Τα φαινόμενα αισχροκέρδειας εμφανίζονται κυρίως στους πολέμους. Ως όροι πέρασαν στην καθομιλουμένη στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ και στη χώρα μας έχουμε πικρή εμπειρία από τους μαυραγορίτες της Κατοχής. Την τελευταία διετία, στον «παγκόσμιο πόλεμο κατά της πανδημίας», δημιουργήθηκε ξανά το πρόσφορο έδαφος για τη γέννηση και την αλματώδη ανάπτυξη μιας νέας οικονομίας, που ενίοτε λειτουργεί με όρους σκληρής παραοικονομίας.
Από τον
Βασίλη Γαλούπη
Η καραμπινάτη αισχροκέρδεια με τα τεστ PCR στην Ελλάδα είναι ενδεικτική, αλλά δυστυχώς όχι και η μοναδική. Η κυβέρνηση έκλεισε εξαρχής το μάτι σε μεσάζοντες και ιδιωτικά εργαστήρια, που με τη σειρά τους άρπαξαν την ευκαιρία και θησαυρίζουν στην πλάτη των πολιτών. Μπορεί εδώ και δύο χρόνια να αντιμετωπίζουμε μια παγκόσμια
κατάσταση άνευ προηγουμένου στην υγεία, στην εργασία, στα έξοδα, στις βασικές ελευθερίες, όμως υπό αυτές τις συνθήκες ορισμένοι βρέθηκαν στη θέση να εισπράττουν αστρονομικά κέρδη υπερτιμώντας βασικά αγαθά που ο κόσμος χρειάζεται απεγνωσμένα προκειμένου να επιβιώσει.
Είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι της πανδημίας, αυτοί που βλέπουν τις δουλειές να ανθίζουν, παρά τη βασική αρχή ότι μια συγκυρία παγκόσμιας καταστροφής δεν είναι business as usual. Κάπως έτσι οι κυβερνήσεις δίνουν ουσιαστικά το ελεύθερο στους επιτηδείους για να… τρέφονται μέσα από την καταστροφή, κατασκευάζοντας την καινούργια οικονομική ελίτ της πανδημίας.
Δεν είναι μόνο οι τρεις τέσσερις πολυεθνικές φαρμακευτικές που αποκομίζουν ιλιγγιώδη κέρδη πουλώντας πανάκριβα τα εμβόλιά τους. Κλινικές, διαγνωστικά κέντρα, φαρμακεία, χονδρέμποροι, προμηθευτές αναλώσιμων υγείας, μεσάζοντες έστησαν ένα
μεγάλο φαγοπότι που έχει έναν και μοναδικό στόχο: την τσέπη του φοβισμένου καταναλωτή. Είτε απευθείας είτε μέσα από το δημόσιο ταμείο. Ο κορωνοϊός είναι θανατηφόρος για κάποιους, αλλά χρυσός για άλλους.
1. Μάσκες από… χρυσάφι
Η αισχροκέρδεια σε μάσκες, αντισηπτικά, αναλώσιμα προστασίας άρχισε στη χώρα μας από την πρώτη κιόλας μέρα της πανδημίας, με ανατιμήσεις που έφτασαν ακόμα και στο +7.900%. Οπως και σε άλλες περιπτώσεις κερδοσκοπίας, η Επιτροπή Ανταγωνισμού
πολύ απλά… αγνοείται.
Στις 19 Φεβρουαρίου 2020, πριν εντοπιστεί το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού στην Ελλάδα, μια 12άδα μάσκες πωλούνταν προς 3 ευρώ σε διαδικτυακή πλατφόρμα. Μία μέρα μετά το πρώτο κρούσμα οι μάσκες με τον ίδιο κωδικό προϊόντος άγγιξαν τα 70 ευρώ και λίγα 24ωρα αργότερα τα 240 ευρώ (+7.900%).
Οι μάσκες στην Ελλάδα παραμένουν ακόμα και σήμερα από τις ακριβότερες στον κόσμο. Η αναζήτηση υπερκέρδους, όμως, από χονδρεμπόρους, μεσάζοντες και μερίδα πωλητών παραμένει. Κάτι που αποδείχθηκε και πρόσφατα με τις υγειονομικές αποφάσεις για
χρήση των KN95, όταν πάλι υπήρξε έκρηξη ανατιμήσεων σε μια νύχτα. Ο επιχειρηματίας Στράτος Σεϊτανίδης αποκάλυψε πρόσφατα στο Kontra ότι τις μάσκες υψηλής προστασίας ΚΝ95, που κοστίζουν σχεδόν 1 ευρώ στα φαρμακεία, τις εισάγει ο ίδιος αντί μόλις 8
λεπτών του ευρώ τη μία.
