Η Σομαλιλάνδη είναι μέρος της Σομαλίας και της ευρύτερης περιοχής του Κέρατος της Αφρικής. Έχει εκατοντάδες μίλια ακτογραμμής κατά μήκος του Κόλπου του Άντεν στα βόρεια και συνορεύει με την Αιθιοπία στα νότια και δυτικά και με το Τζιμπουτί στα βορειοδυτικά.
Η -πρώην βρετανική αποικία- Σομαλιλάνδη διέκοψε τους δεσμούς της με την κυβέρνηση της Σομαλίας στο Μογκαντίσου μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της το 1991 και έκτοτε έχει επιδιώξει διεθνή αναγνώριση ως ανεξάρτητο κράτος.
Έχει έκταση 134.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και πληθυσμό 4,5 εκατομμύρια κατοίκους. Πρωτεύουσα είναι η Χαργκέισα και οι κύριες γλώσσες της περιοχής είναι η σομαλική και η αραβική.
Καμία ξένη κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει την κυριαρχία της αυτοδιοικούμενης περιοχής, αλλά πολλοί αναγνωρίζουν ουσιαστικά την περιοχή ως ξεχωριστή από τη Σομαλία.
Αν και αυτό περιόρισε την πρόσβαση της Σομαλιλάνδης στις διεθνείς αγορές (σ.σ. δεν μπορεί να λάβει μέρος στο διεθνές εμπόριο, δεν μπορεί να λάβει οικονομική βοήθεια από οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ. Στην περιοχή ακμάζει η θαλάσσια πειρατεία), δεν εμπόδισε το αποσχισμένο κράτος να κάνει σταθερά δημοκρατικά κέρδη.
Ορισμένοι αναλυτές λένε ότι η Σομαλιλάνδη, η οποία έχει ξεχωριστή ιστορία και παραμένει πιο σταθερή από την υπόλοιπη Σομαλία, έχει ισχυρά επιχειρήματα για ανεξαρτησία. Άλλοι φοβούνται ότι η διεθνής αναγνώριση θα ενθάρρυνε άλλα αποσχιστικά κινήματα στην Αφρική.
Στο επίκεντρο της γεωπολιτικής «καταιγίδας»
Τα τελευταία χρόνια, η Σομαλιλάνδη έχει μονομερώς συνάψει σημαντικές λιμενικές επενδυτικές συμφωνίες με ξένες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Αιθιοπίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), αυξάνοντας τις εντάσεις με τη Σομαλία και προκαλώντας περαιτέρω προστριβές στην ευρύτερη περιοχή του Κέρας της Αφρικής.
Γιατί όμως πολλές χώρες «κόπτονται» για επιρροή στη Σομαλιλάνδη;
Και πώς αυτό οδηγεί σε αυξημένες εντάσεις και τη δυνατότητα σύγκρουσης σε αυτή τη γεωπολιτικά ευαίσθητη περιοχή;
Why Somaliland Is at the Center of a Geopolitical Storm#Somaliland at the center of a #geopolitical storm. Unrecognized state’s #strategic #RedSea location sparks interest from global powers, including the #US #China #Taiwan #Turkey #Ethiopia, & #Egypt fueling tensions &… pic.twitter.com/vPX0aXUVy7
— Suleiman Bolaleh (@SuleimanElite) November 29, 2024
Η μοίρα αυτού του γεωπολιτικού «φιλέτου» είναι τώρα συνδεδεμένη με τα πάντα: από τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα, έως τις επιθέσεις των ανταρτών Χούθι της Υεμένης στην Ερυθρά Θάλασσα και αρκετά γεωπολιτικά κέντρα δραστηριότητας μεταξύ των δύο!
