«Ο ΟΗΕ έχει σώσει εκατομμύρια ζωές και φρόντισε για την υγεία και την εκπαίδευση εκατομμυρίων σε ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά είναι υπερμεγέθης, αντιδημοκρατικός και πολύ
ακριβός. Κάνει πόλεμο στο όνομα της ειρήνης, αλλά παρακολουθεί άπραγος τις γενοκτονίες».
Ετσι σχολίαζαν ιστορικοί στον «Guardian» το έργο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών στην 70ή επέτειό του με αφορμή τον πόλεμο στη Συρία. Πέντε χρόνια μετά, και ενώ ο ΟΗΕ ετοιμάζεται για τους εορτασμούς της 75ης επετείου του, ο οργανισμός βιώνει τη μεγαλύτερη αμφισβήτηση στην ιστορία του. Από το Ιράκ έως το Αφγανιστάν, από τη Συρία έως τη Λιβύη, από τη Μιανμάρ έως την Υεμένη, από τα πυρηνικά έως την κλιματική αλλαγή, ο ΟΗΕ έχει επιδείξει προκλητική ανικανότητα διαχείρισης κρίσεων που οδήγησαν σε ανθρωπιστικές τραγωδίες.
Με αφορμή την υπόθεση της Λιβύης, τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή και τις συστηματικές παραβιάσεις του εμπάργκο στην πώληση όπλων που έχει επιβληθεί στη χώρα με τις αποφάσεις 1973 το 2011 και 2441 το 2018, η αδράνεια του ΟΗΕ επανέρχεται στο προσκήνιο. Στην πράξη, το εμπάργκο αυτό παραβιάζεται σχεδόν κάθε μέρα με χαρακτηριστική άνεση από χώρες-μέλη του οργανισμού, που γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους τον ΟΗΕ, ακολουθώντας με χαρακτηριστική άνεση τον κανόνα τού «business as usual».
Στις 9 Δεκεμβρίου επιδόθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας έκθεση 376 σελίδων των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ σχετικά με την επιτήρηση του εμπάργκο που έχει επιβληθεί στη Λιβύη. Η έκθεση επισημαίνει ότι και οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές (η κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA) και ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός (LNA) του Χαλίφα Χαφτάρ) παρέλαβαν όπλα, εξοπλισμό, πυρομαχικά, τεχνική στρατιωτική υποστήριξη, αλλά και στρατιωτική εκπαίδευση από χώρες-μέλη του ΟΗΕ, κατονομάζοντας κυρίως την Τουρκία, την Ιορδανία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για παραβίαση του εμπάργκο όπλων, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «ορισμένες φορές το έκαναν ολοφάνερα, χωρίς προσπάθεια να το αποκρύψουν».
Δείτε επίσης: Ο Τραμπ απαντά στις απειλές του Ιράν: «Θα πλήξουμε 52 στόχους αν δεχτούμε επίθεση»
Η Ιορδανία κατηγορείται κυρίως ότι εκπαίδευσε τους στρατιώτες του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, του ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης, ο οποίος τον περασμένο Απρίλιο εξαπέλυσε επίθεση για να καταλάβει την Τρίπολη. Τα ΗΑΕ, που επίσης τον στηρίζουν, φέρεται ότι χρησιμοποίησαν βομβαρδιστικά αεροσκάφη προς όφελός του. Η Τουρκία, η οποία στηρίζει ανοιχτά την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Φαγέζ αλ Σάρατζ, παρείχε εξοπλισμό στον στρατό της, από θωρακισμένα οχήματα μέχρι μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Ηδη από το 2013, έκθεση της Ομάδας Ειδικών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ανέφερε ότι το κράτος της Βόρειας Αφρικής έχει γίνει η βασική πηγή διακίνησης όπλων στην
περιοχή. Η έκθεση επεσήμανε ότι η διακίνηση όπλων από τη Λιβύη εξαπλώνεται με «ανησυχητικούς ρυθμούς», τροφοδοτώντας τις συγκρούσεις στο Μάλι, στη Συρία και σε άλλες χώρες, ενισχύοντας παράλληλα τα οπλοστάσια των εξτρεμιστών και των εγκληματιών στην περιοχή. Η μεταφορά όπλων στη Συρία οργανώνεται από διάφορες τοποθεσίες στη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένης της Μισράτα και της Βεγγάζης, μέσω της Τουρκίας ή του βόρειου Λιβάνου. «Οι υποθέσεις παράνομης μεταφοράς όπλων από τη Λιβύη, τόσο αυτές που έχουν αποδειχθεί όσο και αυτές που ερευνώνται ακόμα, κατά παράβαση του εμπάργκο, σχετίζονται με περισσότερες από 12 χώρες και περιλαμβάνουν όπλα βαρέος τύπου, όπως εκρηκτικά και νάρκες» ανέφερε η έκθεση.
Το 2017, ο επικεφαλής της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ) της Λιβύης, Φαγέζ αλ Σάρατζ, ζήτησε από την Ουάσινγκτον να αρθεί το εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων που είχε επιβληθεί στη χώρα του από τον ΟΗΕ. Οι λιβυκές Αρχές αναφέρονταν συχνά στην έλλειψη μέσων για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Και ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης, στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ, είχε ζητήσει από την Ευρώπη ελικόπτερα και τηλεκατευθυνόμενα, μη επανδρωμένα αεροσκάφη για την επιτήρηση των νότιων συνόρων και την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης.
Ο υπέρογκος προϋπολογισμός και τα άδεια ταμεία
Τον περασμένο Οκτώβριο, ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου όχι για την ειρήνη… αλλά για τα άδεια ταμεία του οργανισμού. Σε επιστολή προς τους 37.000 εργαζομένους, ο Γκουτέρες ανέφερε πως τα Ηνωμένα Εθνη έχουν έλλειμμα 230.000.000 δολαρίων και πως τα κράτη-μέλη κατέβαλαν μόνο το 70% του συνολικού ποσού, το οποίο χρειάζεται για τις δραστηριότητες που έχουν εγγραφεί στον τακτικό προϋπολογισμό του 2019.
Πάντως, ο προϋπολογισμός λειτουργίας του ΟΗΕ για το 2020 είναι ελαφρά αυξημένος σε σχέση με πέρυσι, στα 3,07 δισ. δολάρια. Η αύξηση οφείλεται σε πρόσθετες αποστολές, που περιλαμβάνουν αποστολή παρατηρητών στην Υεμένη, πολιτική αποστολή στην Αϊτή, διερεύνηση των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στη Συρία και τη Μιανμάρ στη μουσουλμανική μειονότητα Ροχίνγκια. Ο προϋπολογισμός λειτουργίας του ΟΗΕ είναι ξεχωριστός από τον ετήσιο προϋπολογισμό για επιχειρήσεις διατήρησης της ειρήνης, ύψους περίπου 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που εγκρίθηκε τον Ιούνιο.
Πολλές από τις αποστολές, πάντως, έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση. Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Συρία. Ολοι θυμούνται τη βαρύγδουπη παραίτηση της πρώην εισαγγελέως του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία Κάρλα ντελ Πόντε το 2017, η οποία ήταν μέλος της Επιτροπής Ερευνών για τη Συρία. Στην επιστολή παραίτησής της υποστήριζε ότι η ύπαρξη της επιτροπής δεν ήταν παρά άλλοθι για την αδράνεια. «Τα
παρατάω! Τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν θέλουν δικαιοσύνη. (…) Δεν μπορώ να είμαι πια μέλος μιας επιτροπής που απλώς δεν κάνει τίποτα».
