Φόβος για την πρωτόγνωρη κατάσταση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η ανθρωπότητα επικρατεί σε όλο τον κόσμο, με την επιδημία του κορωνοϊού να έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 4.500 ανθρώπους. Αμέτρητες ιστορίες συνωμοσίας κυκλοφορούν στο διαδίκτυο από τότε που ξέσπασε η κρίση του κορωνοϊού που εξελίχθηκε σε πανδημία, γοητεύοντας ενίοτε πλήθος κόσμου και άλλοτε λιγότερους.
Όπως εξηγεί ο Γάλλος κοινωνιολόγος Ζοσελίν Ροντ, αυτό δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Το ίδιο συνέβη και με την επιδημία Ζίκα το 2016, χωρίς βέβαια να υπάρχει σύγκριση με το μέγεθος του Covid-19. «Παρατηρούμε συχνά καλοστημένα σενάρια, τα οποία ανακυκλώνονται από τη μία επιδημία στην άλλη και φιλοξενούν πάνω κάτω τους ίδιους πρωταγωνιστές» λέει ο Ροντ.
Σενάρια που παραπέμπουν σε ιστορίες επιστημονικής φαντασίας και παρουσιάζονται όχι μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και σε καθιερωμένα ΜΜΕ. Άλλοτε είναι απλώς αστεία, άλλοτε όμως μπορεί να γίνουν επικίνδυνα. Ενδεικτικά, η youtuber Ντάνα Άσλεϊ, με εκατοντάδες χιλιάδες followers ανά τον κόσμο, που υποστήριξε δημόσια ότι ο κορωνοϊός συνδέεται με το κινεζικό τεχνολογικό δίκτυο 5G.
Με τον κορωνοϊό ή Covid-19 να μονοπωλεί εδώ και εβδομάδες τις ειδήσεις διεθνώς, ήταν ίσως αναμενόμενη η έξαρση των θεωριών συνωμοσίας. Το πρόβλημα βέβαια ξεκινά όταν αυτές οι θεωρίες συνωμοσίας, που είναι πολλές, έχουν απήχηση στη διεθνή κοινή γνώμη, την ώρα που ουδείς είναι σε θέση να τις διαψεύσει με βεβαιότητα. Ακολουθούν μερικές από αυτές.
1. Η πανδημία είναι κατασκεύασμα φαρμακευτικής εταιρίας
Πρόκειται για μια θεωρία συνωμοσίας με βάση την οποία ο ιός κυκλοφόρησε σκόπιμα από κύκλους της φαρμακοβιομηχανίας προκειμένου να υποχρεώσεις τους πολίτες να κάνουν το εμβόλιο, όταν αυτό παρασκευαστεί. Ο youtuber Τζόρνταν Σάθερ, ο οποίος χαρακτήρισε τον κορωνοϊό «ασθένεια μανίας», σχολίασε: «Δεν είναι περίεργο που, ενώ η αίτηση για το εμβόλιο του ιού κατατέθηκε το 2015, εγκρίθηκε τελικά το 2018;»
2. 112.000 πέθαναν, 2.000.000 μολύνθηκαν
Η κινεζική κυβέρνηση, με βεβαρημένο παρελθόν, αποκρύπτει τον πραγματικό αριθμό των ατόμων που έχουν χάσει τη ζωή τους. Θεωρίες υποστηρίζουν πως πάνω από 100.000 ασθενείς έχουν πεθάνει μόνο στην Κίνα. Ο ραδιοφωνικός παραγωγός Χαλ Τέρνερ κοινοποίησε στην ιστοσελίδα του έκθεση με βάση την οποία έχουν χάσει τη ζωή τους 112.100 άτομα και άλλα 2.300.000 έχουν μολυνθεί. Την ίδια έρευνα έχουν μοιραστεί δεκάδες πολίτες που είτε φοβούνται πως οι υγειονομικές Αρχές αποκρύπτουν θανάτους είτε αρέσκονται να κινδυνολογούν.
3. Άνθρωποι έτρωγαν σούπα νυχτερίδας
Ο σχηματισμός του νέου αυτού στελέχους του κορωνοϊού δεν έχει γίνει ακόμα απόλυτα κατανοητός από τους επιστήμονες, ωστόσο αυτό που μέχρι στιγμής γνωρίζουν είναι πως οι πρώτες εστίες μόλυνσης πιθανότατα εντοπίζονται σε μια υπαίθρια αγορά άγριων και μη, ζωντανών και νεκρών ζώων, στην πόλη Ουχάν. Η Κίνα έχει αναστείλει το εμπόριο όλων των άγριων ζώων λόγω του φόβου ότι η ιογενής ασθένεια μεταδόθηκε στους ανθρώπους από τα ζώα που πωλούνταν στην αγορά. Το σενάριο πως ο κορωνοϊός μεταδόθηκε από νυχτερίδες αποκάλυψαν επιστήμονες από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Ουχάν και οι πρώτοι ασθενείς που προσβλήθηκαν στην περιοχή ήταν άνθρωποι που είχαν καταναλώσει νυχτερίδες.
