Η στρατηγική της Ε.Ε. για τα εμβόλια της πανδημίας Covid-19 διαφημίστηκε ως μια επίδειξη της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, της διαπραγματευτικής δύναμης του μπλοκ και της υπεύθυνης στάσης των κρατών-μελών. Τώρα αποδεικνύεται ότι στην ουσία ήταν μια κολοσσιαία μπίζνα, που εκτελέστηκε με τρόπο τόσο προβληματικό, ανεξέλεγκτο και αδιαφανή, ώστε θάβει δισεκατομμύρια από τα λεφτά των Ευρωπαίων φορολογουμένων στη χωματερή. Κυριολεκτικά.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Στις 18 Δεκεμβρίου το Politico δημοσίευσε το συμπέρασμα πολύμηνης έρευνας που διεξήγαγε, αποκαλύπτοντας ότι οι χώρες της Ε.Ε. κατέστρεψαν εμβόλια για την Covid-19 αξίας τουλάχιστον 4 δισ. ευρώ. Πέταξαν περισσότερα από 200.000.000 αχρείαστα εμβόλια κορωνοϊού στα σκουπίδια.
Από τα τέλη του 2020, όταν εγκρίθηκαν τα πρώτα εμβόλια, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν παραλάβει συνολικά 1,5 δισεκατομμύρια δόσεις. Δηλαδή περισσότερες από τρεις για κάθε άτομο στην Ευρώπη. «Πολλά από αυτά βρίσκονται τώρα σε χωματερές σε όλη την ήπειρο» αποκαλύπτει το Politico.
Η ανάλυση βασίστηκε στα στοιχεία που οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έδωσαν στο Politico ή δημοσιοποίησαν σε εθνικά τους μέσα. Ομως η Ελλάδα, μαζί με μια χούφτα χώρες ακόμα, αρνήθηκε να δώσει τα στοιχεία.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει ηθική, θεσμική, ενδεχομένως και νομική υποχρέωση να αποκαλύψει στους πολίτες τούς ακριβείς αριθμούς των εμβολίων που προμηθεύτηκε, χρησιμοποίησε ή πέταξε στα σκουπίδια, καθώς αγοράστηκαν με λεφτά των Ελλήνων φορολογουμένων και πρόκειται για ένα ζήτημα σημαντικού δημόσιου ενδιαφέροντος. Παρά ταύτα, δεν έχει δεχτεί να δημοσιοποιήσει τον αριθμό.
Συν τοις άλλοις, είναι ντροπιαστικό για το ίδιο το πρεστίζ της χώρας ένα έντυπο ισχυρής δυναμικής διεθνώς να κατατάσσει την Ελλάδα στα κράτη που δεν παρείχαν στοιχεία.
EU countries have thrown out €4B worth of COVID-19 vaccines, an analysis by POLITICO reveals.
Which countries have ditched the most per capita?
🇪🇪 Estonia
🇩🇪 Germany
🇸🇮 SloveniaRead the full story: https://t.co/72MPI01PLL pic.twitter.com/1PtFaywzKT
— POLITICOEurope (@POLITICOEurope) December 23, 2023
Στοιχεία-φωτιά
Με βάση τα στοιχεία, το Politico υπολόγισε ότι κάθε χώρα της Ε.Ε. πέταξε στα σκουπίδια κατά μέσο όρο 0,7 εμβόλια για κάθε μέλος του πληθυσμού. Κάποιες, όπως η Εσθονία ή η Γερμανία, πέταξαν πάνω από μία δόση ανά κάτοικο.
Η ανάλυση βασίστηκε στα στοιχεία από 19 ευρωπαϊκές χώρες, εκ των οποίων 15 τα παρείχαν άμεσα (Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Ρουμανία, Αυστρία, Σλοβακία, Βέλγιο, Φινλανδία, Λιθουανία, Κροατία, Σλοβενία, Βουλγαρία, Δανία, Εσθονία, Λουξεμβούργο) και τέσσερις ανακοινώθηκαν οι αριθμοί τους επίσημα σε τοπικά τους ΜΜΕ (Ισπανία, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Σουηδία). Οι Ελλάδα, Κύπρος, Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Λετονία και Γαλλία αρνήθηκαν να αποκαλύψουν τα δικά τους στοιχεία.
