Αεροφωτογραφίες, drones και ενεργοποίηση ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας καταγγελιών ετοιμάζεται να ρίξει η κυβέρνηση στη μάχη κατά της αυθαίρετης δόμησης. Από τα μέσα Ιουλίου έχει συγκροτηθεί στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ομάδα εργασίας για την επικαιροποίηση και ενοποίηση του θεσμικού πλαισίου του κατασταλτικού ελέγχου για την αυθαίρετη δόμηση. Στόχος, να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες καθυστερήσεις στη διαδικασία εντοπισμού και επιβολής κυρώσεων σε αυθαίρετες κατασκευές.
- Από τον Βασίλη Παπακωνσταντόπουλο
Η ομάδα μελετά όλα τα δεδομένα και καλείται να παραδώσει τις εισηγήσεις της στο τέλος Σεπτεμβρίου. Μένει να δούμε πότε θα περάσουμε από τη θεωρία και τις υποσχέσεις στην πράξη, καθώς από το 2009, όταν και θεσμοθετήθηκε ο πρώτος νόμος τακτοποίησης αυθαιρέτων, οι έλεγχοι είναι ουσιαστικά ανύπαρκτοι.
Αρκεί να αναφέρουμε ότι μέχρι σήμερα το Δημόσιο δεν έχει προμηθευτεί δορυφορικές εικόνες του 2011, με συνέπεια να μην μπορεί να πιστοποιήσει τον χρόνο ανέγερσης των αυθαιρέτων και οι «τακτοποιήσεις» πολεοδομικών παραβάσεων να γίνονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες στα «τυφλά». Οι συγκεκριμένες αεροφωτογραφίες αποτελούν «κλειδί» για τους ελέγχους, καθώς όλοι οι νόμοι περί αυθαιρέτων θέτουν ως «κόκκινη γραμμή» την 28η Ιουλίου 2011, απαγορεύοντας ρητά την τακτοποίηση κάθε πολεοδομικής παράβασης που έχει συντελεστεί μετά την ημερομηνία αυτή.
Δίνοντας το στίγμα των προθέσεων της κυβέρνησης, ο Θόδωρος Σκυλακάκης προανήγγειλε έλεγχο της νέας αυθαίρετης δόμησης με σύγχρονα μέσα και με παράλληλη κεντρική και τοπική παρακολούθηση, «έτσι ώστε η αυθαιρεσία να σταματά εν τη γενέσει της. Τα αυθαίρετα, απλώς, να μη χτίζονται. Η νέα τεχνολογία μάς δίνει καταπληκτικά εργαλεία για να είναι το κράτος πραγματικά αποτελεσματικό στη χαίνουσα αυτή πληγή, το οριστικό κλείσιμο της οποίας αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή μιας σύγχρονης, προοδευτικής και τολμηρής πολεοδομικής πολιτικής» είχε αναφέρει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κατά τη διάρκεια των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης στα τέλη Ιουνίου.
Λίγες ημέρες αργότερα, στις 7 Ιουλίου, δημοσιεύθηκε στη «Δι@ύγεια» η απόφαση του γενικού γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος Ευθυμίου Μπακογιάννη για τη «Σύσταση και συγκρότηση μη αμειβόμενης Ομάδας Εργασίας για την επικαιροποίηση και ενοποίηση του θεσμικού πλαισίου του κατασταλτικού ελέγχου για την αυθαίρετη δόμηση». Οπως επισημαίνεται στην απόφαση, οι προτεραιότητες της ομάδας εργασίας συνίστανται ενδεικτικώς και αφορούν:
- τη συγκέντρωση και ενοποίηση των εφαρμοστέων κανόνων για τον κατασταλτικό έλεγχο της αυθαίρετης δόμησης,
- την επικαιροποίηση της διαδικασίας ελέγχου και της επιβολής κατασταλτικών μέτρων με στόχο την απλοποίηση και επίσπευση αυτής,
- τον ρητό καθορισμό αρμόδιων οργάνων και διαδικασίας συνεργασίας μεταξύ αυτών.
