Η «φάμπρικα» με τις χιλιάδες μηνύσεις του Ταγίπ Ερντογάν κατά δημοσιογράφων, σκιτσογράφων και συγγραφέων έχει εξαπλωθεί και εκτός Τουρκίας τα τελευταία χρόνια. Η προσπάθεια φίμωσης των ΜΜΕ από τον Τούρκο πρόεδρο δεν περιορίζεται πλέον μόνο εντός συνόρων, αλλά… επεκτείνεται, σαν να θεωρεί όλο τον πλανήτη δικό του χαλιφάτο.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Οποιοσδήποτε δεν ευλογεί τον Ερντογάν, εντός και εκτός Τουρκίας, θεωρείται «εχθρός» που «πρέπει» να δικαστεί με τους δικούς του αντιδημοκρατικούς νόμους, που πηγάζουν από την αυταρχικότητα άλλων αιώνων.
Προφανώς και ο Ερντογάν αγνοεί τα βασικά μιας δημοκρατίας: ότι ο Τύπος αποτυπώνει την πραγματικότητα και τις ανησυχίες της κοινής γνώμης. Σε όλες τις δημοσκοπήσεις στη χώρα μας καταγράφεται σταθερά η έντονη αγωνία των Ελλήνων πολιτών για την τουρκική επιθετικότητα και τη διαρκή απειλή πολέμου από τον ανεξέλεγκτο Ερντογάν, μια ανησυχία που ξεπερνά το 70%.
Η «δημοκρατία» κατέγραψε αυτό το κοινό αίσθημα εύλογης αγανάκτησης, που εκφράζει τη συντριπτική πλειονότητα του ελληνικού λαού απέναντι στην κλιμακούμενη θρασύτητα και στον οχετό ύβρεων του Τούρκου προέδρου, ακόμα και κατά νεκρών.
Ο Ερντογάν επέλεξε να κάνει… μήνυση. Από τον ηθικό αυτουργό λιντσαρισμάτων κατά τηλεοπτικών σταθμών και εφημερίδων στην Τουρκία δεν θα περίμενε κανείς κάτι καλύτερο για μια ελληνική εφημερίδα. Η επεκτατική ρητορική του, άλλωστε, δεν κρύβεται ούτε καν σε μια μήνυση…
Και δεν είναι η πρώτη φορά που ο μυγιάγγιχτος «σουλτάνος» εξαπολύει τέτοιες απαράδεκτες διώξεις κατά ξένων ΜΜΕ. Είναι, άλλωστε, ο μοναδικός ηγέτης χώρας παγκοσμίως που ανοίγει τόσες δικαστικές υποθέσεις στο εξωτερικό, «επενδύοντας» σε μια τουρκική νομοθεσία κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του, αλλά κυρίως στην τρομοκράτηση των απανταχού λειτουργών του Τύπου.
Ένοχη σιωπή από ελληνικά μέσα
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν έκανε μήνυση σε τέσσερις Έλληνες δημοσιογράφους επειδή τον προσέβαλαν, επιδιώκοντας να φυλακιστούν στη χώρα του για πέντε χρόνια. Στη μήνυσή του εξηγεί αναλυτικά τους λόγους που δέχθηκε τη δημοσιογραφική «επίθεση». Γράφει κατά λέξη: «Ο στόχος της απεχθούς πράξης δεν είναι μονάχα το πρόσωπο του προέδρου μας. Είναι, επίσης, και τα μεγάλα συμφέροντα του έθνους μας, που τα υπερασπίζεται σθεναρά ο πρόεδρός μας στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά και στη θάλασσα των νησιών».
Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που ξένος ηγέτης ζητάει την ποινική δίωξη Ελλήνων δημοσιογράφων. Και, μάλιστα, με βάση ένα νομικό πλαίσιο που δεν ισχύει στις ευρωπαϊκές χώρες και που έχει αποδοκιμαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Παρεμπιπτόντως, αυτός ο ηγέτης απειλεί τη χώρα μας με πόλεμο και διεκδικεί ευθέως ελληνικά εδάφη. Πρόκειται για ένα γεγονός ανάξιο λόγου που δεν πρέπει να γνωρίζει κανένας τηλεθεατής ειδήσεων και κανείς αναγνώστης (δήθεν μεγάλων) εφημερίδων ή αποτελεί είδηση που πρέπει να μεταδοθεί έστω με… δυο λόγια;
Οι διευθυντές ενημέρωσης των μεγάλων τηλεοπτικών δικτύων, ιστοσελίδων και εφημερίδων της χώρας θεώρησαν ότι το θέμα είναι ασήμαντο και το αγνόησαν επιδεικτικά. Μόνο δύο εξηγήσεις μπορούν να δοθούν: Ή είναι παντελώς ανίκανοι για να αντεπεξέλθουν στα καθήκοντά τους ή λαμβάνουν από κάπου (κοινές) εντολές και δεν αποφασίζουν οι ίδιοι ποιες ειδήσεις θα προβληθούν. Ο,τι κι αν ισχύει από τα δύο, το συμπέρασμα είναι κοινό. Δεν κάνουν για αυτήν τη δουλειά!