Σε κάποιες χώρες οι ποσότητες από τα εμβόλια που πέταξαν είναι επικαιροποιημένες, αφορούσαν δηλαδή έως τον τρέχοντα μήνα, σε άλλες όμως είναι παλιότερα, έως τον Δεκέμβριο 2022. Που σημαίνει ότι στην πραγματικότητα «τα στοιχεία που λάβαμε είναι συντηρητικά, με τον πραγματικό αριθμό των απορριπτόμενων εμβολίων πιθανότατα πολύ υψηλότερο».
Για να υπολογίσει την αξία τους, πάνω από 4,2 δισ. ευρώ, το Politico υπολόγισε μια σταθμισμένη μέση τιμή στα 19,39 ευρώ ανά δόση. Επισήμως ουδέποτε κοινοποιήθηκαν στους πολίτες οι συμβάσεις και οι τιμές που πληρώσαμε. Με βάση τις συμφωνίες αγοράς που υπέγραψε η Ε.Ε. τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2021 για συνολικά έως 2,1 δισεκατομμύρια δόσεις έως το 2023, τα εμβόλια αγοράστηκαν με τιμή 22,86 δολάρια ανά δόση (Pfizer).
Αλλες αγορές έγιναν με υψηλότερη τιμή, άνω των 23 ευρώ ανά δόση. Σημειωτέον ότι, σύμφωνα με μελέτη του Imperial College του Λονδίνου, τα εμβόλια mRNA μπορούσαν να παραχθούν μαζικά για 1,18 δολάρια έως 2,85 δολάρια η δόση. Το Politico τονίζει ότι το ποσό των 4 δισ. ευρώ που πετάχτηκε στη χωματερή είναι σίγουρα «το μίνιμουμ».
Το μεγαλύτερο συμβόλαιο το υπέγραψε η Ε.Ε. το 2021, για αγορά 1,8 δισεκατομμύρια δόσεων από την Pfizer και την BioNTech. Αλλά τόσο το μέγεθος όσο και οι όροι της συμφωνίας αποδείχτηκαν λανθασμένες και τις συνέπειες θα τις πληρώνουμε για χρόνια ακόμη.
Τα κράτη παγιδεύτηκαν στο να αγοράζουν ασταμάτητα δόσεις, ακόμη και όταν η πανδημία άρχισε να υποχωρεί. Η Φον ντερ Λάιεν έκλεισε το μεγάλο συμβόλαιο με την Pfizer ως Ι.Χ. συμφωνία, με προσωπικά τηλεφωνικά μηνύματα και κλήσεις της με τον Μπουρλά, όπως αποκάλυψαν οι «New York Times».
Υπό την πίεση κάποιων χωρών της Ε.Ε., που κατέληξαν με υπερπληθώρα αχρείαστων εμβολίων, τα οποία δεν έχουν τι να τα κάνουν, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιχείρησε να επαναδιαπραγματευτεί τη σύμβαση. Η Πολωνία και η Ουγγαρία σταμάτησαν να δέχονται εμβόλια, γιατί θα τα πετάξουν, με συνέπεια να διώκονται από την Pfizer για αθέτηση πληρωμής. Οι εισαγγελείς στη Ρουμανία προσπαθούν να άρουν την ασυλία για τον πρώην πρωθυπουργό της χώρας και δύο πρώην υπουργούς Υγείας, ισχυριζόμενοι ότι οι υπερβολικές αγορές εμβολίων προκάλεσαν ζημιές άνω του 1 δισ. ευρώ στο κράτος.
