Ο Ζελένσκι μοιάζει με ένα τεράστιο στομάχι. Με όρεξη ακόρεστη ζητάει συνέχεια από τη Δύση λεφτά και όπλα. Δισεκατομμύρια ευρώ, δολάρια και πολεμικός εξοπλισμός ρέουν διαρκώς προς την Ουκρανία σε ένα βαρέλι δίχως πάτο.
- Βασίλης Γαλούπης
Συχνά όλη αυτή η μεταφορά πλούτου, με τη μορφή ενίσχυσης προς την πολιορκούμενη χώρα, καταλήγει σε μια μαύρη τρύπα. Κανείς δεν γνωρίζει πού πάνε τα λεφτά και τα όπλα, αλλά και σε τι ακριβώς συνεισφέρουν όλα αυτά σε μια καταρρέουσα χώρα που κυβερνάται από μια χούφτα φίλους του Ζελένσκι. Την ίδια ώρα η Ευρώπη ετοιμάζεται για τον πιο δύσκολο μεταπολεμικό χειμώνα της.
Ο Ζελένσκι, με μια σειρά από guest εμφανίσεις σε ευρωπαϊκά κοινοβούλια και με το δήθεν μάχιμο χακί φανελάκι του, παίζει έναν ρόλο που δεν έχουμε ξαναδεί. Δεν ζητάει ακριβώς, αλλά απαιτεί. Δεν μιλάει για εθελοντική βοήθεια, αλλά για υποχρέωση. Δεν στηρίζει τους συμμάχους του, αλλά τους εκθέτει με την πρώτη ευκαιρία, όταν δεν του κάνουν τα χατίρια. Δεν συμπάσχει κι αυτός για χώρες όπως η Κύπρος, που είναι κατεχόμενη μισό αιώνα, αλλά αδιαφορεί και στηρίζει απροκάλυπτα την Τουρκία κάνοντας μπίζνες μαζί της.
Αναμφισβήτητα ο Ζελένσκι μετέτρεψε αυτόν τον πόλεμο σε παράσταση για έναν ρόλο. Κατάφερε να έχει τη μεγαλύτερη μιντιακή κάλυψη, να γίνεται πρωτοσέλιδο με φωτογραφήσεις στα περιοδικά ενώ η χώρα του «καίγεται». Εκανε όλη τη Δύση να δουλεύει γι’ αυτόν και να χορεύει στον ρυθμό του. Πέτυχε να κοιτάμε αλλού, όταν του δίνουμε λεφτά και όπλα, δίχως να ελέγχει κανείς τι απέγιναν, όταν βγάζει μαύρο χρήμα σε offshore και τον πιάνουν στα πράσα των Pandora Papers, όταν βάζει λουκέτα σε ΜΜΕ, όταν απαγορεύει κόμματα παριστάνοντας τον δημοκράτη, όταν υποδύεται πως είναι κατά της ολιγαρχίας και της διαφθοράς.
Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι ακριβώς ο Ζελένσκι. Είναι μια σειρά από στοιχισμένους πολιτικούς με «κοινό νου», από τον «αρχηγό» Μπάιντεν, μέχρι τον καγκελάριο Σολτς, τη βασίλισσα των Βρυξελλών Φον ντερ Λάιεν και μια «ουρά» από δύο τρεις πρόθυμους μικρομεσαίου βεληνεκούς Ευρωπαίους ηγέτες, με πιο σβέλτο απ’ όλους να εμπλέξει τη χώρα του στον πόλεμο τον Μητσοτάκη.
Αυτό το γκρουπ πολιτικών ίδιας κοψιάς είναι που παρέδωσε τη Δύση στον κλόουν Ζελένσκι. Που δάκρυσε από το ψευτοσόου με τα χακί μπλουζάκια εντυπωσιασμού. Που υπέκυψε στους εκβιασμούς για όπλα και λεφτά. Που έδωσε χώρο σε εμπόρους όπλων, όπως ο εκδιωγμένος πρέσβης της Ουκρανίας στη Γερμανία. Που χειροκρότησε τα κούφια λόγια στα κοινοβούλια, ακόμα και τους ναζί του Αζόφ στη Βουλή μας. Που αποθέωσε στα μίντια τις επιτρόπους Γκέμπελς, όπως η Ντενίσοβα με τα φρικαλέα ψέματά της.