Η δειλή Μέρκελ επέτρεψε το μπούλινγκ του «σουλτάνου»
Τον Μάρτιο του 2016 ο Γερμανός τηλεοπτικός παρουσιαστής Γιαν Μπέμερμαν απαγγέλλει στην εκπομπή του στο δημόσιο τηλεοπτικό κανάλι ZDF ένα σατιρικό ποίημα για τον Ερντογάν, που, μεταξύ άλλων, κατηγορούσε τον Τούρκο πρόεδρο για κτηνοβασία και για το ότι αρέσκεται «να δέρνει χριστιανούς ενώ παρακολουθεί παιδικό πορνό».
Μετά την προβολή η τουρκική κυβέρνηση ζήτησε από τη γερμανική να κινήσει ποινική δίωξη κατά του Μπέμερμαν. Επιπρόσθετα, ο Ερντογάν προσέφυγε στο γερμανικό δικαστήριο ως «απλός πολίτης» με σκοπό την απαγόρευση του ποιήματος.
Το πράγμα χειροτέρεψε από την αρχική δειλή στάση της Μέρκελ, η οποία ζήτησε συγγνώμη για το «εσκεμμένα προσβλητικό», όπως το αποκάλεσε, ποίημα του Μπέμερμαν. Αργότερα η ίδια η καγκελάριος δήλωσε ότι η συγγνώμη ήταν λάθος της.
Στις 15 Απριλίου 2016 η Μέρκελ ανακοίνωσε ότι η γερμανική κυβέρνηση ενέκρινε την ποινική δίωξη κατά του Μπέμερμαν. Ξεσηκώθηκε κύμα επικρίσεων κατά της καγκελαρίου από δημοσιογραφικές ενώσεις, πολιτικούς και κοινή γνώμη, που θεωρούσαν ότι η Μέρκελ επέτρεψε τη δίωξη του κωμικού για να μη δυσαρεστήσει τον Ερντογάν εν όψει της συμφωνίας για το Προσφυγικό.
Δημοσκόπηση για το επίσης δημόσιο κανάλι ARD έδειξε ότι το 65% των Γερμανών θεωρούσε λάθος την απόφαση της Μέρκελ να επιτρέψει τη νομική δίωξη. Η δημοτικότητά της έπεσε σε ιστορικό χαμηλό. Η αντιπολίτευση την κατέκρινε και οι υπουργοί του συμμετέχοντος στην κυβέρνηση SPD ψήφισαν κατά της απόφασής της.
Ο διευθυντής του γερμανικού εκδοτικού ομίλου Axel Springer έκανε έκκληση για «αλληλεγγύη στον Μπέμερμαν», το ZDF διασφάλισε την πλήρη νομική του προστασία, ενώ το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» κυκλοφόρησε ένα εκπληκτικό πρωτοσέλιδο με το πρόσωπο του Μπέμερμαν να απειλείται από την τουρκική ημισέληνο-γιαταγάνι.
Την αντίδραση της γερμανικής κυβέρνησης στην υπόθεση κατέκρινε όχι μόνο σύσσωμος ο δημοσιογραφικός κόσμος της χώρας, αλλά ακόμα και η αμερικανική «Washington Post» σε κύριο άρθρο της με τίτλο «Θα υπερασπιστεί η κυρία Μέρκελ την ελεύθερη έκφραση;», κάνοντας λόγο για μπούλινγκ του Ερντογάν μέσα στη Γερμανία, αλλά και για πιθανή ενθάρρυνση, λόγω της στάσης της Μέρκελ, διάφορων καθεστώτων να καταστείλουν την ελευθερία του λόγου εντός αλλά και εκτός των συνόρων τους.
Ο Μπέμερμαν τέθηκε υπό αστυνομική προστασία λόγω απειλών από υποστηρικτές του Ερντογάν. Η υπόθεση τελικώς κατέπεσε, αν και συγκεκριμένες φράσεις του ποιήματος, περί κτηνοβασίας και παιδικής πορνογραφίας, απαγορεύτηκαν. Η απόφαση αποτελεί ήττα του Ερντογάν, που απαιτούσε ολόκληρο το ποίημα να απαγορευτεί και να διωχθεί ο δημοσιογράφος.
