Βάζουν χέρι στο σκληρό «μαξιλάρι» των 15,6 δισ. ευρώ

Να βάλει χέρι στο περιβόητο «σκληρό μαξιλάρι» με τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας σχεδιάζει η κυβέρνηση, προκειμένου να συνεχίσει τις πρόωρες αποπληρωμές δανείων.

Ηδη το οικονομικό επιτελείο έχει προαναγγείλει την πρόωρη αποπληρωμή έως και 5 δισ. ευρώ από τα δάνεια διάσωσης προς τις χώρες της ευρωζώνης φέτος που αφορούν τις δόσεις του 2026 και του 2027. Σημειώνεται ότι στις 15 Δεκεμβρίουεξο 2023 η χώρα μας προχώρησε στην πρόωρη εξόφληση δανείων, συνολικού ύψους 5,29 δισ. ευρώ που έληγαν το 2024 και το 2025. Πρόκειται για δάνεια που δόθηκαν στη χώρα μας στο πλαίσιο του πρώτου Μνημονίου, το οποίο συμφωνήθηκε τον Μάιο του 2010 και περιελάμβανε διμερή δάνεια από τις χώρες της ευρωζώνης, ύψους 52,9 δισ. ευρώ, με διάρκεια αποπληρωμής έως το 2040 και με ιδιαίτερα «τσουχτερό» επιτόκιο (Euribor 3 μηνών + 0,5%), δηλαδή πάνω από 4,2%.

Τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας αγγίζουν τα 36,5 δισ. ευρώ, ωστόσο τα 15,6 δισ. αποτελούν το λεγόμενο «σκληρό μαξιλάρι». Αυτά τα χρήματα είναι δεσμευμένα σε ειδικό λογαριασμό στην Τράπεζα της Ελλάδος και προέρχονται σε μεγάλο βαθμό από δάνειο του ESM (9 δισ. ευρώ) και εκδόσεις ομολόγων και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να διατεθούν για παροχές, φοροελαφρύνσεις και γενικά στη συγκράτηση του ελλείμματος. Στο υπόλοιπο «μαξιλάρι» περιλαμβάνεται και ένα ποσό κοντά στα 21 δισ. ευρώ που πρόκειται για τα διαθέσιμα των φορέων της γενικής κυβέρνησης, τα οποία η κυβέρνηση δανείζεται βραχυπρόθεσμα για να εξυπηρετεί τις ανάγκες της (repos).

Το «κλειδωμένο» σκέλος του μαξιλαριού των 15,6 δισ. είχε λάβει η τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ από τον ESM (με βάση τη συμφωνία που είχε επιτευχθεί τον Ιούνιο του 2018) ως εγγύηση προς τις αγορές ότι θα καταφέρει να αποπληρώσει δάνεια του ιδιωτικού τομέα. Δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει ανακτήσει πλέον την επενδυτική βαθμίδα, αυτό που διαπραγματεύεται με τον ESM είναι να ανάψει το πράσινο φως για την αποπληρωμή ελληνικού χρέους με αυτά τα ποσά.

Πληροφορίες αναφέρουν πως το σχετικό αίτημα έχει ήδη υποβληθεί στον ESM και το μόνο που απομένει είναι η απάντηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού. Στόχος, μάλιστα, του οικονομικού επιτελείου είναι από τα 15,6 δισ. το «σκληρό μαξιλάρι» να μειωθεί στα 12-13 δισ. ευρώ, σε πρώτη φάση, σε ορίζοντα τριετίας.

Παράγοντας αξιοπιστίας

Τα προηγούμενα χρόνια που η χώρα μας έπρεπε να βγει από τα μνημόνια (Αύγουστος 2018) και την ενισχυμένη εποπτεία (Αύγουστος 2022) το «μαξιλάρι» αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα αξιοπιστίας για τη χώρα, καθώς συνετέλεσε στη μείωση του κόστους δανεισμού και στη μετέπειτα ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας.