4. Αμερικανοεβραϊκή συμπαιγνία κατά της Κίνας
Ισλαμιστές κληρικοί από την Τυνησία και την Αίγυπτο, για παράδειγμα, υποστηρίζουν ότι η επιδημία είναι η θεϊκή τιμωρία της Κίνας για την αντιμετώπιση των Ουιγούρων, ενώ την ίδια ώρα στο Ιράκ διαδίδεται η άποψη ότι η πανδημία αποτελεί αμερικανοεβραϊκή συνωμοσία. «Στόχος είναι να αποδεκατιστεί ο παγκόσμιος πληθυσμός» αναφέρουν.
Σε πολλές θεωρίες συνωμοσίας υπάρχει το σενάριο σύμφωνα με το οποίο κάποιοι δαιμόνιοι εγκέφαλοι στο παρασκήνιο ελέγχουν τη διεθνή πολιτική και χρησιμοποιούν επίσης βιολογικά όπλα. Αυτό συμβαίνει και με τον ισχυρισμό του ιρακινού αναλυτή: Πίσω από την εικαζόμενη συνωμοσία βρίσκεται η εβραϊκή οικογένεια των Ρότσιλντ ή κάποιο «σιωνιστικό λόμπι». Στη Ρωσία και στο Ιράν εξαπλώθηκαν φήμες ότι η επιδημία είναι μια επίθεση των ΗΠΑ με βιολογικά όπλα.
5. Ο «ύποπτος» Μπιλ Γκέιτς και το εμβόλιο
Ο Μπιλ Γκέιτς, ένας από τους πλουσιότερους -αν όχι ο πλουσιότερος- άνδρες στον πλανήτη, χρηματοδοτεί μια σειρά από ερευνητικά, ιατρικά προγράμματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται η έρευνα και η ανάπτυξη εμβολίων. Την ίδια ώρα το Ιδρυμα Μπιλ και Μελίντα Γκέιτς μέσω του οποίου δραστηριοποιείται ανακοίνωσε στις 26 Ιανουαρίου πως σκοπεύει να αποδεσμεύσει 10.000.000 δολάρια προκειμένου να προσφέρει βοήθεια στην Κίνα και την Αφρική, ώστε να ελέγξουν την εξάπλωση του κορωνοϊού.
Ιστοσελίδες και μπλογκ, τα περισσότερα από τα οποία είναι γνωστά για τη διάδοση παρόμοιων θεωριών συνωμοσίας, άρχισαν να αναρτούν δημοσιεύματα, στα οποία υποστήριζαν πως ο Μπιλ Γκέιτς βρίσκεται πίσω από την πανδημία του κορωνοϊού. Πολλές από τις ιστοσελίδες που φιλοξενούν τέτοιες πληροφορίες ανήκουν στο αντιεμβολιαστικό κίνημα, ιδιαίτερα ισχυρό στη Γαλλία και σε πολλές άλλες χώρες. Η κεντρική ιδέα των θεωριών αυτών είναι πως ο Μπιλ Γκέιτς, ως επικεφαλής ενός οργανωμένου σχεδίου, σκοπεύει να μειώσει τον πληθυσμό της Γης, προκαλώντας μια πανδημία όπως αυτή του κορωνοϊού. Σύμφωνα με την ίδια θεωρία, το Ίδρυμα Μπιλ Γκέιτς είναι που «οργάνωσε» την επιδημία στα τέλη του 2019.
Μία άλλη από τις φήμες που διαδόθηκαν αρκετά στο διαδίκτυο ήταν πως το ίδρυμα του Αμερικανού είχε προβλέψει την πανδημία του κορωνοϊού. Τον Οκτώβριο του 2019 το Ίδρυμα Γκέιτς, η Σχολή Υγείας Τζον Χόπκινς Μπλούμπεργκ και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ διοργάνωσαν από κοινού μια εκδήλωση στη Νέα Υόρκη, όπου «πολιτικοί, επικεφαλής εταιριών και υπεύθυνοι Υγείας» εργάστηκαν από κοινού σε μια προσομοίωση της επιδημίας του κορωνοϊού.
Η συνάντηση αυτή πυροδότησε δημοσιεύματα και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που ισχυρίζονταν πως ο Μπιλ Γκέιτς «προέβλεψε» την επιδημία του κορωνοϊού, ενώ ισχυρίζονταν πως το σενάριο της προσομοίωσης ήθελε να χάνονται από την επιδημία 65.000.000 ζωές. Το κέντρο Τζον Χόπκινς είναι μια διεθνής ΜΚΟ που ασχολείται με την προστασία της δημόσιας υγείας απέναντι σε επιδημίες. Χρηματοδοτείται τόσο από το αμερικανικό κράτος όσο και από ιδιωτικούς πόρους, όπως το Ίδρυμα Μπιλ Γκέιτς.
