνω από 20.000.000 δόσεις, και η παραγωγή συνεχίζεται.
Η Pfizer είναι έτοιμη να στείλει δόσεις του εμβολίου «εντός ωρών» από τη λήψη της επίσημης έγκρισης. Ο Μπουρλά δήλωσε ότι η εταιρία του θα υποβάλει αίτηση για άδεια από τις ρυθμιστικές Αρχές σε όλο τον κόσμο «πολύ, πολύ σύντομα – μέσα σε λίγες μέρες» και θα ξεκινήσει άμεσα να στέλνει τις πρώτες από τις 20.000.000 δόσεις εμβολίου που έχουν ήδη παραχθεί.
Για να διανεμηθούν όμως οι επαρκείς δόσεις θα χρειαστούν μήνες ή και πάνω από χρόνος, προειδοποιούν οι ειδικοί. Υπολογίζεται ότι μέχρι το τέλος του 2020 θα είναι διαθέσιμες για τις ΗΠΑ περίπου 40.000.000 δόσεις του εμβολίου. Η ποσότητα αυτή σημαίνει ότι μπορεί να εμβολιαστούν 20.000.000 πολίτες. Ο προγραμματισμός αυτός, ωστόσο, μπορεί να ξεφύγει, καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη χρηματοδότηση για τη διανομή του εμβολίου, ενώ σε μετέπειτα στάδια αναδεικνύονται πρόσθετες προκλήσεις που αφορούν τις προμήθειες στα απαραίτητα υλικά για τον εμβολιασμό, π.χ. σύριγγες και βελόνες.
Ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα αποτελεί η ενημέρωση και η εκπαίδευση για τον σωστό τρόπο αποθήκευσης και χορήγησης του εμβολίου, αλλά και τις συνθήκες αποθήκευσης. Τα εμβόλια αυτά απαιτούν ιδιαίτερες και απαιτητικές συνθήκες, υπό τις οποίες πρέπει να διατηρηθούν.
Το εμβόλιο των Pfizer και BioNTech, για παράδειγμα, χρειάζεται θερμοκρασία -70 βαθμών Κελσίου. Το εμβόλιο της Moderna, από την άλλη, παραμείνει σταθερό όταν διατηρείται σε τυπικές θερμοκρασίες ψυγείου για 30 ημέρες (θερμοκρασίες, δηλαδή, που κυμαίνονται μεταξύ 2 και 8 βαθμών Κελσίου), ενώ δύναται να αποθηκευτεί για έξι μήνες σε θερμοκρασίες κοντά στους -15 βαθμούς Κελσίου. Οι απαιτήσεις αυτές δημιουργούν πρωτοφανείς δυσκολίες για την αλυσίδα διανομής, αλλά και για τον τρόπο που θα ταξιδέψει ασφαλώς το εμβόλιο σε απομακρυσμένες περιοχές.
Οι αεροπορικές εταιρίες εξετάζουν τώρα επιλογές που κυμαίνονται από έναν μεγάλο καταψύκτη, που μπορεί να κοστίσει περίπου όσο ένα μικρό αυτοκίνητο, έως ένα δοχείο πολλαπλών στρωμάτων που χρησιμοποιεί υγρό άζωτο για τη μεταφορά εμβολίων.
«Δεν πρόκειται να δοθεί προτεραιότητα σε μεγάλες χώρες της Ε.Ε. έναντι μικρότερων – όλες θα το πάρουν ταυτόχρονα» δήλωσε για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού η επίτροπος Υγείας και Τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Στέλλα Κυριακίδου, μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ. Πάντως, οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο δεν πρόκειται να δουν εμβόλιο έως τα μέσα του 2021, ακόμη και στις αναπτυγμένες χώρες, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, που από κοινού με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσαν στη δημοσιότητα μια μεγάλη διεθνή έκθεσή τους για την υγεία στην Ευρώπη.
Ρεπόρτερ εθελόντρια στις κλινικές δοκιμές
Οι κλινικές δοκιμές στους εθελοντές είναι ίσως η «στιγμή της αλήθειας» για ένα εμβόλιο. Μεταξύ των εθελοντών είναι και η ανταποκρίτρια του Γαλλικού Πρακτορείου στο Μαϊάμι, Λεϊλά Μακόρ, που συμμετείχε στις κλινικές δοκιμές της φάσης 3 της Moderna.
Η ίδια αφηγήθηκε σε πρώτο πρόσωπο την εμπειρία της, η οποία ξεκίνησε λίγες εβδομάδες αφότου ο πατέρας της υπέκυψε στον Covid-19:
«Ο πατέρας μου πέθανε από τον Covid στη Χιλή, τρεις εβδομάδες πριν ξεκινήσουν οι κλινικές δοκιμές της Pfizer και της Moderna, στα τέλη Ιουλίου. Πέθανε μόνος, όπως πεθαίνουν οι άνθρωποι που υποκύπτουν σ’ αυτόν τον ιό. Τόσο μόνος, που στο παραμιλητό του ήταν πεπεισμένος ότι τον είχαν απαγάγει. Η ιδέα να κάνω κάτι, έστω και ελάχιστο, για να βοηθήσω να νικηθεί αυτή η μάστιγα που σκότωνε τους δικούς μας και αναστάτωνε τη ζωή μας ήταν μια κάθαρση.