Το 2019 ο κωμικός μήνυσε την Ανγκελα Μέρκελ για την απάντησή της σχετικά με το ποίημα, μια υπόθεση που δεν έχει τελεσιδικήσει.
Απόλυτη στήριξη Μακρόν στο περιοδικό «Charlie Hebdo»
Τον Οκτώβριο του 2020 ο Ερντογάν κινήθηκε νομικά εναντίον του γαλλικού σατιρικού περιοδικού «Charlie Hebdo» λόγω πρωτοσέλιδου σκίτσου που απεικόνιζε τον Τούρκο πρόεδρο με εσώρουχο και μπίρα στο χέρι, να ανασηκώνει το ρούχο μιας γυναίκας με μαντίλα και να αποκαλύπτει το γυμνό πίσω μέρος της.
Ο δικηγόρος του Ερντογάν υπέβαλε μήνυση στην εισαγγελία της Άγκυρας στη βάση «ποινικής συκοφαντίας που δεν καλύπτεται από την ελευθερία της έκφρασης». Τούρκοι εισαγγελείς άρχισαν έρευνα για το γαλλικό περιοδικό για «προσβολή του προέδρου», κάτι που αποτελεί «έγκλημα», σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία.
Η γαλλική κυβέρνηση στήριξε αταλάντευτα από την πρώτη στιγμή το «Charlie Hebdo», δηλώνοντας ότι «η Γαλλία δεν θα αποκηρύξει ποτέ τις αρχές και τις αξίες της και ιδιαίτερα την ελευθερία της έκφρασης και την ελευθερία της δημοσίευσης». Οι τουρκικές απειλές και οι νομικές προσφυγές χαρακτηρίστηκαν «απόπειρες εκφοβισμού» από τον Γάλλο κυβερνητικό εκπρόσωπο Γκαμπριέλ Ατάλ.
Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα κατήγγειλαν την άσκηση δίωξης σε βάρος των συντακτών του «Charlie Hebdo», τονίζοντας ότι η Άγκυρα θέλει «να επεκτείνει τη λογοκρισία και πέραν της Τουρκίας», ενώ ζήτησαν από τις τουρκικές Αρχές να εξαλείψουν το «μεσαιωνικό» άρθρο 299 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα (TCK), το οποίο θεωρεί παράνομο «να προσβάλλεις τον πρόεδρο της Τουρκίας».
Στις 26 Μαρτίου 2021 Τούρκος εισαγγελέας συνέταξε κατηγορητήριο που ζητά ποινή φυλάκισης έως τεσσάρων ετών για τον διευθυντή, δύο συντάκτες και τον σκιτσογράφο του γαλλικού περιοδικού, με την κατηγορία της «προσβολής» του Ερντογάν. Η ποινική υπόθεση δεν έχει κλείσει ακόμα.
«Διαδηλωτές» με μαχαίρια έξω από την εφημερίδα «Afrika» στα Κατεχόμενα
Τον Δεκέμβριο του 2017 προκλήθηκε σάλος στα Κατεχόμενα. Όλα άρχισαν με το πρωτοσέλιδο της τουρκοκυπριακής εφημερίδας «Afrika» στις 8/12/17, που απεικόνιζε ένα αρχαιοελληνικό άγαλμα να ουρεί πάνω στο κεφάλι του Ερντογάν. Ο τότε υπεύθυνος για Κυπριακές Υποθέσεις και αναπληρωτής πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ακντάγ κάλεσε τους αρμοδίους στα Κατεχόμενα να λάβουν μέτρα ενάντια σε αυτούς που πρόσβαλαν τον Τούρκο πρόεδρο, και κατηγόρησε την εφημερίδα και τους δημοσιογράφους της ότι «δεν έχουν εθνικό φρόνημα, δεν συνδέονται με την τουρκική κληρονομιά και αποτελούν όργανα που εκφράζουν την φωνή των Ελληνοκυπρίων». Απείλησε μάλιστα: «Θα τους κάνω να πληρώσουν».