Πληρώνουμε και τις «ακυρωμένες» δόσεις
Εκτός από την έρευνα του Politico, στη συνολική εικόνα προκύπτουν κι άλλες προβληματικές πτυχές:
- Τα κράτη της Ε.Ε. πληρώνουν ακόμα και για τις «ακυρωμένες» δόσεις. Συνεχίζουν, δηλαδή, να αγοράζουν εμβόλια που εν γνώσει τους θα πεταχτούν στα σκουπίδια. Ομως, στο μεταξύ τα εμβόλια θα συνεχίσουν να έρχονται, ακόμη και αν τα περισσότερα θα πεταχτούν, επειδή το αναθεωρημένο συμβόλαιο με την Pfizer υποχρεώνει τις ευρωπαϊκές χώρες να αγοράζουν ασταμάτητα εμβόλια τουλάχιστον έως το 2027, κι ας μην τα χρειάζονται πια. Ενδεικτικά, στη χώρα μας την εβδομάδα 7-14 Δεκεμβρίου έγιναν μόλις 18.403 «αναμνηστικές» δόσεις.
- Η Ευρώπη πρόδωσε τις πιο αδύναμες χώρες του κόσμου, όπως ολόκληρη την Αφρική, με το να μπλοκάρει τρόπους που θα επέτρεπαν σε άλλες ηπείρους να παρασκευάσουν τα δικά τους εμβόλια κατά του κορωνοϊού. Σημειωτέον ότι τον Μάιο 2021 και παρά τις ανέξοδες ρητορικές Μητσοτάκη περί παγκόσμιου αγαθού των εμβολίων κι αλληλεγγύης, οι ευρωβουλευτές της Ν.Δ. καταψήφισαν την άρση πατέντας των εμβολίων, χαντακώνοντας τις κοινωνίες, αλλά διασφαλίζοντας την εξωπραγματική κερδοφορία συγκεκριμένων φαρμακοβιομηχανιών. Στην ίδια χρονική συγκυρία 7.000 άνθρωποι πέθαιναν στην Αφρική από τον κορωνοϊό κάθε μέρα. Οι παραλλαγές του ιού που μοιραία δημιουργούνταν εκεί «εισάγονταν» μετά και στην Ευρώπη.
- Η Ευρώπη αγόρασε, αποθήκευσε και στη συνέχεια πέταξε εκατοντάδες εκατομμύρια εμβόλια στα σκουπίδια, αντί έστω να τα δωρίσει σε ένα εύλογο διάστημα, προτού εκείνα λήξουν, σε χώρες κυρίως της Αφρικής.
- Τα deal των εμβολίων που έκλεισε η Κομισιόν πρακτικά έσπρωξαν εκτός αγοράς Ε.Ε. όλες τις άλλες φαρμακευτικές που παρασκευάζουν εμβόλια για την Covid-19, παραδίδοντας ουσιαστικά όλο το μερίδιο μονοπωλιακά στην BionTech, αφήνοντας την εμβολιαστική αντιμετώπιση του κορονοϊού αποκλειστικά σε ένα μόνο προϊόν. Αγνόησε, δε, την οδηγία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, ότι η διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου των εμβολίων που παραγγέλνει η Ε.Ε. είναι ζωτικής σημασίας για την αντιστάθμιση τυχόν αναζωπύρωσης του ιού ή την εμφάνιση νέων παραλλαγών.
- Εκτός από τον ευρωπαϊκό εισαγγελέα, που κινεί ποινική έρευνα για την αρχική «προσωπική» συμφωνία που κλείστηκε κρυφά από τους Ευρωπαίους πολίτες μεταξύ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και BioNTech/Pfizer, η Γερμανίδα αντιμετωπίζει και μήνυση από τους «New York Times» επειδή η Κομισιόν ουδέποτε δημοσιοποίησε τα γραπτά μηνύματα που αντάλλαξαν μεταξύ τους η Φον ντερ Λάιεν και ο διευθύνων σύμβουλος του φαρμακευτικού κολοσσού Pfizer κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Σκανδαλώδες deal με τη Pfizer
Ζήτηση δεν υπάρχει πια, όμως τα εμβόλια συνεχίζουν να έρχονται. Οι συμφωνίες της Κομισιόν «κλείδωσαν» τις χώρες σε έναν αέναο κύκλο πληρωμών δισεκατομμυρίων στην Pfizer για εμβόλια που θα πεταχτούν στα σκουπίδια, όμως δεν μπορούν να σταματήσουν τις αποστολές τους.