Το γεγονός ότι ένας πρώην Υπουργός Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου (Σερ Γκάβιν Γουίλιαμσον, έλαβε και τιμητική ιθαγένεια από τη Σομαλιλάνδη) διαδίδει φήμες ότι ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα αναγνωρίσει επισήμως τη Σομαλιλάνδη, που κατέχει κρίσιμη στρατηγική θέση στην Ερυθρά Θάλασσα, είναι μόνο ένα από τα ντόμινο που πέφτουν γύρω από αυτό το μικροσκοπικό επίδοξο έθνος.
Υπάρχουν ελπίδες ότι τυχόν επίσημη αναγνώριση, θα επιτρέψει μια συμφωνία για τους δυτικούς συμμάχους να χρησιμοποιήσουν το λιμάνι της Berbera για να βοηθήσουν στις επιχειρήσεις στην Ερυθρά Θάλασσα, η οποία έχει γίνει ένα σημαντικό διεθνές σημείο ανάφλεξης.
Οι εμπλεκόμενοι βασικοί «παίκτες»
- Ισραήλ και αντάρτες Χούθι: Το Ισραήλ ενδιαφέρεται να χρησιμοποιήσει τη Σομαλιλάνδη για στρατηγικές στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των Χούθι, οι οποίοι απειλούν τις εμπορικές διαδρομές μέσω του στενού Bab El-Mandeb.
- Τουρκία: Είναι ενεργή στη Σομαλία, αλλά δείχνει ενδιαφέρον για τη Σομαλιλάνδη, με στόχο να εδραιωθεί ως περιφερειακός «μεσίτης» εξουσίας. Οι ενεργειακές συμφωνίες της Τουρκίας θα μπορούσαν να κλιμακώσουν τις εντάσεις τόσο με τη Σομαλιλάνδη, όσο και με τη Σομαλία, ειδικά αν η Τουρκία αναπτύξει ναυτικές δυνάμεις σε αμφισβητούμενα ύδατα.
- Αιθιοπία και ΗΑΕ: Και οι δύο επενδύουν στη λιμενική υποδομή της Σομαλιλάνδης, με δεσμούς που αμφισβητούν την κυριαρχία της Σομαλίας. Αυτό έχει προκαλέσει φόβους για μια ανισορροπία στην εξουσία μεταξύ των δύο περιοχών.
Στην… κατάμεστη αρένα των συμφερόντων γύρω από τη Σομαλιλάνδη ωστόσο, το Ισραήλ είναι απλώς ένας δευτερεύων παίκτης.
Οι τρεις κύριοι παίκτες της σύγκρουσης είναι η Σομαλία, η Αιθιοπία και η Τουρκία, με την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ, τη Σαουδική Αραβία, το Σουδάν και το γειτονικό Τζιμπουτί, να διατηρούν επίσης τα χέρια τους «στο βάζο με το μέλι».
Πάνω απ’ όλους βέβαια, «αιωρούνται» οι δύο παγκόσμιες υπερδυνάμεις: Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα.
Η στρατηγική σημασία της Σομαλιλάνδης
Όπως προαναφέρθηκε, η Σομαλιλάνδη βρίσκεται κατά μήκος του κόλπου του Άντεν κοντά στην είσοδο του στενού Bab al-Mandeb, έναν σημαντικό θαλάσσιο διάδρομο από τον οποίο διέρχεται σχεδόν το ένα τρίτο της παγκόσμιας ναυτιλίας.
Η ακτογραμμή της την έχει καταστήσει μαζί με την Ερυθραία και το Τζιμπουτί ελκυστικούς εταίρους για ξένες κυβερνήσεις που αναζητούν πρόσβαση στη θάλασσα και θαλάσσια παρουσία στην περιοχή.
Το Τζιμπουτί έχει γίνει κόμβος για ξένες στρατιωτικές βάσεις. Η Κίνα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ιαπωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν όλες εγκαταστάσεις στη χώρα.
Μεγάλες ξένες δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, της Ρωσίας και των ΗΑΕ, «στριμώχνουν» επίσης όλο και περισσότερο την Ερυθραία.