2. Κονομάνε από πανάκριβα tests
Το 2018 το 70% των διαγνωστικών μονάδων και εργαστηρίων στη χώρα μας βρισκόταν σε οριακό σημείο ρευστότητας, όπως ανέφεραν τότε στα ΜΜΕ επιχειρηματίες του κλάδου. Η κατάσταση, όμως, άλλαξε άρδην με την πανδημία. Οι σκανδαλώδεις τιμές στα PCR, με τις πλάτες της κυβέρνησης και την ανοχή των ρυθμιστικών Αρχών, αλλά και η απόφαση το φθινόπωρο του 2021 για υποχρεωτικά εργαστηριακά rapid tests σε περισσότερους από
3.000.000 ανεμβολίαστους πολίτες έδωσαν την πιο βαθιά ανάσα στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα.
Παρά ταύτα, οι ιδιοκτήτες των ιδιωτικών εργαστηρίων αντέδρασαν όταν η κυβέρνηση έκανε λόγο για τη διατίμηση σε 10 ευρώ από 12 στα rapid tests τον Αύγουστο, αλλά και όταν χρειάστηκε να προμηθεύουν με self tests τους πολίτες. Να σημειωθεί ότι μεσάζοντες δήλωσαν πως εισάγουν από το εξωτερικό τα rapid tests με περίπου 0,80 λεπτά το ένα.
3. Αυξάνουν τις τιμές τα σούπερ μάρκετ
Τα σούπερ μάρκετ κατέγραψαν τζίρο άνω των 880.000.000 ευρώ μόλις τις πρώτες έξι εβδομάδες της υγειονομικής κρίσης, αύξηση 30% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2019. Σύμφωνα με έρευνα της Nielsen, τα μεγάλα σουπερμάρκετ είδαν τον τζίρο τους
να αυξάνεται κατά 35,2% το 2020, στα 9,6 δισ. ευρώ, με καθαρά κέρδη άνω των 145.000.000 ευρώ.
Τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. δείχνουν ότι τον Οκτώβριο του 2021 η αυξητική τάση συνεχίστηκε με υψηλούς ρυθμούς, αφού ο κύκλος εργασιών ανήλθε στο +9,5% σε σχέση με τον Οκτώβριο 2020. Κι όμως, ειδικά οι μεγάλες αλυσίδες, παρά τα υπερκέρδη τους και
επικαλούμενες διαρκώς διάφορες παγκόσμιες κρίσεις (εφοδιαστικών αλυσίδων, ενέργειας, πληθωρισμού κ.ά.), δεν δείχνουν διατεθειμένες να απορροφήσουν έστω ένα μέρος από τοτσουνάμι της ακρίβειας. Τις προσεχείς εβδομάδες, μάλιστα, αναμένεται, σύμφωνα με τους ειδικούς της αγοράς, κι ένα επιπλέον 15-20% ανατιμήσεων στα βασικά αγαθά.
4. Τα… πακέτα που δεν έφτασαν ποτέ
Η ζήτηση των υπηρεσιών ταχυμεταφορών στα δύο χρόνια κορωνοϊού αυξήθηκε πάνω από 70% σε σχέση με την προ πανδημική εποχή. Το 80% του τζίρου γίνεται από έξι εταιρίες και πάνω από το 50% αντιστοιχεί σε τέσσερις ελληνικές (ACS, Γενική Ταχυδρομική, ΕΛ.ΤΑ. Courier και Speedex).