Τα εμβόλια προέρχονται από το τεράστιο, τρίτο deal που έκλεισε η Κομισιόν με την Pfizer και που υπέγραψαν όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Μόνο για το 2023 η Pfizer παρέδωσε 450.000.000 νέες δόσεις, αξίας περίπου 8,8 δισ. ευρώ, με βάση την τιμή των 19,50 ευρώ ανά δόση, όπως δημοσιοποίησαν οι «Financial Times».
Τον Απρίλιο του 2023 η Ε.Ε. διαπραγματεύτηκε κι άλλο συμβόλαιο με την Pfizer, για 70.000.000 δόσεις κάθε χρόνο έως το 2027. Το σκανδαλώδες deal, ενώ ήδη διεξάγεται ποινική έρευνα για τα πρώτα συμβόλαια της Ε.Ε., περιλάμβανε την πρωτότυπη πρόταση ότι τα κράτη-μέλη θα μπορούσαν να πληρώνουν τη μισή τιμή, περίπου 10 ευρώ, για κάθε ακυρωμένη δόση.
Το Μαξίμου αρνείται να δημοσιοποιήσει στοιχεία
Οσοι κάτοικοι της Ε.Ε. επιθυμούσαν να εμβολιαστούν αλλά και να λάβουν τις αναμνηστικές δόσεις, το έχουν κάνει. Περίπου 328.000.000 άνθρωποι από έναν συνολικό πληθυσμό 450.000.000 έχουν ήδη εμβολιαστεί. Από τον Νοέμβριο του 2022 η Ρυθμιστική Αρχή Φαρμάκων της Ε.Ε. ανακοίνωσε ότι «η πρόσληψη αναμνηστικών δόσεων είναι απογοητευτική».
Ακόμη και στις ομάδες ατόμων που θεωρούνται υψηλού κινδύνου ο ευρωπαϊκός μέσος όρος επαναληπτικού εμβολιασμού ήταν μόλις στο 29%. Παρά ταύτα τα κράτη-μέλη θα συνεχίσουν να αγοράζουν 70.000.000 δόσεις κάθε χρόνο.
Ολο και περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη δυσανασχετούν, καθώς συνεχίζουν να πληρώνουν για εμβόλια που ποτέ δεν θα χρησιμοποιήσουν. Τον Μάρτιο ο υπουργός Υγείας της Πολωνίας Ανταμ Νιεντζίλισκι κάλεσε την Κομισιόν να εξηγήσει γιατί σύναψε ένα τεράστιο συμβόλαιο αγορών εμβολίων που έχει παγιδεύσει το μπλοκ στο να παραλαμβάνει διαρκώς εκατομμύρια δόσεις, οι οποίες δεν θα χρησιμοποιηθούν: «Ο κόσμος κάνει ερωτήσεις και στην Πολωνία. Πώς είναι δυνατόν ο αριθμός των δόσεων να είναι τόσο μεγάλος; Θέλουμε μια ευθεία εξήγηση».
Μια ομάδα χωρών (συγκεκριμένα, οι Βουλγαρία, Κροατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία) έχει στείλει από τον Ιούνιο του 2022 επιστολή στην επίτροπο Στέλλα Κυριακίδου ζητώντας να σταματήσει η υπερπροσφορά δόσεων και να προστατευτούν τα οικονομικά των κρατών.
Τον Μάρτιο οι Βουλγαρία, Πολωνία, Λιθουανία και Ουγγαρία προσπάθησαν πάλι, εκδίδοντας κοινή επίσημη δήλωση που ζητούσε από την Κομισιόν να επαναδιαπραγματευτεί ένα νέο, ρεαλιστικό deal με τη Pfizer, το οποίο να μειώνει σημαντικά τις μελλοντικές δόσεις στις απολύτως απαραίτητες και σύμφωνα με την πραγματικότητα κάθε χώρας-μέλους. Ομως, δεν μπορούσαν αριθμητικά να σχηματίσουν μια ικανή μειοψηφία μπλοκαρίσματος.