Φάκελος «Τουρκία»
Η στρατηγική θέση της Σομαλιλάνδης στην Ερυθρά Θάλασσα την καθιστά ελκυστικό και ανεκτίμητο «απόκτημα» με υψηλή γεωπολιτική σημασία.
Η Τουρκία την… περιτριγυρίζει εδώ και πολύ καιρό ήδη, με τον Ταγίπ Ερντογάν να έχει αποδειχθεί εξαιρετικός στο να εντοπίζει πάντα τις ευκαιρίες.
Αλλά ο στόχος της Τουρκίας είναι να ενισχύσει τη δύναμή της στη Σομαλία, όχι στη Σομαλιλάνδη και η στρατηγική της είναι ευρύτερη: να μπαίνει σε διάφορες καταστάσεις που την τοποθετούν σε τέτοια θέση, ώστε να έχει ένα αρκετά ισχυρό επιχειρηματικό «πάτημα» και να λειτουργεί ως απαραίτητος μεσολαβητης και ως κινητήριος άξονας όλων των νημάτων (σ.σ. όπως στη Λιβύη).
Κάτι που πετυχαίνει η Άγκυρα, ενισχύοντας τις σχέσεις της με τη Σομαλία. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Τουρκία έχει γίνει ένας σημαντικός σύμμαχος, υπογράφοντας πρόσφατα συμφωνία ασφάλειας και ναυτικής συνεργασίας με την αφρικανική χώρα, η οποία της έδωσε τον έλεγχο των χωρικών υδάτων της -συμπεριλαμβανομένων των υπεράκτιων από τη Σομαλιλάνδη – σε αντάλλαγμα για τα έσοδα από πόρους που εξάγονται εκεί από την Τουρκία, κυρίως αποθέματα αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η Τουρκία άρχισε να αυξάνει την επιρροή της στο Κέρας της Αφρικής μετά την επίσκεψη του Ταγίπ Ερντογάν στη Σομαλία το 2011, όταν υποσχέθηκε να παράσχει οικονομική βοήθεια στη χώρα που ταλανίστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο και να επανεκκινήσει τις βασικές υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας.
Η Τουρκία επέκτεινε στη συνέχεια την επιρροή της στη Σομαλία σε διάφορα επίπεδα, με έργα υποδομής και ερευνών, με εξερευνήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ανοικτά της Σομαλίας, με διαμεσολάβηση μεταξύ της Σομαλίας και των γειτόνων της καθώς και των διαφωνούντων δυνάμεων μέσα στη χώρα και η πιο σημαντική πτυχή, μια στρατιωτική συνεργασία που οδήγησε στην κατασκευή μιας τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο Μογκαντίσου το 2017. Είναι η μεγαλύτερη βάση της Τουρκίας στο εξωτερικό, που προορίζεται για εκπαίδευση Σομαλών στρατιωτών.
Η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε επίσης την επιβράδυνση των κινεζικών επενδύσεων στην Αφρική για να αυξήσει την οικονομική της επιρροή στην περιοχή, όπως έκαναν τα ΗΑΕ και η Αίγυπτος.
Η Σομαλία παρόλα αυτά, δεν επιθυμεί να εξαρτάται από τις ιδιοτροπίες του Ερντογάν και προκειμένου να μειωθεί η εξάρτησή της από την Τουρκία, υπέγραψε συμφωνία ασφαλείας και με την Αίγυπτο φέτος, σύμφωνα με την οποία οι Αιγύπτιοι έχουν δεσμευτεί να στείλουν στρατιώτες και στρατιωτικό εξοπλισμό στη Σομαλία εάν αυξηθούν οι εντάσεις.
Παρά την αναθέρμανση των σχέσεων της Αιγύπτου και της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια, το Κάιρο βλέπει την αυξανόμενη ανάπτυξη της Τουρκίας νότια της Αιγύπτου με ανησυχία και προσπαθεί να αυξήσει τη δική της επιρροή στο Κέρας της Αφρικής.