Ο δείκτης κύκλου εργασιών για το β’ εξάμηνο του 2021, σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ, είναι στο +8,6%, συγκριτικά με το ήδη ανεβασμένο β’ εξάμηνο του 2020. Η ACS παρουσίασε καθαρά κέρδη 11.800.000 ευρώ, ενώ οι ταχυμεταφορές ήταν που οδήγησαν τα ΕΛ.ΤΑ. στην
κερδοφορία. Παρά τα κέρδη τους, τις τσουχτερές τιμές και την προκαταβολική πληρωμή για τις υπηρεσίες τους, πολλές εξ αυτών δεν φρόντισαν να προσλάβουν εγκαίρως το απαραίτητο προσωπικό, ώστε να αντεπεξέλθουν στην αύξηση παραγγελιών, με συνέπεια να υπάρχουν (ακόμα και δύο χρόνια μετά) χιλιάδες παράπονα πελατών και οι εταιρίες να υποχρεώνονται συχνά σε απολογητικές ανακοινώσεις και φτηνές δικαιολογίες.
5. Θησαυρός για τα ντελιβεράδικα
Το ιντερνετικό delivery φαγητού κυριάρχησε αυτά τα δύο χρόνια. Η e-food, με την πιο ισχυρή θέση στην συγκεκριμένη αγορά, είδε τον τζίρο της να εκτοξεύεται στα 64.000.000 ευρώ το 2020, από 43.000.000 το 2019, με τα καθαρά κέρδη της να ξεπερνούν τα 21.000.000 ευρώ. Το ίδιο συνέβη και στις άλλες μεγάλες πλατφόρμες.
Η e-food, όμως, ήταν αυτή που πρωταγωνίστησε αρνητικά όταν τον περασμένο Σεπτέμβριο επεδίωξε να μετατρέψει όλες τις συμβάσεις των διανομέων σε αορίστου χρόνου. Μετά την
κατακραυγή στα social media η e-food αναδιπλώθηκε. Είχε προλάβει, όμως, να δείξει το σκληρό πρόσωπό της και την πρόθεση για μεγιστοποίηση κερδών εις βάρος χαμηλόμισθων
ντελιβεράδων.
6. Τα «ακουμπάμε» στα φαρμακεία
Τα έξοδα για αντισηπτικά, μάσκες και τεστ ενσωματώθηκαν πια στους μηνιαίους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ., τον Οκτώβριο του 2020 υπήρξε αύξηση κατά 18,2% στην αγορά φαρμακευτικών προϊόντων, σε σχέση με τον Οκτώβριο 2019, ενώ τον Οκτώβριο του 2021 καταγράφηκε και νέα αύξηση 6,1%. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρίας «Στόχασις», τον Μάιο 2021 η εγχώρια αγορά των φαρμακείων το 2020 παρουσίασε αύξηση 3,6% σε σχέση με το 2019, λόγω των παραφαρμακευτικών
προϊόντων (μάσκες, αντισηπτικά κ.ά.).
Επιπρόσθετα, η εξωνοσοκομειακή φαρμακευτική δαπάνη αποτελεί ακόμα ένα αγκάθι για τα νοικοκυριά. Το 2020 η συμμετοχή των ασθενών ανήλθε στα 636.000.000 ευρώ, από τις υψηλότερες στην Ευρώπη. Οι συνολικές δαπάνες για την υγεία ξεπερνούν πλέον το 10% των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών, έναντι 6,5% το 2009.
7. Σπρώχνουν βλαβερά προϊόντα… υγείας
Ο πολίτης μπορεί να πληρώνει πανάκριβα τα προϊόντα της πανδημίας, όμως κάποια εξ αυτών δεν πληρούν καν τις προδιαγραφές ασφαλείας. Οι πολυδιαφημισμένες «μάσκες
χαλκού» της Larisa Face Cover του Αχιλλέα Νταβέλη, πρωθυπουργικού φίλου τον οποίο αποθέωνε δημόσια ο Αδωνις Γεωργιάδης, ανακλήθηκαν από τον ΕΟΦ τον περασμένο
Αύγουστο «λόγω ύπαρξης κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου».
Ο ΕΟΦ έχει προχωρήσει και σε τουλάχιστον πέντε άμεσες ανακλήσεις αντισηπτικών διάφορων εταιριών που κυκλοφορούσαν ευρέως στο εμπόριο. Σε διεθνές επίπεδο, μόνο σε ένα μήνα, τον Νοέμβριο του 2021, εταιρίες που κατασκευάζουν ή πουλάνε μάσκες ελαττωματικής ποιότητας ιντερνετικά, μέσω Amazon, έβγαλαν 34.000.000 δολάρια σε πωλήσεις.