Αν και η ύπαρξη του «μαξιλαριού» έχει αποτελέσει πηγή πολιτικής αντιπαράθεσης ακόμα και εντός του ΣΥΡΙΖΑ που το δημιούργησε, πλέον οικονομολόγοι συμφωνούν πως η χώρα μας δεν χρειάζεται να διαθέτει ένα τόσο μεγάλο ποσό διασφάλισης έναντι των αγορών.

Αλλωστε, το κόστος της διατήρησής του στο σημερινό επίπεδό του υπολογίζεται ότι ανέρχεται κοντά στα 600.000.000 ευρώ τον χρόνο, με βάση το μέσο επιτόκιο του ελληνικού χρέους που αγγίζει το 1,5%. Σε περίπτωση που μειωθεί στα 12-13 δισ. ευρώ, το ετήσιο κόστος του θα περιοριστεί στα 200.000.000 ευρώ τον χρόνο, δηλαδή μόλις στο 0,1% του ΑΕΠ.

Το ζήτημα έχει και μια ακόμα διάσταση: Στην κυβέρνηση υποστηρίζουν πως μια ανεπτυγμένη χώρα δεν χρειάζεται να διαθέτει ένα τόσο μεγάλο δεσμευμένο ποσό έναντι των αγορών, από τη στιγμή μάλιστα που οι τρεις από τους τέσσερις μεγάλους οίκους αξιολόγησης έχουν δώσει την επενδυτική βαθμίδα στην Ελλάδα. Θεωρείται, μάλιστα, πως ένα ποσό της τάξεως του 1 δισ. ευρώ είναι υπεραρκετό για να μην προκαλέσει ανησυχία στις διεθνείς αγορές, καθώς η Ελλάδα συνεχίζει να διαθέτει πολύ υψηλό χρέος, το υψηλότερο στην ευρωζώνη και το δεύτερο πιο ψηλό σε παγκόσμιο επίπεδο.

Με τις πρόωρες αποπληρωμές το Ελληνικό Δημόσιο προχώρα στη σημαντική ελάφρυνση του χρέους, καθώς ημερομηνία-ορόσημο αποτελεί το 2032. Από εκείνη τη χρονιά οι τόκοι που τελούν σε αναβολή θα συνυπολογιστούν στο χρέος. Και μέχρι τότε θα μπορούσαν να ανέλθουν μέχρι και στα 25 δισεκατομμύρια ευρώ. Ετσι, το 2032 απειλείται μια απότομη αύξηση του δείκτη χρέους, όπως και του κόστους αναχρηματοδότησης.

Η Ελλάδα το 2032 επιστρέφει σε επίπεδα προ Μνημονίων

Στο πρόγραμμα σταθερότητας που απέστειλε η ελληνική κυβέρνηση στην Κομισιόν πριν από λίγες εβδομάδες προβλέπεται σημαντική αποκλιμάκωση του λόγου χρέους ως προς το ΑΕΠ από 172,7% το 2022 και 161,9% το 2023, σε 152,7% το 2024 και 146,3% το 2025.

Σύμφωνα με την έκθεση βιωσιμότητας της Κομισιόν, που δόθηκε στη δημοσιότητα στο τέλος του 2023, στο βασικό σενάριο ο λόγος του δημόσιου χρέους αναμένεται να μειωθεί σε 124,1% του ΑΕΠ το 2034, δηλαδή στα επίπεδα πριν η Ελλάδα μπει στα Μνημόνια! Υπενθυμίζεται πως καταλυτικό ρόλο στην ένταξη της χώρας μας στα καταστροφικά προγράμματα στήριξης ήταν η αναθεώρηση των στοιχείων από τη Eurostat, που έδειξαν πως το χρέος του 2009 είχε εκτοξευτεί στο 126,8% του ΑΕΠ ή στα 298 δισ. ευρώ.