«Το Ισλάμ είναι πολιτική, αλλιώς δεν είναι τίποτε». Τα λόγια ανήκουν στον αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί, τον ιστορικό θρησκευτικό και πολιτικό ηγέτη του Ιράν που διαφέντευε τις τύχες της χώρας της Μέσης Ανατολής από το 1979 – μετά το ξέσπασμα της Ιρανικής Επανάστασης και την ανατροπή του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί- έως το 1989.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στο, έτσι κι αλλιώς, ταραγμένο «αυλάκι» της Ιστορίας της ευρύτερης περιοχής, δίχως βέβαια οι εξελίξεις να αφήνουν ανεπηρέαστο το Ιράν, που πάλευε να διατηρήσει την ιδεολογία της επανάστασης του Χομεϊνί, συνδυάζοντάς την παράλληλα με την οικονομική της ανοικοδόμηση. Δύσκολη αποστολή. Το κυριότερο;
Η ιρανική γη αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί δύσκολο πεδίο ελεύθερης έκφρασης, καθώς η αντανάκλαση του ισλαμισμού, του θρησκευτικού χαρακτήρα του κράτους, δεν άφηνε ποτέ πολλά περιθώρια για αντιδράσεις. Κι όσες φορές αυτές αποτυπώθηκαν μέσα από μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας εξέγερσης της βάσης της κοινωνίας, καταπνίγηκαν στην καταστολή και στο αίμα.
Ο θάνατος του Εμπραχίμ Ραϊσί, του προέδρου της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, την περασμένη Κυριακή, σύμφωνα με αναλυτές σηματοδοτεί ξεκάθαρα την αλλαγή σελίδας στην πορεία της χώρας στην Ιστορία. Συγχρόνως, πολλοί εκτιμούν πως αυτό δεν σημαίνει ταυτόχρονα πως αυτή η αλλαγή σελίδας σηματοδοτεί και τη συγγραφή ενός νέου κεφαλαίου της. Αλλωστε, η σκιά του αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ σκεπάζει τα πάντα – και ορίζει βέβαια τις τύχες ενός ολόκληρου λαού και για την επόμενη μέρα.
Πώς θα διαμορφωθεί, όμως, αυτή η «επόμενη μέρα»; Με τι πολιτικά υλικά; Για την ακρίβεια, με ποιον οδηγό στο τιμόνι της προεδρίας της; Αν και μέχρι τη διεξαγωγή των προεδρικών εκλογών το ρολόι ήδη μετρά αντίστροφα (50 μέρες ορίζει το ιρανικό Σύνταγμα), η ονοματολογία για τους πιθανούς διαδόχους ήδη έχει αρχίσει, αν και απομένει και η επίσημη εκδήλωση ενδιαφέροντος.
«Το κράτος έχει συνέχεια» είχε δηλώσει ήδη από τις πρώτες ώρες της αναγγελίας του θανάτου του Ραϊσί ο Χαμενεΐ, ενώ τα διεθνή μέσα ενημέρωσης μετέδιδαν πως χρέη προσωρινού προέδρου ανέλαβε ο πρώην πια πρώτος αντιπρόεδρος Μοχάμαντ Μοχμπέρ. Θα θελήσει ο ίδιος να διεκδικήσει τον θώκο στις επικείμενες εκλογές; Λογίζεται ως μετριοπαθής συντηρητικός αλλά όχι ως ιδιαιτέρως δημοφιλής στο περιβάλλον του εκλιπόντος Ραϊσί. Ηδη, μάλιστα, πολλοί εκτιμούν πως ο ίδιος δεν θα κάνει κάποια κίνηση, εάν δεν τον παροτρύνει να θέσει υποψηφιότητα ο ίδιος ο Χαμενεΐ.
