Αισχροκέρδεια και κυβερνητική ανοχή «πνίγουν» τα νοικοκυριά

Την περασμένη Τετάρτη ο Ελληνας πρωθυπουργός «κατήγγειλε» τη διεθνή κερδοσκοπία στις χονδρικές τιμές του φυσικού αερίου. Τι γίνεται, όμως, με την εγχώρια κερδοσκοπία στα τρόφιμα, στα καύσιμα και σε σχεδόν όλα τα προϊόντα πρώτης ανάγκης;

• Από τον
  Βασίλη Γαλούπη

Είναι αλήθεια ότι η ακρίβεια πλέον χτυπάει όλες τις χώρες. Η Ελλάδα, όμως, κάνει πρωταθλητισμό στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα συγκριτικά στοιχεία που παρουσιάζουμε σήμερα. Για τη made in Greece αισχροκέρδεια ο πρωθυπουργός δεν είχε κάποιο μέτρο να εξαγγείλει ούτε να δώσει μια εξήγηση για ποιο λόγο η βενζίνη πλησιάζει στα 2,5 ευρώ, τα προϊόντα σούπερ μάρκετ έχουν «απογειωθεί», ενώ το σουβλάκι θα φτάσει σε λίγο τα 4 ευρώ.

Ο κ. Μητσοτάκης μοιράζει σποραδικά μερικά ευρώ στους πολίτες, που, όμως, παραμένουν έρμαια της λαίλαπας αυξήσεων. Και δεν δείχνει καμία διάθεση να παρέμβει στους άλλους κρίκους της αλυσίδας, σ’ αυτούς που ανεβάζουν τις τιμές στα είδη πρώτης ανάγκης.

Αλήθεια, πού είναι η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας; Πού είναι η Επιτροπή Ανταγωνισμού; Πού είναι οι πολυδιαφημισμένοι ελεγκτικοί μηχανισμοί του Yπουργείου Ανάπτυξης; Υπάρχουν; Ή ο φορολογούμενος πολίτης τούς πληρώνει τζάμπα για να κοιτάνε τις τιμές να εκτοξεύονται;

Αν υπάρχουν ρυθμιστικές και ελεγκτικές Αρχές στην Ελλάδα, τι εξήγηση έχουν να δώσουν για το όργιο ακρίβειας που γίνεται μόνο στη χώρα μας σε τέτοιο βαθμό απ’ όταν άρχισε να ανεβαίνει ο πληθωρισμός και, κυρίως, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία; Τι ποινές έχουν επιβάλλει και σε ποιους όλο αυτό το διάστημα της καραμπινάτης αισχροκέρδειας, στο οποίο η κυβέρνηση απλά διαπιστώνει την ακρίβεια και στη συνέχεια μοιράζει μερικά δεκάευρα, σαν να απευθύνεται σε ζητιάνους; Και ποιος, τέλος πάντων, θα προστατεύσει τους καταναλωτές από τις διαδοχικές αυξήσεις επί καθημερινής βάσης πλέον, ποιος ξέρει για πόσους μήνες ακόμα…

Πράγματι, ο συνδυασμός της εκτόξευσης στις τιμές των καυσίμων και της κρίσης στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων προκαλεί, παραδοσιακά και σε παγκόσμια κλίμακα, σοβαρή οικονομική ζημιά και πολιτική αστάθεια. Σήμερα βρισκόμαστε στο μεγαλύτερο σοκ από το 1973 στις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, δηλαδή σε ενέργεια, μέταλλα και τρόφιμα. Οι δείκτες είναι, κατά μέσο όρο διεθνώς, 26% υψηλότερα από τις αρχές της χρονιάς. Την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου καταγράφηκε η μεγαλύτερη αύξηση από το 1956.

Το χάος λόγω της εκτόξευσης των τιμών προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις και χτυπάει κυρίως τα νοικοκυριά, αλλά κατ’ επέκταση και τους πολιτικούς, λόγω του θυμού των ψηφοφόρων. Στην Ελλάδα ο κ. Μητσοτάκης επέδειξε αστραπιαία ταχύτητα και αποφασιστικότητα με την προσωπική του απόφαση για αποστολή οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία, εμπλέκοντας τη χώρα. Δεν έχει δείξει, όμως, την ίδια ταχύτητα και αποφασιστικότητα απέναντι στην απειλή για την οικονομία και την κοινωνία από τις τιμές στα βασικά αγαθά.