Τα Research Centers of America συμμετείχαν στις δοκιμές της Pfizer και της Moderna. Τη μία ημέρα το ένα, την επομένη το άλλο. Πήγα μια Τρίτη – έτυχε η Moderna. Μου έβαλαν ένα αυτοκόλλητο με το όνομά μου και με οδήγησαν σε έναν θάλαμο, όπου μου εξήγησαν αυτά που θα διάβαζα αργότερα σε ένα έγγραφο 22 σελίδων. Ότι υπήρχαν δύο δόσεις και θα μας πλήρωναν 2.400 δολάρια για τα δύο χρόνια που θα διαρκέσει η δοκιμή. Μου είπαν ποιες παρενέργειες θα πρέπει να αναμένω (πόνος στο σημείο όπου θα γινόταν η ένεση, πυρετός, ρίγη). Ότι ήμασταν 30.000, χωρισμένοι σε δύο ομάδες: οι μισοί θα έπαιρναν το εμβόλιο, οι υπόλοιποι ένα ψευ-δοφάρμακο. “Ακόμη κι εμείς δεν γνωρίζουμε ποιο είναι ποιο” μου είπε η νοσηλεύτρια, όταν προσπάθησα να μάθω αν θα λάμβανα το ψευδοφάρμακο. Μόνο η Moderna θα το ήξερε, όταν θα ανέλυε τα δεδομένα».
Στους έξι «πρωταγωνιστές», οι δύο είναι Έλληνες
- Άλμπερτ Μπουρλά – Pfizer:
O Έλληνας από τη Θεσσαλονίκη έχει δηλώσει σε συνέντευξή του ότι «η Θεσσαλονίκη ήταν και είναι το κέντρο της ζωής μου», καθώς εκεί γεννήθηκε, μεγάλωσε, σπούδασε, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε. Είναι ο άνθρωπος που με στρατηγικές κινήσεις οδήγησε την εταιρία σε ηγετική θέση στον χώρο των φαρμάκων και την καθιέρωσε ως πρωτοπόρα σε διάφορους θεραπευτικούς τομείς, όπως αυτοί των καρδιαγγειακών και μεταβολικών παθήσεων και σπάνιων ασθενειών.
- Ουγκούρ Σαχίν – BioΝΤtech:
Ο Ουγκούρ Σαχίν είναι ο 55χρονος CEO της BioNTech, παιδί μεταναστών από την Αλεξανδρέττα της Τουρκίας. Η οικογένειά του μετακόμισε στη Δυτική Γερμανία όταν ο ίδιος ήταν τεσσάρων ετών, με τον πατέρα του να εργάζεται επί χρόνια σε ένα από τα εργοστάσια της Ford στην Κολονία. Αποτελεί ενσάρκωση της πετυ-χημένης ένταξης στη γερμανική κοινωνία παιδιών με «αφετηρία μετανάστη». Το 2001 ίδρυσε μαζί με τη σύζυγό του την Ganymed Pharmaceuticals και το 2008 την BioNTech.
- Μενέλαος Πάγκαλος – AstraZeneca:
Ο Χιώτης εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Τμήματος Ερευνας και Εξέλιξης Βιοφαρμάκων της AstraZeneca έχει πενταπλασιάσει τον ρυθμό αποτελεσματικότητας των υπό εξέλιξη νέων σκευασμάτων της εταιρίας. Φήμη που συνοδεύει τον «Mene» Πάγκαλο είναι ότι, με κάποιον τρόπο που μόνο εκείνος γνωρίζει, επιταχύνει τις διαδικασίες δημιουργίας εντελώς καινούργιων φαρμάκων – ό,τι ακριβώς απαιτούν οι περιστάσεις.
- Στεφάν Μπανσέλ – Moderna:
Ο Γάλλος δισεκατομμυριούχος που ηγείται της αμερικανικής εταιρίας βιοτεχνολογίας Μoderna είναι 48 ετών, πραγματιστής και οραματιστής. Γεννήθηκε στη Μασσαλία τον Ιούλιο του 1972 και η περιουσία του, σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes», υπολογίζεται στα 2,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Φέτος, το όνομά του έκανε θεαματική είσοδο στην κατάταξη των 500 πά-μπλουτων Γάλλων του περιοδικού «Challenges».
- Σάρα Γκίλμπερτ – Oxford:
Η ομάδα της Οξφόρδης, με επικεφαλής τη Σάρα Γκίλμπερτ, δηλώνει έτοιμη να κυκλοφορήσει «δεκάδες εκατομμύρια» δόσεις εμβολίων κατά του κορονοϊού μέχρι το τέλος του έτους. Η 58χρονη Γκίλμπερτ ηγείται της μελέτης για το εμβόλιο που αναπτύσσει η ΑstraZeneca με το οποίο υπόσχεται να αντιμετωπίσει τον κορονοϊό.
- Φραντς-Βέρνερ Χάας – CureVac:
O Φραντς-Βέρνερ Χάας στις 4 Αυγούστου 2020 διορίζεται διευθύνων σύμβουλος (CEO) της CureVac, εταιρίας με βιοφαρμακευτικά προϊόντα που εδρεύει στο Τούμπινγκεν της Γερμανίας. Η εταιρία επικεντρώνεται στην ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων για μολυσματικές και άλλες σπάνιες ασθένειες.
