Η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης είναι θεμελιώδης αρχή των ΗΠΑ. Οποιοσδήποτε Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να «πέσει», αν κατηγορηθεί και καταδικαστεί για παραβίαση της διάκρισης των εξουσιών. Εδώ και σχεδόν μία εξαετία ο Ερντογάν πασχίζει, μοιράζοντας εκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά λόμπι, για να επηρεάσει το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης στην Αμερική, είτε για να ακυρωθεί η έρευνα του σκανδάλου για την τουρκική κρατική τράπεζα Halkbank είτε για να δοθεί η επιλογή της εξωδικαστικής τακτοποίησης, άρα και του κουκουλώματος, της βρόμικης υπόθεσης στην οποία ο Τούρκος πρόεδρος εμπλέκεται άμεσα.
- του Βασίλη Γαλούπη
Από το 2016 μέχρι το περασμένο Σάββατο οι δικαστικοί λειτουργοί των ΗΠΑ απέτρεπαν τις αυξανόμενες πιέσεις από αξιωματούχους του υπουργείου Δικαιοσύνης να διακόψουν την έρευνα για την τουρκική τράπεζα. Το Σάββατο, όμως, η αμερικανική Δικαιοσύνη πήρε μια ξαφνική, απρόσμενη και ανεξήγητη απόφαση, «παγώνοντας» τη δίκη.
Η χρονική συγκυρία δημιουργεί εύλογες υποψίες για την αλλαγή στάσης των ΗΠΑ απέναντι στην Τουρκία. Το «μασάζ» εξομάλυνσης των αμερικανοτουρκικών σχέσεων μετά τις πιέσεις στον Ερντογάν, ο ενταφιασμός του αγωγού EastMed και τώρα το αιφνιδιαστικό «πάγωμα» της δίκης που καίει τον Τούρκο πρόεδρο αποτελούν κακούς οιωνούς για υποβάθμιση των ελληνικών συμφερόντων.
Η πολύκροτη δίκη της Halkbank «πάγωσε» μετά την προσφυγή της τουρκικής τράπεζας στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ. Η είδηση όχι μόνο αιφνιδίασε, αλλά χθες εκτόξευσε άμεσα τις μετοχές της Halkbank πάνω από 8%. Και όλα αυτά σε ένα τάιμινγκ που ο Ερντογάν προσπαθεί να σταματήσει την κατρακύλα της τουρκικής λίρας και να δώσει «τον πόλεμο για την οικονομική ανεξαρτησία της Τουρκίας», όπως διαλαλεί.
Η εκστρατεία της Τουρκίας να «θαφτεί» η υπόθεση Halkbank έχει ξεκινήσει ακόμα και πριν από την ανάληψη της προεδρίας από τον Τραμπ. Τον Αύγουστο του 2016, όταν ο Μπάιντεν -αντιπρόεδρος τότε- επισκέφθηκε την Τουρκία, ο Ερντογάν τον τράβηξε παράμερα, κάτω από ένα δέντρο, για μια ιδιωτική συζήτηση, όπως είχαν αποκαλύψει οι «NY Times». Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ο Ερντογάν είπε στον Μπάιντεν ότι, αν οι ΗΠΑ εννοούν πραγματικά όσα λένε για αποκατάσταση των διμερών σχέσεων, η υπόθεση Halkbank πρέπει να «εξαφανιστεί».
Ο «σουλτάνος» ήταν τόσο πιεστικός, που ο Μπάιντεν αναγκάστηκε να δηλώσει ότι «αν οποιοσδήποτε πρόεδρος των ΗΠΑ πάρει μια τέτοια υπόθεση στα χέρια του, θα βρεθεί κατηγορούμενος για παραβίαση της διάκρισης των εξουσιών».
Το σκάνδαλο Halkbank, που οι εισαγγελείς θεωρούν τη μεγαλύτερη προσπάθεια αποφυγής κυρώσεων στην Ιστορία, ξεκίνησε στα τέλη του 2012 με παρότρυνση του Ερντογάν, σύμφωνα με όσα κατέθεσε μάρτυρας. Το σχέδιο ήταν το Ιράν να μετατρέψει τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου του σε χρυσό, στο οποίο η Τεχεράνη θα μπορούσε να έχει πρόσβαση, παρακάμπτοντας έτσι τις αμερικανικές κυρώσεις.
Βασικός κατηγορούμενος ήταν ο Τουρκοϊρανός έμπορος χρυσού Ρεζά Ζαράμπ, ο οποίος παραδέχθηκε την ενοχή του και καταδικάστηκε τον Ιανουάριο 2018 ως οργανωτής στο ξέπλυμα χρήματος, μετατρέποντας έσοδα από πωλήσεις ιρανικού φυσικού αερίου στην Τουρκία σε χρυσό. Οι ράβδοι χρυσού αποστέλλονταν στο Ντουμπάι και πωλούνταν για δισεκατομμύρια δολάρια.