Ουσιαστικά το ΥΠΕΝ φιλοδοξεί να συγκεντρώσει και να κωδικοποιήσει όλες τις διατάξεις, που βρίσκονται διάσπαρτες σε δεκάδες νόμους, να βάλει τέλος στην πολυδιάσπαση των ελεγκτικών μηχανισμών και να ξεκαθαρίσει μια και καλή τις αρμοδιότητες. Αλλωστε, μια από τις αιτίες των ανύπαρκτων ελέγχων είναι το συνηθισμένο στη χώρα μας μπαλάκι ευθυνών μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
Η ομάδα εργασίας αποτελείται από τους/τις:
1. Κουρουπάκη Καλλιόπη, συνεργάτιδα στο ιδιαίτερο γραφείο του γενικού γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος, ως συντονίστρια,
2. Δημητριάδη Εύα, συνεργάτιδα στο ιδιαίτερο γραφείο του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ως τακτικό μέλος,
3. Καρανάσου Ιωάννα, πάρεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στο Γραφείο Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στην Προεδρία της Κυβέρνησης, ως τακτικό μέλος,
4. Μπεχλιβάνου Βαλεντίνα, συνεργάτιδα στο ιδιαίτερο γραφείο του γενικού γραμματέα Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, ως τακτικό μέλος,
5. Μπλόσκας Νικόλαος, προϊστάμενος κοινοβουλευτικού τμήματος της ΓΓΝΚΘ της Προεδρίας της Κυβέρνησης, ως τακτικό μέλος,
6. Αντωνίου Σταυρούλα, συνεργάτιδα στη Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, ως τακτικό μέλος, και
7. Κοσμά Σωτηρία, πάρεδρος του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στο Γραφείο Νομικού Συμβουλίου του Κράτους στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ως τακτικό μέλος.
Για τη διευκόλυνση του έργου της και τον αποτελεσματικότερο τρόπο λειτουργίας της, η ομάδα έχει τη δυνατότητα να συστήνει υποομάδες εργασίας για την επεξεργασία επιμέρους θεματικών ενοτήτων, καθώς και να συνεργάζεται με άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου. Στις συνεδριάσεις δύναται να παρίστανται, έπειτα από πρόσκληση του συντονιστή, ειδικοί επιστήμονες και εμπειρογνώμονες, στελέχη των υπηρεσιών του ΥΠΕΝ, καθώς και άλλων υπουργείων και στελέχη φορέων, οργανισμών ή οργανώσεων, προκειμένου να παρέχουν πληροφορίες ή γνώμη επί των θεμάτων.
Η ομάδα δεν είναι αμειβόμενη, οφείλει να ολοκληρώσει το έργο της έως τις 30 Σεπτεμβρίου (υπάρχει δυνατότητα να παραταθεί η προθεσμία εφόσον κριθεί αναγκαίο) και να το γνωστοποιήσει στους: α) υπουργό Επικρατείας, αρμόδιο για τον συντονισμό του κυβερνητικού έργου, β) υπουργό Οικονομικών, γ) υπουργό Εσωτερικών, δ) υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ε) υφυπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αρμόδιο για θέματα πολεοδομίας, στ) γενικό γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Το ΤΕΕ θα λαμβάνει εικόνες τρεις φορές τον χρόνο
Βασικό όπλο στον κυβερνητικό σχεδιασμό αποτελούν οι εικόνες από δορυφόρο. Υστερα από πολλά χρόνια αδράνειας, το Δημόσιο φαίνεται αποφασισμένο να προμηθευτεί αεροφωτογραφίες του 2011, προκειμένου να πιστοποιήσει τον χρόνο ανέγερσης των παράνομων κατασκευών. Η 28η Ιουλίου 2011 συνιστά «κόκκινη γραμμή» για όλους τους νόμους αυθαιρέτων, πρακτικά όμως ο χρόνος κατασκευής δεν μπορεί να αποδειχθεί, καθώς δεν υπάρχουν αεροφωτογραφίες εκείνης της περιόδου.
Μέχρι σήμερα ουσιαστικά δεν υπήρχε πολιτική βούληση για να προμηθευτεί το κράτος αεροφωτογραφίες του 2011, κάτι που αναμένεται να κάνει το επόμενο διάστημα το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ).