Ο πληθωρισμός τον Ιανουάριο ήταν 6,2%, τον Φεβρουάριο εκτινάχθηκε στο 7,2% και ένας θεός ξέρει τι θα φέρει για τα νοικοκυριά ο Μάρτιος και ο Απρίλιος, λόγω του πολέμου. Μόνο από τις αυξήσεις στην ενέργεια χάνονται δύο βασικοί μισθοί από τις οικογένειες, σε σχέση με τις αρχές του 2021, σύμφωνα με τους νέους υπολογισμούς των οικονομικών αναλυτών.

Μια σημαντική αιτία για τον παγκόσμιο πανικό στις αγορές εμπορευμάτων μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι η κατακόρυφη μείωση στην προσφορά. Τα καράβια δεν περνάνε τη Μαύρη Θάλασσα για λόγους ασφαλείας, Ε.Ε. και Βρετανία έχουν απαγορεύσει σε ρωσικά πλοία να δένουν στα λιμάνια τους, ενώ οι τράπεζες έπαψαν να εκδίδουν εγγυητικές για τα ρωσικά εμπορεύματα.

Η σύνδεση της Ρωσίας με την παγκόσμια οικονομία είναι βαθιά. Και ακριβώς γι’ αυτό βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια από τις μεγαλύτερες διακοπές των προμηθειών σιταριού από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν οι εντάσεις με τη Ρωσία αυξηθούν κι άλλο, τότε πιθανώς να δούμε ενέργεια και μέταλλα με το δελτίο, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο.

Όμως, πολύ προτού μπει ο ρωσικός στρατός στην Ουκρανία, οι τιμές αυξάνονταν ήδη. Το 2021 οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων έφθασαν σε υψηλό 10 ετών. Η υπηρεσία τροφίμων του ΟΗΕ κατέγραψε ότι οι τιμές εκτοξεύτηκαν κατά 28%, διογκώνοντας έτσι κι άλλο τον
πληθωρισμό, θέτοντας σε κίνδυνο τα πιο ευάλωτα νοικοκυριά στις χώρες που εξαρτώνται από εισαγωγές, όπως την Ελλάδα. Η οποία στο τέλος αυτής της διπλής περιπέτειας, με την πανδημία και τον πόλεμο, θα βρεθεί πάλι μπροστά σε ένα υπέρογκο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, που θα κληθεί ξανά να αντιμετωπίσει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Το ελληνοκυπριακό παράδοξο με τη βενζίνη και η τριπλή «χρυσή ευκαιρία» για τους κερδοσκόπους

Στα social media «ανεβαίνουν» διαρκώς φωτογραφίες από πρατήρια της Κύπρου με την τιμή της βενζίνης να κυμαίνεται στα 1,4 ευρώ, όταν στην Ελλάδα ξεπερνάει πλέον τα 2,1 ευρώ. Η απάντηση γιατί συμβαίνει αυτό, από τη στιγμή που τα καύσιμα μεταφέρονται από την Ελλάδα στην Κύπρο, είναι απλή: Στην Ελλάδα τα καύσιμα πωλούνται κατά πολύ ακριβότερα απ’ ό,τι θα έπρεπε ή απ’ όσο αγοράστηκαν όταν ακόμα δεν είχε αρχίσει ο πόλεμος.

Στην Κύπρο, όμως, οι επιβαρύνσεις από ΦΠΑ και ειδικό φόρο κατανάλωσης είναι ελάχιστες σε σχέση με την Ελλάδα, με την κυβέρνηση να αρνείται οποιαδήποτε σκέψη μείωσης. Ας δούμε, όμως, τι σημαίνει αυτό με αριθμούς:

H Ε.Ε. έχει ορίσει ως ελάχιστο φόρο στη βενζίνη τα 0,36 ευρώ ανά λίτρο. Η Ελλάδα έχει επιβάλει φόρο 0,70 ευρώ ανά λίτρο. Συν τον ΦΠΑ 24%. Συνεπώς, η τελική τιμή καυσίμου εμπεριέχει: 63,25% φόρους, 31,05% τιμή αγοράς από διυλιστήριο, 5,70% κέρδος πρατηριούχων και μεταφορέων.