Ο Cohen Yanarocak, ειδικός στις τουρκικές υποθέσεις στο Κέντρο Moshe Dayan για τη Μέση Ανατολή και τις Αφρικανικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και στο Ινστιτούτο Στρατηγικής και Ασφάλειας της Ιερουσαλήμ, υποστηρίζει ότι η στρατηγική της Τουρκίας στην Αφρική έχει αποδώσει:
«Χάρη στη στρατιωτική της παρουσία και την ήπια ισχύ της, η Τουρκία έχει γίνει βασικός παίκτης στην Ανατολική Αφρική – ιδιαίτερα στο Κέρας της Αφρικής. Η ικανότητα της Τουρκίας να ξεκινήσει μια αλλαγή στην πολιτική από τις χώρες της Ανατολικής Αφρικής, είναι το αποκορύφωμα της τουρκικής επιρροής στην περιοχή».
#ميناء_بربره الذي يقع في صوماليلاند يُعتبر من أهم الموانئ في القرن الأفريقي. وقد شهدت المنطقة تطورات ملحوظة بعد توقيع اتفاقيات ومذكرات تفاهم مع دول وشركات متعددة أبرزها إثيوبيا وشركة “موانئ دبي العالمية”. هذه الاتفاقيات تثير مخاوف بعض الدول لأسباب سياسية، اقتصادية، واستراتيجية. pic.twitter.com/mZtfP5KXLY
— 𝑅𝑎𝑠ℎ𝑖𝑑 𝑀 𝑌𝑢𝑠𝑢𝑓 (@Rashidaxmed) November 28, 2024
Φάκελος «Ισραήλ» και «ΗΑΕ»
Η στρατηγική σημασία της Σομαλιλάνδης την έχει μετατρέψει σε βασικό παίκτη στον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον των αναρτών Χούθι. Το Ισραήλ επιδιώκει να δημιουργήσει στρατιωτική βάση στη Σομαλιλάνδη, με αντάλλαγμα την επίσημη αναγνώριση και οικονομικές επενδύσεις.
Αυτή η κίνηση αποτελεί μέρος των προσπαθειών του Ισραήλ για την αντιμετώπιση των Χούθι, οι οποίοι στοχεύουν όλο και περισσότερο στο Ισραήλ με αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους.
Τα ΗΑΕ φαίνεται ότι διαμεσολαβούν μεταξύ του Ισραήλ και της Σομαλιλάνδης και έχουν πείσει τους Αφρικανούς να επιτρέψουν την κατασκευή της στρατιωτικής βάσης, σε αντάλλαγμα για οικονομικές επενδύσεις.
Συγκεκριμένα, στις 15 Οκτωβρίου, το Middle East Monitor ανέφερε ότι το Ισραήλ πλησίασε κρυφά τη Σομαλιλάνδη με μία πρόταση που θα εξυπηρετούσε και τα δύο μέρη:
Το Ισραήλ θα δημιουργήσει μια στρατιωτική βάση στη Σομαλιλάνδη που θα του επιτρέπει να επιτεθεί και να αποτρέψει τους στόχους των Χούθι, σε αντάλλαγμα την επίσημη αναγνώριση της χώρας και των οικονομικών επενδύσεων στον τομέα της πληροφορικής.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, το οποίο βασίζεται σε διπλωματικές πηγές, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα διαμεσολαβούν μεταξύ των δύο χωρών και όχι μόνο έχουν πείσει τη Σομαλιλάνδη να επιτρέψει την κατασκευή της στρατιωτικής βάσης, αλλά θα την χρηματοδοτήσουν κιόλας.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν σαφές συμφέρον για μια τέτοια συμφωνία, καθώς οι Χούθι έχουν γίνει απειλή για την ασφάλειά τους και οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις στη Σομαλιλάνδη σίγουρα θα τους βοηθήσουν να πολεμήσουν τους αντάρτες.