Η (λεγόμενη) τουρκική πρεσβεία στα Κατεχόμενα κατέθεσε αγωγή ενάντια στην εφημερίδα. Διάφορες εθνικιστικές οργανώσεις, παρακλάδια του κόμματος Ερντογάν και ομάδα των Γκρίζων Λύκων, προκάλεσαν βίαια επεισόδια μπροστά στα γραφεία της εφημερίδας με προπηλακισμούς δημοσιογράφων και προσπάθειες λιντσαρίσματος. Η εφημερίδα κατήγγειλε πως πολλές από αυτές τις επιθέσεις ενορχηστρώνονταν από την Άγκυρα.
Λίγες μέρες μετά η «Afrika» κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδο που παρομοίαζε την τουρκική επίθεση στη Συρία με την κατοχική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Έξαλλος ο Ερντογάν τηλεφώνησε στον τότε «πρωθυπουργό» Χουσεΐν Οζγκιουργκιουν, ζητώντας του να πάρει άμεσα μέτρα ενάντια στην έκδοση της εφημερίδας. Σε συλλαλητήριο του κόμματός του ο Ερντογάν είπε ότι η ενέργεια της «αισχρής εφημερίδας πρέπει να τύχει της κατάλληλης απάντησης», παρακινώντας τους ουσιαστικά σε λιντσάρισμα.
Την επόμενη μέρα όχλος επιτέθηκε στα γραφεία της εφημερίδας με πέτρες, ξύλα, αβγά, ντομάτες, σπάζοντας παράθυρα και προκαλώντας σοβαρές ζημιές στο κτίριο. Για διαδηλωτές «με μαχαίρια και πέτρες καθοδηγούμενους από υψηλά ισταμένους και με στόχο να σκοτώσουν» έγραψε η «Afrika». Δημοσιεύτηκε τότε ότι η «τουρκική πρεσβεία» και η νεολαία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στα Κατεχόμενα ήταν πίσω από τα βίαια επεισόδια.
Η ένωση Τουρκοκύπριων δημοσιογράφων BASIN-SEN εξέφρασε την υποστήριξή της απέναντι στην εφημερίδα, καθώς και μεγάλη μερίδα του τουρκοκυπριακού Τύπου, όπως και η πλειονότητα των Τουρκοκύπριων πολιτικών.
Η εισαγγελία της Άγκυρας, εκτός από τη δίωξη για το πρωτοσέλιδο με το άγαλμα, κατέθεσε τον Ιούλιο του 2018 και μήνυση ενάντια στην εφημερίδα για δύο άρθρα του αρχισυντάκτη της, Σενέρ Λεβέντ, το πρώτο για τον χαρακτηρισμό εισβολής για την επίθεση στη Συρία και το δεύτερο για άρθρο που καλούσε την Τουρκία να «ξεκουμπιστεί» από την Κύπρο.
Δύο δημοσιογράφοι της «Afrika», ο αρχισυντάκτης της, Λεβέντ, και ο ρεπόρτερ, Αλί Οσμάν Ταμπάκ, βρίσκονταν αντιμέτωποι με ποινή φυλάκισης έως πέντε χρόνια με την κατηγορία της προσβολής και δυσφήμησης του προέδρου της Ερντογάν. Νομικοί κύκλοι στα Κατεχόμενα υποστήριζαν ότι οι δύο δημοσιογράφοι, «πολίτες της ΤΔΒΚ», δεν μπορούν να εκδοθούν στην Άγκυρα λόγω και του γεγονότος ότι η «Afrika» κυκλοφορεί στα Κατεχόμενα, όχι στην Τουρκία.
Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα κάλεσαν τις Αρχές στα Κατεχόμενα να αθωώσουν τους δύο δημοσιογράφους.
Τον Μάιο του 2019 οι δημοσιογράφοι αθωώθηκαν για το πρωτοσέλιδο από δικαστήριο στην κατεχόμενη Λευκωσία και για τις δύο κατηγορίες που αντιμετώπιζαν, δηλαδή για «προσβολή ξένου ηγέτη» και «υποκίνηση μίσους εναντίον ξένου ηγέτη με στόχο να χαλάσει τις φιλικές και ειρηνικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών». Ο δικαστής έκρινε ότι η εικόνα με το άγαλμα να ουρεί τον Ερντογάν δεν αποτελούσε προσβολή και ότι με τη δημοσίευση της γελοιογραφίας η εφημερίδα κατέγραφε τα συναισθήματα ορισμένων Ελλήνων.
Η αθώωση χαροποίησε τη δημοσιογραφική ένωση στα Κατεχόμενα, αλλά οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα προειδοποίησαν ότι για τον Λεβέντ θα υπάρξουν κι άλλες δίκες, «αυτό δεν είναι το τέλος».
Μετά την απόφαση ο Τουρκοκύπριος εισαγγελέας άσκησε έφεση κατά της αθώωσης.