Περιμένοντας τον μαύρο χειμώνα που έταξε ο Πούτιν στους Ευρωπαίους, οι λαοί θυμώνουν με τις πολιτικές ηγεσίες τους. Η στήριξη της κουρασμένης και φοβισμένης κοινής γνώμης στην Ουκρανία φθίνει, διαπιστώνοντας ότι τα παιχνίδια που παίζονται είναι χοντρά και λίγη σχέση έχουν με όσα πράγματι υποφέρει ο ουκρανικός λαός από την εισβολή. Οι άστοχες δυτικές κυρώσεις δυνάμωσαν τελικά την οικονομία της Ρωσίας και γονάτισαν την Ε.Ε. Υποστηρικτές του Ζελένσκι, όπως ο Ντράγκι και ο Μπόρις Τζόνσον, ξηλώθηκαν σε μία νύχτα. Τα σπίτια της Ευρώπης κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς ρεύμα.
Από την τυφλή ανοχή της Δύσης στον Ζελένσκι τονώνεται πια σε τέτοιο βαθμό το θράσος του, που αυξάνεται ο φόβος για ολέθριες συνέπειες. Με άλλοθι να «εκθέσει» τη Ρωσία, έφτασε πλέον ο ίδιος να δίνει εντολή για να βομβαρδιστεί το εργοστάσιο της Ζαπορίζια, με κίνδυνο να γίνει Χιροσίμα όλη η Ευρώπη. Μια Ευρώπη ήδη ηττημένη και με ηγέτες-νάνους που δέχθηκαν να γίνουν εργαλεία ενός σαλτιμπάγκου.
Οι πρώτες πολιτικές ρωγμές στο μέτωπο υπέρ της Ουκρανίας και η αλλαγή στην κοινή γνώμη
Ηδη από τον Απρίλιο ο Ζελένσκι είχε ξεκαθαρίσει ότι η χώρα του θα απαιτεί 7 δισ, δολάρια τον μήνα από τους εταίρους της. Ομως, όσο η κατάσταση τραβάει, όλο και περισσότεροι αρχίζουν να αμφισβητούν την… επένδυση. Οι οικονομίες στη Δύση στενάζουν από τον πληθωρισμό και οδεύουν προς την ύφεση. Οι κυβερνήσεις παραπατάνε. Κι αρχίζουν να εμφανίζονται ρωγμές στο προηγουμένως ενοποιημένο μέτωπο.
– Μερίδα των Ρεπουμπλικανών αντιτίθεται στην απεριόριστη χρηματοδότηση και αποστολή εξοπλισμού στην Ουκρανία.
– Ο κόσμος στη Γερμανία αρχίζει να πανικοβάλλεται μπροστά στον χειμώνα που έρχεται. Το SPIEGEL έγραψε πριν από λίγες ημέρες «ας ανοίξουμε τον Nord Stream 2».
– Στη Γαλλία ο Μακρόν επιμένει σταθερά ότι «δεν πρέπει να ταπεινωθεί η Ρωσία» από την οποία η Ευρώπη, λόγω Ιστορίας και γεωγραφίας, δεν γίνεται να αποκοπεί.
– Στην Ευρώπη οι ελλείψεις φυσικού αερίου και τα κρύα σπίτια θα έχουν τα δικά τους πολιτικά αποτελέσματα.
– Στην Ελλάδα ο πληθωρισμός και οι μηδαμινοί μισθοί καθιστούν το κόστος ζωής ήδη αβάσταχτο.
Σε αυτό το σκηνικό ο Ζελέσνκι κινδυνεύει να αρχίσει να φαίνεται ακόμα και στους υποστηρικτές του όλο και πιο απαιτητικός, αχόρταγος, εριστικός και φιλάργυρος. Για πολλές χώρες της Ευρώπης η Ουκρανία δεν είναι το μοναδικό τους πρόβλημα, ούτε καν το πιο σημαντικό.