8. E-shops που ξαφρίζουν καταναλωτές
Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε το διάστημα από 30 Δεκεμβρίου 2019 έως 5 Απριλίου 2020 από τον Ελληνικό Σύνδεσμο Ηλεκτρονικού Εμπορίου, με άντληση πωλήσεων από
περισσότερα από 6.500 e-shops, παρατηρήθηκε αύξηση έως και 134% εβδομαδιαίως σε σχέση με αντίστοιχες εβδομάδες του 2019.
Η πρώτη καραντίνα έφερε τεράστια κέρδη στο ηλεκτρονικό εμπόριο, με την τάση αυτή να συνεχίζεται έως σήμερα. Ομως οι απάτες από επιτηδείους με ηλεκτρονικά καταστήματα που θέλησαν να εκμεταλλευτούν την πανδημία οδήγησαν σε αύξηση των καταγγελιών στον Συνήγορο του Καταναλωτή. Οι καταγγελίες εκτινάχθηκαν κατά 14,1% το 2020, φτάνοντας τις 12.943, από εξαπατημένους πολίτες που έχασαν τα λεφτά τους.
Τα υπερκέρδη δεν επιστρέφουν στην οικονομία
Οι καταναλωτικές δαπάνες για είδη πρώτης ανάγκης μπορεί να αυξάνονται εν μέσω πανδημίας και σε αρκετούς κλάδους να καταγράφονται υπερκέρδη, όμως το… θησαύρισμα δεν επιστρέφει στην οικονομία.
Ο δείκτης ανεργίας είναι ο πιο ενδεικτικός. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΕΔ, οι άνεργοι στη χώρα μας ανέρχονταν σε 1.081.000 τον Νοέμβριο. Πριν από έναν χρόνο ήταν 1.153.000. Και τον Νοέμβριο του 2019 έφταναν τους 1.083.000. Καμία διαφορά, παρά τις
κυβερνητικές φανφάρες για μείωση της ανεργίας και νέες θέσεις εργασίας.
Τα υπερκέρδη εταιριών, μεσαζόντων και χονδρεμπόρων δεν αποτυπώνονται πουθενά στην οικονομία, ενώ ένα σημαντικό μέρος των χρημάτων των καταναλωτών χάνεται έτσι κι αλλιώς στο εξωτερικό, με τις εισαγωγές να καλπάζουν και πάλι.
Φαρμακευτικές: Πρώτα τα τσέπωσαν από τα κράτη κι έπειτα τα μάδησαν
Οι κατασκευάστριες εταιρίες των εμβολίων αποκομίζουν αστρονομικά αλλά και ανήθικα κέρδη, λόγω των μονοπωλίων τους στα εμβόλια για τον κορωνοϊό. Η Moderna όχι μόνο χρησιμοποίησε κρατική τεχνολογία ως βάση του εμβολίου της αλλά και δημόσιο χρήμα. Πήρε 1 δισ. δολ. σε κρατικές επιχορηγήσεις από τις ΗΠΑ για να φτιάξει το εμβόλιο.
Η Ευρωπαϊκή Επενδυτική Τράπεζα χορήγησε δάνειο 100.000.000 δολάρια σε BioNTech / Pfizer για να παρασκευάσουν το εμβόλιο. Η τράπεζα θα λάβει μόλις 25.000.000 δολάρια από τα έσοδα. Συνολικά, Pfizer, BioNTech και Moderna τσέπωσαν 100 δισ.
δολάρια σε δημόσια χρηματοδότηση από τους φορολογουμένους σε ΗΠΑ, Γερμανία και άλλες χώρες, όμως, σύμφωνα με την ActionAid, υπερχρεώνουν τα εμβόλια, τιμολογώντας τα ως και 41 δισ. δολάρια πάνω από το εκτιμώμενο κόστος παραγωγής.
Οι Pfizer / BioNTech και Moderna πούλησαν περισσότερο από το 90% των εμβολίων τους σε πλούσιες χώρες, χρεώνοντας έως και 24 φορές πάνω το δυνητικό κόστος παραγωγής, σύμφωνα με εργασία επιστημόνων στο Imperial College. Εκτιμάται ότι τα εμβόλια θα μπορούσαν να κατασκευαστούν με μόλις 1,20 δολάρια ανά δόση.