Η φρενίτιδα του πληθωρισμού και ο πόλεμος, εξάλλου, αποτελούν στο σύνολο έναν βολικό αποδιοπομπαίο τράγο, ώστε πολλές εταιρίες να χρεώνουν ακόμη περισσότερο αυξάνοντας τα κέρδη τους. Βρίσκονται μπροστά σε μια τριπλή χρυσή ευκαιρία για πανδημική, πληθωριστική και πολεμική κερδοσκοπία, σε βάρος των καταναλωτών, των εργαζομένων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Την περασμένη εβδομάδα στις ΗΠΑ οι Δημοκρατικοί της Βουλής έστειλαν επιστολή καλώντας την ηγεσία του Κογκρέσου να διερευνήσει άμεσα «ενδεχόμενο κερδοσκοπίας στη βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου», με τον Μπάιντεν να καυτηριάζει την τάση οι τιμές της βενζίνης να εκτοξεύονται αστραπιαία σαν πύραυλος όταν το πετρέλαιο ανεβαίνει, αλλά όταν το πετρέλαιο φθηναίνει, να πέφτουν σαν… φτερό, οδυνηρά αργά.

Μια μικρή καθυστέρηση είναι φυσικό να υπάρχει, αφού δεν είναι ρεαλιστικό να αλλάζουν στιγμιαία οι τιμές στα βενζινάδικα επειδή έπεσαν οι τιμές του πετρελαίου. Ομως, όταν η τιμή του πετρελαίου ανεβαίνει, τα «κοντέρ» στα βενζινάδικα αποκτούν εκρηκτικά αντανακλαστικά. Υπάρχουν σοβαρές οικονομικές συνέπειες σε αυτή την τάση. Η Moody’s υπολόγισε ότι κάθε αύξηση κατά 10 σεντς στην τιμή της βενζίνης κοστίζει στους καταναλωτές τουλάχιστον 11 δισ. δολάρια κατά τη διάρκεια ενός έτους.

Σε όλες τις χώρες οι τιμές των καυσίμων αυξάνονταν ήδη στη διάρκεια του 2021 λόγω επιβράδυνσης της παγκόσμιας παραγωγής στην πανδημία, αλλά η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Εν μέρει, λοιπόν, αυτό οφείλεται και στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά οι κυρώσεις δεν εξηγούν το φαινόμενο πλήρως. Αρα γιατί τέτοια ακρίβεια;

«Τεράστια ευκαιρία»

Σύμφωνα με τον δρα Τιερί Μπρος, ειδικό στα θέματα ενέργειας, καθηγητή στο πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι και μέλος του Συμβουλίου Φυσικού Αερίου Ε.Ε. – Ρωσίας, όλο αυτό είναι μια τεράστια ευκαιρία.

Ουσιαστικά η τιμή εξαρτάται από τους εμπόρους στη διεθνή αγορά, που υποβάλλουν προσφορές για πετρέλαιο μήνες πριν, σύμφωνα με μελλοντικά σενάρια για το πώς μπορεί να εξελιχθεί ο πόλεμος. Επειδή πολλοί αναμένουν ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί και η βενζίνη θα γίνει ακριβότερη, η τιμή έχει ανέβει, αν και η ποσότητα του πετρελαίου που παράγεται και διατίθεται έχει παραμείνει πρακτικά ίδια.