Τα τελευταία χρόνια, η Σομαλιλάνδη επέτρεψε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να χρησιμοποιήσουν το λιμάνι της Berbera και το αεροδρόμιό της, ως βάση για τη στρατιωτική τους δραστηριότητα στην Υεμένη, σε αντάλλαγμα επένδυση 440 εκατομμυρίων δολαρίων στο λιμάνι της Berbera, σύμφωνα με διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Η διαμεσολάβηση των ΗΑΕ ακολουθεί τη στρατιωτική τους συνεργασία με το Ισραήλ, καθώς οι δύο χώρες φέρεται να έχουν δημιουργήσει μια κοινή στρατιωτική βάση αντικατασκοπείας στο Σοκότρα, ένα από τα πιο απομακρυσμένα, πιο οικολογικά ποικιλόμορφα νησιά, που βρίσκονται στον Κόλπο του Άντεν κοντά στην Υεμένη.
«Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα για το Ισραήλ στην αναγνώριση της Σομαλιλάνδης ως ανεξάρτητου κράτους», επισημαίνει ο Ahmet Vefa Rende, ερευνητής στο Ινστιτούτο της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο Sakarya της Τουρκίας:
«Αυτά (σ.σ. τα πλεονεκτήματα) περιλαμβάνουν την ενίσχυση της εθνικής ασφάλειας, την αντιμετώπιση των περιφερειακών απειλών, τη δημιουργία νέων οικονομικών ευκαιριών, τη βελτίωση των διπλωματικών σχέσεων και την υποστήριξη της δημοκρατικής διακυβέρνησης στην περιοχή. Σε μια περιοχή όπου πολλές εξουσίες ανταγωνίζονται για ένα μερίδιο λόγω της στρατηγικής θέσης και των πόρων της, το Ισραήλ αναμένεται να εισέλθει στον αγώνα μέσω του τοπικού εταίρου του, τη Σομαλιλάνδη, η οποία αποκλείεται από πολλές χώρες».
Το λιμάνι των εντάσεων
Όλοι θέλουν ένα κομμάτι της Σομαλιλάνδης. Και προσελκύει πολλά χρήματα για το λιμάνι της, μεταξύ άλλων από την Αιθιοπία και τα ΗΑΕ, γεγονός που καθιστά τη γειτονική Σομαλία και την ευεργέτισσα με την ολοένα αυξανόμενη επιρροή (Τουρκία), νευρικές.
Η συμφωνία για το λιμάνι με το Ντουμπάι, στη συνέχεια προσέλκυσε χρήματα από την Αιθιοπία, έναν γείτονα απελπισμένο να εδραιωθεί στην ακτή.
Η συμφωνία του Ιανουαρίου 2024 αύξησε εκθετικά τις εντάσεις, μέχρι το σημείο αμφισβήτησης της κυριαρχίας της Σομαλίας, καθώς η Σομαλιλάνδη άρχισε να κερδίζει περισσότερη δύναμη από τη Σομαλία. Αυτό έφερε επικίνδυνα τη Σομαλία σε αντιπαράθεση με την Αιθιοπία, επειδή πρόκειται για ζήτημα κυριαρχίας.
Ο μεγάλος φόβος είναι ότι η κρίση που αναπτύχθηκε μεταξύ της Σομαλίας και της Αιθιοπίας για το μέλλον της Σομαλιλάνδης, θα μετατραπεί σε μια αιματηρή σύγκρουση που θα τραβήξει μαζί της κι άλλες χώρες.
Η συμφωνία, η οποία μέχρι πρόσφατα παρέμενε μνημόνιο συμφωνίας (MOU), ήρθε με ένα δούναι και λαβείν, που πήγε πέρα από τα χρήματα, καθώς θα επέτρεπε στην Αιθιοπία την πολυπόθητη μίσθωση λιμανιού της Ερυθράς Θάλασσας και θα έδινε επίσημη αναγνώριση στη Σομαλιλάνδη.