Διακομματικό κράξιμο από κυβέρνηση και αντιπολίτευση στην Ολλανδία
Τον Οκτώβριο του 2020 ο Βίλντερς, ηγέτης του ολλανδικού Κόμματος για την Ελευθερία, ανάρτησε ένα σατιρικό σκίτσο για τον Ερντογάν στο twitter. Η γελοιογραφία έδειχνε το μισό πρόσωπο του Ερντογάν πάνω σε μια τουρκική σημαία και το άλλο μισό πάνω στη σημαία της οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος, συνοδευόμενη από τη λέξη «τρομοκράτης». Ως… απάντηση, ο Ερντογάν κατέθεσε μήνυση εναντίον του Βίλντερς, κατηγορώντας τον για «φασισμό».
Ο πρωθυπουργός της Ολλανδίας Μαρκ Ρούτε, που δεν συμπνέει πολιτικά με τον αντιπολιτευόμενο Βίλντερς, εκτιμώντας ότι η μήνυση του Ερντογάν «ξεπερνά κάθε όριο», ξεσπάθωσε κατά του Τούρκου προέδρου μπροστά στις κάμερες: «Εχω ένα μήνυμα για τον πρόεδρο Ερντογάν και είναι πολύ απλό: Στην Ολλανδία, θεωρούμε την ελευθερία της έκφρασης το μεγαλύτερο αγαθό και αυτό περιλαμβάνει σκίτσα, μεταξύ άλλων σκίτσα πολιτικών».
Στις 16 Φεβρουαρίου 2021 Τούρκος εισαγγελέας ανέλαβε τη διεξαγωγή έρευνας για την υπόθεση, που παραμένει «ανοιχτή».
Τραμπουκισμοί και φυλακίσεις στην Τουρκία
Το γεγονός ότι έντυπα εκτός Τουρκίας στοχοποιούνται άμεσα από τον Ερντογάν «δημιουργεί ένα ανατριχιαστικό περιβάλλον για όλα τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των ξένων, κάτι εντελώς ασύνηθες» έχει δηλώσει η διευθύντρια του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν έχει καταθέσει μήνυση εναντίον του γαλλικού περιοδικού «Le Point» για πρωτοσέλιδο τον Οκτώβριο 2019 με τον τίτλο «Ο Εξολοθρευτής» και υπότιτλο «Εθνοκάθαρση – Η μέθοδος Ερντογάν».
Τον Μάιο του 2017 φυλάκισε Γάλλο φωτορεπόρτερ που έκανε ρεπορτάζ στη νοτιοανατολική Τουρκία για λογαριασμό του περιοδικού «National Geographic». Χρειάστηκε να ζητήσει ο ίδιος ο Μακρόν από τον Ερντογάν να επιστρέψει «όσο το δυνατόν συντομότερα στη Γαλλία» ο φωτορεπόρτερ Ματιά Ντεπαρντόν. Γύρισε στη χώρα του έπειτα από περίπου έναν μήνα κράτησης.
Τον Ιούλιο του 2017 ο Γάλλος δημοσιογράφος Λουπ Μπιρό κρατήθηκε για επτά εβδομάδες σε φυλακή στην Τουρκία με κατηγορίες περί τρομοκρατίας. Ο δημοσιογράφος, που είχε κάνει ρεπορτάζ για το TV5 Monde με θέμα τους Κούρδους, απελευθερώθηκε τελικά κατόπιν απαίτησης του Μακρόν.
Η τουρκική αντιτρομοκρατική εισέβαλε τον Σεπτέμβριο του 2018 στο σπίτι του Αυστριακού δημοσιογράφου Μαξ Ζίγκλερ στην Άγκυρα. Σε κείμενό του που δημοσιεύτηκε από την «Washington Post» ο Ζίγκλερ έγραφε ότι οι Τούρκοι εισαγγελείς τον ανέκριναν λόγω πολιτικών βιβλίων που βρέθηκαν στο σπίτι του και ενός άρθρου που είχε γράψει για αμερικανικό περιοδικό. Κατηγορήθηκε ότι προσέβαλε τον Ερντογάν σε εκείνο το άρθρο. Παρέμεινε υπό κράτηση έως τον Δεκέμβριο, με κατηγορίες περί τρομοκρατίας. Απελευθερώθηκε έπειτα από απαίτηση του καγκελάριου της Αυστρίας. Τον Σεπτέμβριο του 2019 αθωώθηκε για τις κατηγορίες σχετιζόμενες με τρομοκρατία.