Παράλληλα, δημιουργείται ένα σύστημα δορυφορικής παρακολούθησης των κτιρίων της χώρας, ώστε να εντοπίζεται κάθε νέα αυθαιρεσία. Τρεις φορές τον χρόνο το ΤΕΕ θα λαμβάνει δορυφορικές εικόνες από όλη την επικράτεια, βάσει των οποίων θα γίνεται η σύγκριση, ενώ σε κάποιες ευαίσθητες περιοχές, όπως η Μύκονος, υπάρχει πρόθεση να εγκατασταθούν και σταθμοί drones, προκειμένου τα δεδομένα να εισρέουν σε πιο πυκνό χρονικό διάστημα.
Το σύστημα αναμένεται να λειτουργήσει το πρώτο εξάμηνο του 2024 και θα δώσει τη δυνατότητα στο κράτος να γνωρίζει τι χτίστηκε νόμιμα και τι όχι από το 2011 μέχρι σήμερα. Τα δεδομένα των αεροφωτογραφιών θα ταυτοποιούνται μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος «e-άδειες», ώστε να ελέγχεται εάν για τις νέες οικοδομές έχουν εκδοθεί οικοδομικές άδειες (οι οποίες πλέον συνοδεύονται από εξαρτημένο τοπογραφικό με το στίγμα της θέσης του ακινήτου), και στην περίπτωση που δεν υπάρχουν θα δίνεται αυτόματα εντολή σε ελεγκτή δόμησης για έλεγχο.
Στην καλύτερη παρακολούθηση των καταπατήσεων και της αυθαίρετης δόμησης αναμένεται να συμβάλει και το έργο «Υπηρεσία Προγραμματισμού Δορυφορικών Αποστολών Παρατήρησης Γης». Πριν από λίγες ημέρες, ο φορέας TOTALVIEW O.E. αναδείχθηκε οριστικός ανάδοχος του έργου και προχώρησε στην υπογραφή συμφωνίας-πλαισίου με το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (ΕΛΚΕΔ), ύστερα από σχετική απόφαση του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με χρηματοδότηση ύψους 2.108.000 ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Με το έργο αυτό, το ΕΛΚΕΔ αποκτά τη δυνατότητα προγραμματισμού δορυφορικών λήψεων για απεικόνιση επιλεγμένων περιοχών της ελληνικής επικράτειας, με απευθείας πρόσβαση σε μεγάλο πλήθος δορυφόρων και οργάνων παρατήρησης υψηλής ευκρίνειας. Αντικείμενο του έργου είναι η παροχή της δυνατότητας στην αναθέτουσα Αρχή να λειτουργήσει ως κεντρικός φορέας παροχής τηλεπισκοπικών δορυφορικών δεδομένων, με σκοπό την ολοκληρωμένη και συνδυαστική κατά το δυνατόν κάλυψη πολλαπλών αναγκών υπουργείων και οργανισμών της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και της χώρας γενικότερα.
Τελικοί χρήστες του ευρύτερου δημόσιου τομέα, οι οποίοι αντικειμενικά και τεκμηριωμένα έχουν ανάγκη δορυφορικά δεδομένα παρατήρησης Γης για πληθώρα εφαρμογών, είναι μεταξύ άλλων το Ελληνικό Κτηματολόγιο, το TEE, ο ΟΦΥΠΕΚΑ και ο ΟΠΕΚΕΠΕ.
Σε λειτουργία από το νέο έτος ηλεκτρονική πλατφόρμα για καταγγελίες πολιτών
Το πρώτο εξάμηνο του 2024 αναμένεται να λειτουργήσει νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα για καταγγελίες πολεοδομικών παραβάσεων από τους πολίτες. Κάθε πολίτης θα εισέρχεται με τους προσωπικούς κωδικούς στο TAXIS, καταβάλλοντας ένα μικρό παράβολο, και θα καταγγέλλει αυθαιρεσίες στη δόμηση που εντοπίζει στη γειτονιά του. Εάν έπειτα από τον έλεγχο αποδειχθεί ότι η καταγγελία ευσταθούσε, θα του επιστρέφεται το παράβολο. Την ηλεκτρονική πύλη θα διαχειρίζεται το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος.