Ηδη από τον Ιούνιο η στάση της κοινής γνώμης στην Ε.Ε. ήταν υπέρ του να τελειώσει ο πόλεμος όσο το δυνατόν συντομότερα, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για την Ουκρανία. Σε δημοσκόπηση του European Council on Foreign Relations στις αρχές Ιουνίου το 52% των Ιταλών, το 49% των Γερμανών και το 41% των Γάλλων απάντησαν πως πρέπει να τελειώνουμε το συντομότερο δυνατό, ακόμα κι αν αυτό απαιτεί παραχωρήσεις της Ουκρανίας στη Ρωσία. Μόλις το 20% δήλωσε ότι πρέπει να υποστεί σοβαρή ήττα η Ρωσία κι ας σημαίνει αυτό ακόμα και μακροχρόνιο πόλεμο.
Εκτιμάται ότι μετά το φθινόπωρο η απροθυμία των Ευρωπαίων για τον πόλεμο θα εκδηλωθεί πολύ περισσότερο λόγω της ακρίβειας και των όλο και πιο πιθανών διακοπών ρεύματος.
Για τους Αμερικανούς η κατάσταση είναι πιο εύκολη. Δεν εξαρτώνται από το ρωσικό φυσικό αέριο, ούτε υποφέρουν από τις κυρώσεις όπως οι Ευρωπαίοι. Ακόμα κι εκεί, όμως, λόγω πληθωρισμού η δημόσια υποστήριξη για τον πόλεμο διαβρώνεται. Τον Απρίλιο δημοσκόπηση του Associated Press κατέγραφε ότι η πλειοψηφία των Αμερικανών ζητούσε να επιβληθούν σκληρές κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Τον Μάιο, όμως, μόλις έναν μήνα μετά, η κοινή γνώμη είχε στρίψει. Ελεγε ότι κορυφαία προτεραιότητα πρέπει να είναι ο περιορισμός της ζημιάς στην οικονομία των ΗΠΑ.
Χάνει την ασυλία του στα δυτικά μέσα ενημέρωσης
Οι ΗΠΑ έχουν εγκρίνει βοήθεια ύψους 54 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία. Ομως θεωρείται απίθανο να μπορέσει να πάει ο Μπάιντεν στο Κογκρέσο μετά το φθινόπωρο για να ζητήσει κι άλλα λεφτά για την Ουκρανία. «Κανείς δεν περιμένει άλλη επιταγή 54 δισ. δολαρίων», έγραψαν οι «New York Times τον περασμένο μήνα.
Εκτός του κόστους για όπλα, ο Ζελένσκι έχει ανακοινώσει ότι το κόστος για την ανοικοδόμηση της χώρας θα είναι «κολοσσιαίο», στα 750 δισ. δολάρια.
Οποιο κι αν είναι το κόστος τελικά, οι χώρες-σύμμαχοι της Ουκρανίας θα συναντήσουν εμπόδια στο να βοηθήσουν στην ανοικοδόμηση ενός πρώην σοβιετικού κράτους, με πέτσινους δημοκρατικούς θεσμούς, πρόβλημα διαφθοράς και με τον πρόεδρο να βρίσκεται στη λίστα με τις offshore των Pandora Papers. Ειδικά όσο οι Ευρωπαίοι πολίτες υποφέρουν όλο και πιο πολύ από το μπούμερανγκ των κυρώσεων.
Το τελευταίο διάστημα, πάντως, υπάρχει μια αργή, αλλά αισθητή αλλαγή σε μεγάλα δυτικά μέσα όσον αφορά θέματα που μέχρι πρότινος ήταν απαγορευμένα. Ο Ζελένσκι, που ήταν στο απυρόβλητο σαν ιερό τοτέμ, παρά τις offshore του με μαύρο χρήμα και τις πρακτικές διαφθοράς με τις οποίες κυβερνά, αρχίζει να χάνει την απόλυτη ασυλία με την οποία τον περιέβαλε η Δύση.