Μέχρι τότε, λοιπόν, παραμένει απορροφημένος στα προσωρινά του καθήκοντα. Στην εξίσωση αυτόματα μπαίνει όμως και ο γιος του Αλί Χαμενεΐ, Μοζντάμπα. Δεν κατέχει κάποιο δημόσιο αξίωμα, σπανίως εμφανίζεται δημόσια, ενώ αμερικανικά μέσα εκτιμούν πως αν και πιθανολογείται πως θα μπορούσε να διαδεχθεί -όταν έρθει η ώρα- τον πατέρα του, στη φάση αυτή είναι λίγες οι πιθανότητες να βγει από τη σκιά του, καθώς έτσι κι αλλιώς και από αυτή τη θέση είναι αρκετά ισχυρός. Συγχρόνως, δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν «φαβορί» να θέσει υποψηφιότητα τον νυν πρόεδρο του ιρανικού Κοινοβουλίου Μοχάμαντ Γκαλιμπάφ.
Ηδη πασίγνωστος στην πολιτική σκηνή της χώρας, ιδιαιτέρως δημοφιλής, ο οποίος όμως, όσο ζούσε ο Ραϊσί, εμποδίστηκε ως αντίπαλος να διεκδικήσει το αξίωμα. Τώρα; Εξαιρετικά «πολιτική» χαρακτηρίζεται την ίδια στιγμή μια πιθανή υποψηφιότητα του γνωστού στη Δύση Αλί Λαριτζανί, του ανθρώπου που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην έγκριση της πυρηνικής συμφωνίας με τη Δύση. Μετριοπαθής στις απόψεις του, στα όρια του φιλελεύθερου (με όρους Ιράν) σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, θεωρείται σύμμαχος του αγιατολάχ – άρα και αυτός περιμένει το κατάλληλο σήμα για να κινηθεί. Κανείς δεν μπορεί, βέβαια, να θέσει εκτός λίστας και τον πολύπειρο διπλωμάτη καριέρας Τζαβάντ Ζαρίφ.
Τον πρώην υπουργό Εξωτερικών και πρώην μόνιμο αντιπρόσωπο του Ιράν στον ΟΗΕ, με το πλούσιο βιογραφικό και τις πολλές παραστάσεις από τη διεθνή σκακιέρα. Στο εσωτερικό είναι από τους δημοφιλέστερους πολιτικούς, ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από τις διαπραγματεύσεις του για την επίτευξη συμφωνίας με τις ΗΠΑ το 2015 – την οποία όμως τίναξε αργότερα, μονομερώς, στον αέρα ο απρόβλεπτος Ντόναλντ Τραμπ. Τέλος, ουδείς μπορεί να ξεγράψει τον πρώην πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, καθώς υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν πως ενδεχομένως διεκδικήσει τον προεδρικό θώκο.
Ποιες είναι οι επόμενες κινήσεις του θεοκρατικού καθεστώτος
Πέρα, πάντως, από τους υποψήφιους «μονομάχους» για την προεδρία του Ιράν, επί της ουσίας, τι σημαίνει αυτή καθεαυτή η διαδικασία των εκλογών υπό τη σκιά του θεοκρατικού καθεστώτος; «Είναι σαφές πως το καθεστώς θα επιχειρήσει αφενός να κάνει μια τεράστια επίδειξη και να εργαλειοποιήσει το γεγονός του θανάτου του Ραϊσί και αφετέρου να δείξει τη λειτουργικότητά του επάνω στη δέσμευση της τήρησης των συνταγματικών διαδικασιών. Στο μεσοδιάστημα θα έχει τον χρόνο να αναζητήσει τον κατάλληλο υποψήφιο ο οποίος θα μπορεί να διασφαλίσει την ενότητα των συντηρητικών και να παραμείνει αφοσιωμένος στον Χαμενεΐ» σημείωνε, παρατηρώντας τις ραγδαίες εξελίξεις στο Ιράν, ο δρ Σανάρ Βάκιλ, διευθυντής του προγράμματος για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική του think tank Chatham House.
Πάντα σύμφωνα με τους αναλυτές, πρέπει να θεωρείται μάλλον απίθανο η πρόκριση ενός πολιτικού υποψηφίου με φιλελεύθερα χαρακτηριστικά για τον προεδρικό θώκο. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως τα πάντα είναι υπό τον απόλυτο έλεγχο του κύκλου του Χαμενεΐ, μια και ουδείς μπορεί να αποκλείσει πως κατά το επόμενο διάστημα τα κινήματα διαμαρτυρίας στη χώρα δεν θα ξεπηδήσουν ξανά στην επιφάνεια δημιουργώντας προβλήματα στο θεοκρατικό καθεστώς.