Ειδικά για την Ελλάδα, που εκτός της έξτρα οικονομικής επιβάρυνσής της για την Ουκρανία, με την οποία επιβαρύνονται και τα υπόλοιπα κράτη λόγω πολέμου, «σηκώνει» και το βάρος της μεγαλύτερης ακρίβειας στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με μισθούς επιπέδου Βουλγαρίας. Το να πετιούνται με ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης εκατομμύρια εμβόλια σε χωματερές είναι πια ακατανόητο.
Το ερώτημα παραμένει: Γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν μάς παρέχει στοιχεία ούτε για τις λεπτομέρειες ούτε για τα ποσά ούτε για τις ποσότητες εμβολίων που καταλήγουν στα σκουπίδια; Γιατί δεν έχει ανακοινώσει καμία προσπάθεια να ενημερώσει από πλευράς της την Κομισιόν ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να αγοράζει παραπανίσιες ποσότητες, δυσανάλογες με τις ανάγκες του συστήματος υγείας της και την οικονομική της δυνατότητα;
Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να μην ενημερώνει τους πολίτες πόσα ακριβώς εμβόλια πληρώνουν με τα χρήματά τους κάθε χρόνο και πόσα από αυτά είναι αχρείαστα. Τα λεπτομερή στοιχεία δεν ανακοινώνονται, κάτι ανεπίτρεπτο εν έτει 2023 για ευρωπαϊκή χώρα, που οφείλει να λογοδοτεί για το πού δίνει κάθε ευρώ των φορολογουμένων.
Το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι μόνο για το 2021 η Ελλάδα είχε παραγγείλει 27.500.000 δόσεις εμβολίων, ποσότητα ικανή να εμβολιάσει πλήρως 16.100.000 πολίτες! Εως τα τέλη εκείνης της χρονιάς έγιναν περίπου 12.800.000 εμβολιασμοί. Ωστόσο, επίσημη ενημέρωση για το πόσα εμβόλια έληξαν αχρησιμοποίητα, πετάχτηκαν ή δωρίστηκαν δεν έγινε ποτέ.
Η μοναδική ενημέρωση που υπήρξε ήταν ότι η Ελλάδα δώρισε περίπου 2.000.000 δόσεις σε 12 χώρες, κυρίως του εμβολίου AstraZeneca, κάτι που όμως είχαν ήδη πάψει να κάνουν οι Ευρωπαίοι λόγω των σοβαρών παρενεργειών που εμφάνισε, όπως οι θανατηφόρες θρομβώσεις. Εως σήμερα η Ελλάδα επιμένει να τηρεί σιγήν ιχθύος για τον αριθμό των εμβολίων που αγοράζει, αλλά πετάει.
Πάντως, από την έρευνα του Politico η σπατάλη των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογουμένων για χάρη της Pfizer προκαλεί ίλιγγο. Η Γερμανία έχει πετάξει 83.000.000 δόσεις. Ο αριθμός των χαμένων εμβολίων τείνει να αντιστοιχεί στο μέγεθος της κάθε χώρας. Ενδεικτικά, η Ιταλία πέταξε 49.105.220 δόσεις. Η Ολλανδία 16.284.000. Η Ισπανία 13.870.197. Η Αυστρία 7.500.000 Η Πορτογαλία 3.500.000. Ακόμα και το μικροσκοπικό Λουξεμβούργο έριξε στο καλάθι των αχρήστων 473.763 δόσεις.
Τα στοιχεία είναι ακόμη πιο εξοργιστικά όταν μετριέται ο αριθμός των εμβολίων που οι χώρες ανέφεραν ως «αχρησιμοποίητα» σε σύγκριση με τον αριθμό των εμβολίων που τους διανεμήθηκαν. Στη Λιθουανία χαμένο πήγε το 50% των εμβολίων που παρέλαβε και χρυσοπλήρωσε η χώρα. Στη Γερμανία σχεδόν το 35%. Σε Σλοβακία και Ρουμανία το 37%. Σε Ιταλία πάνω από το 31% και στην Ολλανδία το 24%.