Πράγματα αρχίζουν να γράφονται ανοιχτά, κάτι που προηγουμένως ήταν αδιανόητο, αφού όποιος το έκανε τον κατηγορούσαν για ρωσόφιλο. Η έγκυρη γερμανική εφημερίδα «Die Welt» έγραψε για «διαφθορά Ζελένσκι σε βιομηχανική κλίμακα». Στον αμερικανικό Τύπο γίνεται λόγος για «περίεργες δουλειές στο Κίεβο»: «Μοιάζει σαν να μη θέλουμε να κοιτάξουμε προσεκτικά κάτω από το χαλί, φοβούμενοι τι διαφθορά ή τι γελοιότητες μπορεί να δούμε, όταν έχουμε επενδύσει τόσα πολλά στην Ουκρανία».
Αλαζονικός celebrity που τους «παίζει όλους»
Ο Ζελένσκι αντιμετωπιζόταν με σοβαρή καχυποψία από τη Δύση πριν από το ξέσπασμα του πολέμου. Μετά την εισβολή της Ρωσίας, όμως, υπήρξαν ηρωικά προπαγανδιστικά δημοσιεύματα για τον Ουκρανό, ακόμα και ανόητες συγκρίσεις με τον… Τσόρτσιλ.
Καταρχήν η στάση του Ζελένσκι την περίοδο προτού πραγματοποιηθεί η ρωσική επίθεση χαρακτηριζόταν περίεργη. Ο Ζελένσκι «τους παίζει και τους δύο», δηλαδή Δύση – Ρωσία, έγραφε το γαλλικό France24 τον Φεβρουάριο: «Πήρε αποστάσεις από τις προειδοποιήσεις της Ουάσινγκτον για επικείμενη ρωσική επίθεση. Τηρεί αντίθετη θέση από το ΝΑΤΟ, ενώ ταυτόχρονα στο ΝΑΤΟ στηρίζεται για στρατιωτική υποστήριξη».
Πράγματι, ο Ζελένσκι, ενώ είχε ενημερωθεί από την Αμερική για την επικείμενη ρωσική εισβολή, δεν έκανε καμιά πρόσθετη στρατιωτική κινητοποίηση. Αντίθετα, είπε στους πολίτες του να τραγουδήσουν τον εθνικό ύμνο. Η αρχισυντάκτης της ουκρανικής εφημερίδας «The Kyiv Independent» τον κατηγόρησε ότι, ενώ ολόκληρη η Δύση πάσχιζε διπλωματικά να αποτρέψει τη ρωσική εισβολή, ο Ζελένσκι προσπαθούσε να υποβαθμίσει την απειλή: «Κορόιδευε τους Ουκρανούς για τον πανικό τους και χλεύαζε την προοπτική για εισβολή από τους Ρώσους»…
Ακόμα και με τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρωμένα στα σύνορα της χώρας του, το βασικό μέλημα του Ζελένσκι ήταν η πολιτική του επιβίωση και η καμπάνια της επανεκλογής του. Ο Ζελένσκι, τηλεαστέρας που έγινε πρόεδρος, δεν διαθέτει ξεκάθαρη εκλογική βάση. Γνώριζε πως, αν έκανε οποιαδήποτε παραχώρηση στη Ρωσία, αυτό θα έβγαζε χιλιάδες κόσμο στους δρόμους και ο ίδιος θα μπορούσε να έχει τη μοίρα του Βίκτορ Γιανουκόβιτς, που ανατράπηκε το 2014. Από την άλλη, δεν έπαυε να επιμένει για μελλοντική ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, κάτι που έδινε στη Ρωσία το αφήγημα για μια θανατηφόρα εισβολή.