Το περιθώριο κέρδους των εταιριών ξεπερνά το 69%, τη στιγμή που πληρώνουν πολύ λίγα για φόρους. Το πρώτο εξάμηνο του 2021 η Moderna φορολογήθηκε με συντελεστή 7% στις ΗΠΑ και η Pfizer με 15%, πολύ χαμηλότερα από τον νόμιμο συντελεστή του 21%. Η Moderna, παρά τις πωλήσεις εμβολίων αξίας 20 δισ. δολαρίων για το 2021, πλήρωσε μόλις 322.000.000 δολάρια φόρο το 2021! Η Pfizer έχει πουλήσει μόλις το 0,5% των εμβολίων της στις φτωχότερες χώρες, όμως η αδηφαγία δεν σταματά εδώ. Το καλοκαίρι του 2021 Pfizer και Moderna αύξησαν τις τιμές στα νέα συμβόλαια με την Ε.Ε. σε 19,5 ευρώ ανά δόση από 15,5 ευρώ, σύμφωνα με τους «Financial Times». Η Moderna πουλάει στις ΗΠΑ το εμβόλιό της για 16,5 δολ. ανά δόση και εκτός ΗΠΑ για 22- 37 δολάρια.
Οι φαρμακευτικές φιλοδοξούν να αυξήσουν και άλλο την τιμή των εμβολίων τους, αφότου η πανδημία υποχωρήσει. Τον Μάρτιο ο Φρανκ Ντ’ Αμέλιο, εκτελεστικός αντιπρόεδρος του παγκόσμιου εφοδιασμού της Pfizer, δήλωσε ότι η εταιρία αναμένει μια «σημαντική ευκαιρία τιμολόγησης», καθώς περνάμε «σε ενδημική φάση», υπολογίζοντας σε ετήσιες και ακριβότερες δόσεις, ενώ μεγάλα κέρδη αναμένονται και από τα αντιιικά χάπια.
Κλειδί για τις εταιρίες είναι το πότε ακριβώς θα ανακηρυχθεί επίσημα από τον ΠΟΥ ότι μπήκαμε στην ενδημική φάση. Αν και μεγάλο κομμάτι της κατασκευής των εμβολίων
χρηματοδοτήθηκε από χρήματα των κρατών, η σπουδή των εταιριών να αυξάνουν διαρκώς τις τιμές των εμβολίων εγείρει σοβαρά ηθικά ζητήματα περί απληστίας ενός ολόκληρου
συστήματος που «τρέφεται» από την πανδημία.
Οι νέοι δισεκατομμυριούχοι
Μπορεί ο κορονοϊός να ανάγκασε όλες τις οικονομίες του πλανήτη να τραβήξουν χειρόφρενο, όμως σχεδόν 500 άτομα έγιναν δισεκατομμυριούχοι μέσα στο 2021.
Από τους 493 νέους δισεκατομμυριούχους της πανδημίας οι 205 προέρχονται από την Κίνα. Η ασιατική υπερδύναμη, άλλωστε, κατάφερε να γίνει ο κορυφαίος παγκόσμιος και σχεδόν
αποκλειστικός προμηθευτής της πανδημίας. Οι μάσκες στην Ε.Ε. προέρχονται κατά 92% από τις ελεγχόμενες από το κράτος εταιρίες της Κίνας.
Νεότερος στη λίστα των δισεκατομμυριούχων είναι ο 18χρονος Κέβιν Ντέιβιντ Λέμαν από τη Γερμανία, κληρονόμος της μεγαλύτερης αλυσίδας φαρμακείων στη χώρα. Η πανδημία τού «έκανε δώρο» 3,3 δισ. ευρώ περιουσία. Σε αυτούς που έγιναν δισεκατομμυριούχοι μέσω του υγειονομικού τομέα περιλαμβάνονται επίσης ο Ινδός γιατρός Πρατάπ Ρέντι, που διαθέτει αλυσίδα κλινικών και έβγαλε 1,5 δισ. δολάρια, ο Ουγούρ
Σαχίν, τουρκικής καταγωγής γιατρός και συνιδρυτής της BioNTech (4 δισ. δολάρια), ο Γάλλος διευθύνων σύμβουλος της Moderna Στεφάν Μπανσέλ (4,3 δισ.) και ο Ιταλός Σέρτζιο Στεβανάτο, ιδιοκτήτης της Stevanato Group, που κατασκευάζει γυάλινα φιαλίδια εμβολίων για τον Covid (1,9 δισ.).