Οταν τον Νοέμβριο του 2017 ο Ζαράμπ άρχισε να καταθέτει, ενέπλεξε και προσωπικά τον Ερντογάν. Κατέθεσε ότι ο Τούρκος πρόεδρος ήταν αυτός που διέταξε το παράνομο εμπόριο, ομολόγησε ότι δωροδόκησε τον πρώην υπουργό Οικονομικών της Τουρκίας Ζαφέρ Τσαγκλαγιάν με 60.000.000 δολάρια και ότι ο Ερντογάν είχε διατάξει δύο τουρκικές τράπεζες να λάβουν μέρος στο κόλπο.
Ο καταδικασθείς λαθρέμπορος χρυσού περιέγραψε πώς στήθηκε η σκευωρία πάνω σε πλαστά έγγραφα και εταιρίες-βιτρίνα, που στόχο είχαν να ξεγελάσουν τις αμερικανικές κυρώσεις, και κατέθεσε ότι όλη η επιχείρηση είχε την έγκριση του Ερντογάν και του γαμπρού του Μπεράτ Αλμπαϊράκ. Εκτός του Ζαράμπ φυλακίστηκε και ο γενικός διευθυντής της Halkbank Χακάν Ατίλα. Οταν ο Ατίλα αποφυλακίστηκε και επέστρεψε στην Τουρκία το 2019, ο τότε υπ. Οικονομικών και γαμπρός του Ερντογάν Μπεράτ Αλμπαϊράκ τον διόρισε γενικό διευθυντή στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης!
Ο Ζαράμπ πληρώθηκε αδρά για τις υπηρεσίες του, κερδίζοντας 800.000.000 δολάρια μέσα σε μόλις τρία χρόνια.
Από τότε η Τουρκία οργάνωσε μια περίπλοκη και πολυδάπανη εκστρατεία επιρροής στην Ουάσινγκτον, που έφτασε να συμπεριλαμβάνει έναν ευρύ κατάλογο παικτών, από τον πρώην δήμαρχο της Νέας Υόρκης Ρούντολφ Τζουλιάνι μέχρι τον Μάικλ Φλιν, πρώην σύμβουλο εθνικής ασφαλείας του Τραμπ, και διάφορους λομπίστες. Οπως και τον Μπράιαν Μπάλαρντ, ο οποίος μόλις σε διάστημα δύο χρόνων εισέπραξε 4.600.000 δολάρια για να πείσει Στέιτ Ντιπάρτμεντ και Κογκρέσο ότι η υπόθεση ήταν ζήτημα εξωτερικής πολιτικής και ότι έπρεπε να ληφθεί υπόψη η ανάγκη διατήρησης στενών σχέσεων με την Τουρκία.
Ο Τούρκος πρόεδρος πήρε όσα… ζήτησε
Μέσα σε αυτά τα χρόνια ο Ερντογάν ζήτησε συγκεκριμένα πράγματα από την Αμερική:
- Να απομακρυνθεί ο εισαγγελέας της υπόθεσης, Πριτ Μπαράρα. Τον Μάρτιο 2017 ο εισαγγελέας απολύθηκε.
- Να αφεθεί ελεύθερος ο Ζαράμπ. Σήμερα, υπό την έγκριση της αμερικανικής κυβέρνησης, βρίσκεται στο Μαϊάμι επενδύοντας σε καθαρόαιμα άλογα.
- Να ακυρωθεί η δικαστική υπόθεση και το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης να αποσύρει τις κατηγορίες, κλείνοντας την έρευνα. Αν το προσωρινό «πάγωμα» αποτελεί προάγγελο κουκουλώματος, τότε ο Ερντογάν θα πάρει όσα ήθελε.
«Μια παύση της δίωξης θα είναι το μεγαλύτερο δώρο των ΗΠΑ στον Ερντογάν. Θα σώσει τον εαυτό του και τους υπουργούς του» είχε δηλώσει το 2019 ο Αϊκάν Ερντεμίρ, πρώην βουλευτής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος της Τουρκίας.
Αν προχωρήσει η ποινική υπόθεση και καταδικαστεί η Halkbank, η τράπεζα απειλείται με αποκλεισμό από το διεθνές διατραπεζικό σύστημα και με πρόστιμο 20-30 δισ. δολαρίων. Ο μεγάλος κίνδυνος για τον Ερντογάν, όμως, είναι ότι αν η Halkbank «πέσει», κινδυνεύει να τον συμπαρασύρει μαζί της.