Τον Φεβρουάριο και πριν από την εισβολή οι «New York Times» έγραφαν ότι «ο σόουμαν και ερμηνευτής Ζελένσκι ξεσκεπάστηκε από την πραγματικότητα. Και είναι απελπιστικά μέτριος». Σε άρθρο της η Ουκρανή δημοσιογράφος Ολγα Ρουντένκο, αρχισυντάκτρια της «Kyiv Independent», έγραφε ότι «το πρόβλημα με τον Ζελένσκι είναι ότι αντιμετωπίζει τα πάντα σαν σόου. Οι στρατηγικοί στόχοι θυσιάζονται για βραχυπρόθεσμα οφέλη. Το 62% δεν θέλει να είναι υποψήφιος ξανά και, αν γίνονταν εκλογές σήμερα, θα έπαιρνε περίπου 25%».
Τον Ιούλιο, ενώ σκοτώνονταν ως και 1.000 Ουκρανοί στρατιώτες την ημέρα κι ενώ οι νεκροί άμαχοι ξεπερνούσαν τους 12.000, ο Ζελένσκι αποφάσισε να κάνει μια χλιδάτη φωτογράφιση για το περιοδικό «Vogue» που, εκτός από αναίσθητη, χαρακτηρίστηκε απ’ τον κόσμο και ιδιαιτέρως γελοία.
Ο Ζελένσκι πόζαρε αγκαλιά με τη γυναίκα του, άψογα μακιγιαρισμένοι και στιλιζαρισμένοι, ενώ σε άλλες φιγουράριζε η πρώτη κυρία της Ουκρανίας με πολυτελή ρούχα δίπλα σε στρατιώτες και τανκς. Πέρα από τη συγκεκριμένη φωτογράφιση, ο Ζελένσκι αρέσκεται να δίνει συνεντεύξεις χασκογελώντας και χαριεντιζόμενος στην κάμερα, προμοτάροντας τον εαυτό του ως celebrity ενώ η χώρα του βομβαρδίζεται.
Πού τελειώνει όλο αυτό το θέατρο του παραλόγου;
Τον Ιούνιο ο Ζελένσκι δήλωσε ότι θέλει ο πόλεμος να τελειώσει πριν από το 2023, προσθέτοντας, όμως, ότι «θα διαπραγματευόταν μόνο από θέση ισχύος». Στην πραγματικότητα τέτοιο χρονοδιάγραμμα δεν υπάρχει.
Δεν υπάρχει καμία διασφάλιση ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα, ούτε τι μορφή τελικώς θα πάρει όποια επίλυσή του. Θα μπορούσε κάλλιστα να εξελιχθεί σε μια νέα Συρία, με τον πόλεμο να τραβάει για χρόνια. Ομως, οι ψηφοφόροι στην Ευρώπη, αντιμέτωποι με όλο και μεγαλύτερο πληθωρισμό και ενεργειακό κόστος, έχουν αρχίσει να χάνουν την όρεξή τους να συντηρούν έναν πόλεμο χωρίς τέλος.
Η συνέχιση της επʼ αόριστον χρηματοδότησης του πολέμου θα συνιστούσε μια επικίνδυνη κλιμάκωση μεταξύ μεγάλων δυνάμεων. Ακόμα και στις ΗΠΑ πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι ναι μεν ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι καλός για τα συμφέροντα της Αμερικής, αλλά τα πράγματα αρχίζουν να παρασοβαρεύουν. Πλέον ζητούν να αρχίσει να μπαίνει ένα τέλος. «Οι ΗΠΑ πρέπει να ανοίξουν κανάλι επικοινωνίας με τη Ρωσία» έγραψαν οι «New York Times».
Ομως, η Δύση διχάζεται για το πώς πρέπει να τελειώσει ο πόλεμος. Ο Ζελένσκι είπε πρόσφατα ότι, εάν ο Πούτιν κλειδώσει την κατάληψη περιοχών στον Νότο, η Ουκρανία θα δυσκολευτεί να παραμείνει βιώσιμο κράτος. Από την άλλη οι Αμερικανοί δεν θεωρούν ρεαλιστικό το σενάριο η Ουκρανία να απωθήσει τις ρωσικές δυνάμεις. Επομένως, δεν είναι σαφές ποιος είναι ο στόχος του δαπανηρού εξοπλισμού της Ουκρανίας δίχως προοπτική νίκης.