Η Αιθιοπία, η οποία συνορεύει με τη Σομαλία και δεν έχει θαλάσσια πρόσβαση, υπέγραψε ιστορική συμφωνία με τη Σομαλιλάνδη που θα της δώσει πρόσβαση στον Κόλπο του Άντεν μέσω του λιμανιού της Μπερμπέρα, σε αντάλλαγμα για την ενδεχόμενη αναγνώριση από την Αιθιοπία της ανεξαρτησίας της Σομαλιλάνδης.
Kenya and Uganda to Mediate in Ethiopia-Somalia Dispute https://t.co/UIUgQt04ZJ There is no apparent reason Somalia to make disputes over MoU between Ethiopia and #Somaliland #MoU because Somalia hasn’t controlled # Somaliland for 33 years. The Lease port of Berbera to # DPWorld…
— AHussein (@yufle101) November 30, 2024
Για την Αιθιοπία, η οποία θεωρεί τον εαυτό της ως περιφερειακή εξουσία στην Αφρική, αλλά πάσχει από οικονομική αδυναμία και ευρεία φτώχεια, η πρόσβαση στη θάλασσα αποτελεί σημαντικό κλειδί για την οικονομική ανάπτυξη και τη μεγαλύτερη γεωπολιτική εξουσία.
Με πάνω από 130 εκατομμύρια κατοίκους άλλωστε, είναι η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα!
Η συμφωνία επιτρέπει στην Αιθιοπία να μισθώσει μια στρατιωτική ναυτική βάση στο λιμάνι της Μπερμπέρα και να εμπορεύεται από αυτήν.
Το AFP ανέφερε ότι η Σομαλιλάνδη συμφώνησε να μισθώσει 20 χιλιόμετρα από την ακτογραμμή της προς την Αιθιοπία για 50 χρόνια και να επιτρέψει στην Αιθιοπία να δημιουργήσει μια ναυτική βάση και ένα εμπορικό λιμάνι εκεί.
Και με τη μάχη ενάντια στους αντάρτες Χούθι της Υεμένης στην Ερυθρά Θάλασσα, η αξία της Σομαλιλάνδης, έχει εκτοξευθεί! Όχι μόνο έχει μια εντυπωσιακή ακτή στον Κόλπο του Άντεν, αλλά είναι επίσης ακριβώς στην είσοδο του στενού Bab El-Mandeb (βασικού στόχου των Χούθι), από το οποίο περνά πάνω από το 30% του παγκόσμιου θαλάσσιου εμπορίου.
Πολλοί ήδη χρησιμοποιούν την ακτή της Σομαλιλάνδης δια αντιπροσώπων, στο γειτονικό Τζιμπουτί, όπου η ελίτ των ξένων δυνάμεων έχει ήδη στρατιωτικές βάσεις. Το ίδιο ισχύει και για την Ερυθραία.
Αλλά η Σομαλιλάνδη, είναι ο πυρήνας του παράκτιου παιχνιδιού εξουσίας.
#هرجيسا هي العاصمة الإدارية والاقتصادية لصوماليلاند وتُعتبر القلب النابض للحياة تتميز بطابعها الحضري النشط، حيث تُعد مركزًا رئيسيًا للتجارة والثقافة والتعليم كما تشهد المدينة تطورًا ملحوظًا في البنية التحتية مع احتفاظها بتراثها العريق.
تُعرف هرجيسا أيضًا بجمال طبيعتها المحيطة pic.twitter.com/qCfwml43e9— 𝑅𝑎𝑠ℎ𝑖𝑑 𝑀 𝑌𝑢𝑠𝑢𝑓 (@Rashidaxmed) November 27, 2024
*πηγές: saxafimedia.com, www.cfr.org, www.middleeasteye.net