Πρέπει βέβαια να σημειωθεί ότι και στο θέμα της λειτουργία της πλατφόρμας παρατηρείται σημαντική καθυστέρηση, καθώς η δημιουργία του νέου ηλεκτρονικού συστήματος είχε προβλεφθεί από το 2019! Συγκεκριμένα, με υπουργική απόφαση των τότε υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος (αριθ. 2871, ΦΕΚ τεύχος Β’, 5 Ιουλίου 2019), με τίτλο «Διαδικασίες εντοπισμού και επιβολής κυρώσεων αυθαιρέτων κατασκευών και χρήσεων του Τμήματος Δ’ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΥΘΑΙΡΕΤΗΣ ΔΟΜΗΣΗΣ του ν. 4495/2017», καθορίστηκαν οι όροι και οι διαδικασίες ανάπτυξης πληροφοριακού συστήματος και διαχείρισης του συστήματος για τον εντοπισμό αυθαίρετων κατασκευών από το ΤΕΕ, όπως επίσης οι κανόνες ορισμού με ηλεκτρονική κλήρωση ελεγκτών δόμησης, οι διαδικασίες ελέγχου και οι αποζημιώσεις τους.
Συγκεκριμένα, η καταχώριση αίτησης για έλεγχο ακινήτου (καταγγελίας) από πολίτες θα γίνεται μέσω διασύνδεσης με το ηλεκτρονικό σύστημα TAXIS. Ο καταγγέλλων θα εισέρχεται στο σύστημα εντοπισμού αυθαιρέτων χρησιμοποιώντας τους προσωπικούς κωδικούς εισόδου. Στην αίτηση θα περιλαμβάνονται τα πλήρη στοιχεία χωρικού εντοπισμού του ακινήτου (διεύθυνση, όροφος, αριθμός ιδιοκτησίας κ.λπ.) και τα στοιχεία του κυρίου τού ακινήτου, εφόσον είναι γνωστά στον αιτούντα.
Ο καταγγέλλων εισάγει τα στοιχεία επικοινωνίας του, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν από το παρατηρητήριο για την ενημέρωσή του επί της πορείας της διαδικασίας ελέγχου. Αν η καταγγελία αφορά ακίνητο που βρίσκεται σε εντός σχεδίου ή εντός οικισμού περιοχή, συνοδεύεται υποχρεωτικά από τεκμηριωμένη τεχνική έκθεση μηχανικού για τη στοιχειοθέτηση της καταγγελίας. Εφόσον ο έλεγχος πραγματοποιείται κατόπιν καταγγελίας, αφορά μόνο το τμήμα του ακινήτου που σχετίζεται με την καταγγελία.
Σε περίπτωση αυτεπάγγελτου ή δειγματοληπτικού ελέγχου, το τοπικό παρατηρητήριο θα καταχωρίζει στο σύστημα εντοπισμού αυθαιρέτων τα πλήρη στοιχεία χωρικού εντοπισμού του ακινήτου (διεύθυνση, όροφος, αριθμός ιδιοκτησίας κ.λπ.). Εφόσον ο έλεγχος πραγματοποιείται κατόπιν εντολής από το Περιφερειακό Παρατηρητήριο ή το Παρατηρητήριο Δομημένου Περιβάλλοντος, τα στοιχεία καταχωρίζονται στο σύστημα εντοπισμού αυθαιρέτων από το αντίστοιχο όργανο. Στις περιπτώσεις αυτές ο έλεγχος αφορά το σύνολο του ακινήτου.
Πώς οι ελεγκτές θα κάνουν αυτοψία
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το Περιφερειακό Παρατηρητήριο θα παρακολουθεί την καταχώριση των αιτήσεων προκειμένου να δώσει εντολή κλήρωσης ελεγκτών δόμησης μέσω του συστήματος εντοπισμού αυθαιρέτων, το οποίο διασυνδέεται με το σύστημα ελεγκτών δόμησης.