Η διάδοση των θεωριών συνωμοσίας που ήθελαν τον Μπιλ Γκέιτς να προκαλεί την επιδημία οδήγησε τη ΜΚΟ να εκδώσει σχετική ανακοίνωση στις 25 Ιανουαρίου. Σε αυτήν επιβεβαίωνε βέβαια την προσομοίωση, η οποία όμως έθετε ως επίκεντρο της επιδημίας ένα χοιροστάσιο στη Βραζιλία. Το Χόπκινς διευκρίνιζε πως η εκδήλωση δεν έκανε πρόβλεψη πανδημίας, αλλά προσομοίωση, και τα δεδομένα που χρησιμοποιούνταν δεν προσομοίαζαν στον τρέχοντα κορονοϊό, ωστόσο πολύς κόσμος δεν φάνηκε να πείθεται.
6. Ο φόβος γίνεται εμπόριο και χρήμα
Ο φόβος του ιού μετατρέπεται σε χρήμα, αφού το εμπόριο ελπίδας ανθεί στο διαδίκτυο: Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα εμφανίστηκαν διάφορα βιβλία, τα οποία δίνουν συμβουλές για την αντιμετώπιση του ιού ή αποκαλύπτουν υποτιθέμενα μυστικά για την επιδημία. Η πλατφόρμα Amazon μάλιστα ανακοίνωσε στα τέλη Φεβρουαρίου ότι έχει αφαιρέσει δεκάδες χιλιάδες προϊόντα τα οποία υποτίθεται ότι προσφέρουν προστασία από τον κορωνοϊό και ήταν εντελώς υπερτιμημένα, ενώ διασαφήνιζε πως δεν είναι ακόμη δυνατό να προβλεφθεί πότε θα υπάρξει εμβόλιο κατά του Covid-19.
Δείτε επίσης: Στην Αγγλία καλύπτουν τα ρατσιστικά μηνύματα στους τοίχους με… γάτες
Ο ιός αποτελεί κίνδυνο για όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή θρησκείας. Αντίθετα, η ηλικία των προσβεβλημένων και το ιατρικό ιστορικό προηγούμενων ασθενειών πιθανότατα διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην πορεία της νόσου. Ως εκ τούτου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας απευθύνει συνεχώς έκκληση στους πολιτικούς να συμπεριφέρονται με ιδιαίτερα υπεύθυνο τρόπο, αφού όλες οι χώρες πρέπει να προετοιμαστούν για την επιδημία.
Ο ερευνητής του ΠΟΥ Σουμίγια Σουαμινάταν τόνισε μάλιστα ότι είναι «πολύ σημαντικό οι πολιτικοί να λένε πράγματα που βασίζονται στην επιστημονική γνώση και να είναι λογικοί». «Με τις ψευδείς ειδήσεις και την παραπληροφόρηση μπορούν βεβαίως να δημιουργήσουν πολιτική αίσθηση και να επηρεάσουν, αλλά τον ιό δεν μπορούν να τον σταματήσουν» τόνισε.
7. Σημεία και τέρατα από τον 14ο αιώνα
Όπως αναφέρει η DW, ιστορικά το ξέσπασμα μιας πανδημίας συνοδευόταν πάντα από φήμες ή θεωρίες συνωμοσίας. Σύμφωνα με τον Μίχαελ Μπούτερ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν, πολλοί τείνουν να ισχυρίζονται ότι πάντα πίσω από τα μεγάλα δεινά κρύβεται μια παράνομη ή πολύ ισχυρή ομάδα ανθρώπων που σχεδιάζει να πάρει την εξουσία ή να ελέγξει ή ακόμη και να καταστρέψει τον πλανήτη.
Αντίστοιχες θεωρίες έχουν υπάρξει πολλές ανά τους αιώνες. Για την πανούκλα που είχε ξεσπάσει τον 14ο αιώνα είχαν στοχοποιηθεί οι Εβραίοι ως υπαίτιοι, πολύ απλά γιατί η ασθένεια δεν μπορούσε ακόμη να εξηγηθεί επιστημονικά.
Αντίστοιχη περίπτωση ήταν η θανατηφόρα ισπανική γρίπη που σκότωσε πάνω από 20.000.000 ανθρώπους μεταξύ 1918 και 1920, καθιστώντας την πιο θανατηφόρα και από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα αίτια της ισπανικής γρίπης παρέμειναν για πολλά χρόνια ανεξιχνίαστα. Κάποιοι όμως πίστευαν ότι ο ιός της ισπανικής γρίπης είχε κατασκευαστεί σε γερμανικά εργαστήρια με στόχο να γίνει φονικό όπλο.
Η μετάδοση του AIDS στη δεκαετία του ’80 είχε προκαλέσει αντίστοιχο πανικό. Στη Σοβιετική Ένωση η μυστική υπηρεσία KGB είχε συμβάλει στη διάδοση της φήμης ότι ο ιός HIV ήταν κατασκεύασμα των Αμερικανών, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως βιολογικό όπλο, και ότι είχε δοκιμαστεί σε φυλακισμένους, ομοφυλοφίλους και κάποιες φυλές της Αφρικής.
Ωστόσο με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης κατέρρευσε και αυτή η θεωρία συνωμοσίας. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 το AIDS είχε τεθεί υπό έλεγχο. Και ο ιός Έμπολα που εμφανίστηκε στην Αφρική αργότερα θεωρήθηκε από κάποιους εργαστηριακό κατασκεύασμα -ακόμη μια φορά- των ΗΠΑ.