Κολοσσιαία κέρδη

Είναι μια αγορά πανικού, αλλά σε παγκόσμια κλίμακα. Εν τω μεταξύ, οι πολυεθνικοί παραγωγοί πετρελαίου εισπράττουν απροσδόκητα κολοσσιαία κέρδη, εξηγεί ο ειδικός. «Οταν η τιμή του πετρελαίου πέφτει, π.χ. από 120 στα 100 δολάρια, τα βαρέλια που παράγουν κάποιες εταιρίες που δεν επηρεάζονται από τις κυρώσεις, όπως στη Βόρεια Θάλασσα, θα εξακολουθούν να πωλούνται στα 120 δολάρια, με αποτέλεσμα να έχουν 20 δολ. περισσότερα κέρδη».

Τα (σοβαρά) μέτρα ελάφρυνσης που παίρνουν άλλες χώρες

Βρισκόμαστε σε μια από τις χειρότερες κρίσεις κόστους ζωής των τελευταίων 50 χρόνων. Και, ως τώρα, οι αυξήσεις δεν έχουν ακόμα φανεί σε όλο το εύρος τους. Υπολογίζεται ότι από τα μέσα Απριλίου θα γίνουν ορατές.

Το 2007-2008 οι αυξήσεις στις τιμές των τροφίμων οδήγησαν σε αναταραχές σε 48 χώρες. Οι τιμές σιτηρών το 2010 πυροδότησαν σε σημαντικό βαθμό τις διαδηλώσεις που εξελίχθηκαν στην Αραβική Ανοιξη.

Με τις τιμές των καυσίμων να φτάνουν σε επίπεδα ρεκόρ, ο οργανισμός των χονδρεμπόρων της Βρετανίας δήλωσε στο BBC ότι «τα μέλη του θα μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος μεταφοράς στα καταστήματα τροφίμων, οι οποίοι με τη σειρά τους θα μετακυλήσουν αυτό το κόστος στους καταναλωτές».

Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε μια σειρά νέων μέτρων με ελάχιστη ωφέλεια για τους πολίτες συγκριτικά με τις τεράστιες επιβαρύνσεις λόγω ακρίβειας. Τι κάνουν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Σαφώς περισσότερα για τους πολίτες τους, όπως θα δούμε και από την τελευταία δέσμη μέτρων που ανακοίνωσαν, αφού είχαν προηγηθεί κι άλλες.

* Ιρλανδία. Την περασμένη εβδομάδα η Ιρλανδία δεσμεύτηκε να μειώσει τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης στη βενζίνη και στο ντίζελ. Επιπλέον, όλα τα νοικοκυριά θα λάβουν περικοπή 200 ευρώ σε όλους τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και έκπτωση 20% στα έξοδα δημόσιας μεταφοράς έως το τέλος του έτους.

* Ολλανδία. Εκοψε ήδη φόρους στους λογαριασμούς ενέργειας από την 1η Ιανουαρίου και ανακοίνωσε πρόγραμμα βοήθειας ύψους 3,2 δισ. Μειώθηκε ο ειδικός φόρος κατανάλωσης κατά 17 λεπτά το λίτρο βενζίνης και 11 λεπτά το λίτρο ντίζελ, και μείωσε τον συντελεστή ΦΠΑ στην ενέργεια. Οι μειώσεις των φόρων θα εξοικονομήσουν στα νοικοκυριά τουλάχιστον 400 ευρώ τον χρόνο.

* Σουηδία. Μειώνει τους φόρους στη βενζίνη, με πρόγραμμα αξίας άνω του 1 δισ. ευρώ. Επιπλέον, όλοι οι ιδιοκτήτες αυτοκινήτων θα λάβουν χρηματική επιχορήγηση από τη σουηδική κυβέρνηση.

* Γαλλία. Μέχρι στιγμής έχει ήδη ξοδέψει 20 δισ. ευρώ για να μειώσει τους λογαριασμούς ενέργειας. Επιπρόσθετα, ανακοίνωσε και έκπτωση 0,15 ευρώ ανά λίτρο καυσίμου από την 1η Απριλίου, που θα διαρκέσει τέσσερις μήνες. Εχει επίσης περιορίσει τις αυξήσεις των λογαριασμών ενέργειας στο 4% για φέτος.

* Γερμανία. Καταργεί την «πράσινη» επιβάρυνση για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας από όλους τους λογαριασμούς ρεύματος. Προσφέρει επίσης επιχορηγήσεις στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.