Το Τοπικό Παρατηρητήριο θα καταχωρίζει στο ηλεκτρονικό σύστημα την οικοδομική άδεια, την άδεια δόμησης ή και δηλώσεις υπαγωγής σε νόμους ένταξης αυθαίρετων κατασκευών ή χρήσεων, καθώς και την τιμή ζώνης που ισχύει στην περιοχή. Μετά την καταχώριση των ως άνω στοιχείων, θα ορίζονται με ηλεκτρονική κλήρωση δύο ελεγκτές από το Μητρώο Ελεγκτών Δόμησης, προκειμένου να διενεργήσουν αυτοψία για τη διαπίστωση και τον χαρακτηρισμό αυθαιρέτου.
Συγκεκριμένα, η κλήρωση γίνεται με κριτήριο την απόσταση από το ακίνητο. Αρχικά θα συμμετέχουν ελεγκτές δόμησης οι οποίοι έχουν επαγγελματική έδρα εντός των ορίων της περιφερειακής ενότητας όπου βρίσκεται το ακίνητο. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει διαθέσιμος ελεγκτής δόμησης στο μητρώο εντός των ορίων της οικείας περιφερειακής ενότητας, τότε θα συμμετέχουν στην κλήρωση ελεγκτές με επαγγελματική έδρα εντός της οικείας περιφέρειας και, εάν δεν υπάρχουν, εντός των ορίων της οικείας αποκεντρωμένης διοίκησης.
Το πληροφοριακό σύστημα, αυτόματα, εντός 48 ωρών από την ηλεκτρονική κλήρωση, θα ορίζει και θα ενημερώνει τους ελεγκτές δόμησης σχετικά με το είδος του ελέγχου. Εκαστος ελεγκτής δόμησης υποχρεούται εντός δύο εργάσιμων ημερών να ενημερώσει το πληροφοριακό σύστημα ηλεκτρονικά για την αποδοχή ή μη του ορισμού του και, σε περίπτωση μη αποδοχής ή παρέλευσης της ανωτέρω προθεσμίας, η κλήρωση επαναλαμβάνεται αυτόματα.
Πρωτόκολλο κατεδάφισης
Στο μεταξύ, με τον νόμο 5043/2023 επήλθαν αλλαγές στους ελέγχους για την αυθαίρετη δόμηση. Μεταξύ άλλων θα πρέπει να συνταχθεί εντός τριών ημερών από την έναρξη ισχύος τού υπό ψήφιση νόμου πρωτόκολλο κατεδάφισης για όλες τις περιπτώσεις που κατά την έναρξη ισχύος τού υπό ψήφιση νόμου έχει πραγματοποιηθεί αυτοψία την ώρα που κατασκευάζονταν αυθαίρετα (επ’ αυτοφώρω) και δεν έχει συνταχθεί το πρωτόκολλο.
Επίσης, μειώνεται από 30 σε 10 ημέρες το χρονικό διάστημα για την τακτοποίηση ή αυτόβουλη κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών και αυθαίρετων αλλαγών χρήσης, που διαπιστώνονται από τα μικτά κλιμάκια ελέγχου και δεν έχουν υπαχθεί σε διατάξεις περί αναστολής επιβολής κυρώσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, δίνεται μεγαλύτερη ευελιξία στα μικτά κλιμάκια ελέγχου, που θα ασκούν το σύνολο των ελεγκτικών και διαπιστωτικών αρμοδιοτήτων της Γενικής Διεύθυνσης Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών του ΥΠΕΝ, καθώς και των ελεγκτών δόμησης, κατόπιν αυτεπάγγελτης ή ύστερα από έγγραφη καταγγελία εντολής ελέγχου από τον γενικό γραμματέα Χωρικού Σχεδιασμού και Αστικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Ο ενδιαφερόμενος θα μπορεί να ασκήσει προσφυγή κατά του πορίσματος-έκθεσης αυτοψίας στο Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων, με την καταβολή παραβόλου 1.000 ευρώ στο Πράσινο Ταμείο, εντός αποκλειστικής προθεσμίας 10 ημερών από την τοιχοκόλληση του πορίσματος-έκθεσης για το ακίνητο.
