Μπαίνουν ιδιώτες στη διαχείριση των δασών

Τον δρόμο για τη δραστηριοποίηση ιδιωτικών επιχειρήσεων στη διαχείριση των δασών ανοίγει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το επόμενο διάστημα το ΥΠΕΝ θα ενεργοποιήσει τις σχετικές διατάξεις του νόμου 5106/2024, που προβλέπει συμπράξεις συνεταιρισμών με ιδιώτες που δραστηριοποιούνται σε κάποιας μορφής αξιοποίηση της βιομάζας, όπως οι εταιρίες επεξεργασίας ξύλου, παραγωγής βιοκαυσίμων κ.λπ., για τον καθαρισμό των δασών.

• Από τον Βασίλη Παπακωνσταντόπουλο

Η τεράστια καύσιμη ύλη, που όντως έχει συγκεντρωθεί στα δάση τα τελευταία 60 χρόνια, λόγω της έλλειψης οργανωμένης διαχείρισής τους, και αποτελεί πρόσφορο έδαφος για εξάπλωση μιας πυρκαγιάς, δίνει το πάτημα στο υπουργείο για να βάλει στο παιχνίδι ιδιώτες. Το νέο πλαίσιο διαχείρισης των δασών θα επιτρέπει σε ιδιώτες και επιχειρήσεις να αναλάβουν τον καθαρισμό, την προστασία και τη διαχείριση του δασικού υλικού, όπως η απομάκρυνση της υπερβάλλουσας βιομάζας. Οι πρώτοι διαγωνισμοί θα αφορούν περιοχές της Αττικής και αναμένεται να πραγματοποιηθούν στις αρχές του 2025, μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία έγκρισης των διαχειριστικών μελετών.

«Θα πρέπει κάποιος να εφαρμόζει τις αραιώσεις, δηλαδή όταν μεγαλώνει καινούργιο δάσος να μην υπάρχουν δέκα δέντρα στο τετραγωνικό, να υπάρχει αυτό που λέει η διαχειριστική μελέτη, αυτή που έχουμε φτιάξει και που έχει εγκριθεί από τη Δασική Υπηρεσία. Παράλληλα με τις αραιώσεις, θα υπάρχει συνεχής καθαρισμός, απομάκρυνση των σπασμένων κλαδιών και των νεκρών δέντρων, αυτών δηλαδή που λειτουργούν ως προσάναμμα. Διαχείριση σημαίνει ότι θα υπάρχει μόνιμη συντήρηση αντιπυρικών ζωνών και οδικού δικτύου. Η βιομάζα που συγκεντρώνεται, ενώ έως τώρα δεν αξιοποιείται, θα λειτουργεί σαν ένας οικονομικός πόρος (με τη σωστή διαχείριση είτε ως ξύλο είτε ως απλή βιομάζα) που επιστρέφει πίσω στο δάσος διότι αμείβεται δι’ αυτής ο διαχειριστής μαζί και με μία σημαντική επιδότηση που θα δίνουμε σε αυτόν ανάλογα με το πόση βιομάζα βγάζει από το δάσος. Αυτό που περιγράφω έχει εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος αναλαμβάνει να υλοποιήσει τις σχετικές διαχειριστικές μελέτες με τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα και να κάνει και πολύ σημαντικές οικονομικές επενδύσεις στα εργαλεία και στις μεθόδους απομάκρυνσης αυτής της βιομάζας» υπογράμμισε πριν από λίγες ημέρες ο Θεόδωρος Σκυλακάκης, περιγράφοντας τον σχεδιασμό του υπουργείου.

Τα σχήματα

Η διαχείριση και η εκμετάλλευση δημόσιων δασών θα ανατεθούν σε υβριδικά σχήματα, που θα αποτελούνται από δασικούς συνεταιρισμούς και ιδιωτικές εταιρίες ξύλου ή εκμετάλλευσης βιομάζας. Ειδικότερα, δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία έχουν οι Δασικοί Συνεταιρισμοί Εργασίας (ΔΑΣΕ) που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, ενώ επιτρέπεται η σύσταση ενώσεων προσώπων με νομική προσωπικότητα (Υβριδικά Συνεργατικά Σχήματα – ΥΣΣχη.), στις οποίες μετέχουν ως μέρη ΔΑΣΕ με συνολικό ποσοστό 50% και λοιπά φυσικά ή νομικά πρόσωπα του ιδιωτικού τομέα με συνολικό ποσοστό 50%, με σκοπό τη διαχείριση των δασών.

Στα ΥΣΣχη μπορούν να συμμετέχουν ΔΑΣ.Ε. που:

α) έχουν συσταθεί και λειτουργούν σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του ν. 4423/2016,

β) είναι εγγεγραμμένες στο Μητρώο Δασικών Συνεταιριστικών Οργανώσεων και Δασεργατών και δεν έχουν διαγραφεί οριστικά ή προσωρινά και

γ) δεν συμμετέχουν σε άλλο ΥΣΣχη.

Τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα, εξαιρουμένων των ΔΑΣΕ, που συμμετέχουν στα ΥΣΣχη, πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

1. έχουν ως κύριο αντικείμενο δραστηριότητας τη μεταποίηση ξυλείας και προϊόντων αυτής,
2. έχουν συσταθεί τουλάχιστον πέντε έτη πριν από τη δημοσίευση της πρόσκλησης,
3. ο κύκλος εργασιών τους κατά τα τρία τελευταία πλήρη οικονομικά έτη πριν από τη δημοσίευση της πρόσκλησης είναι αθροιστικά ίσος ή μεγαλύτερος των 5.000.000 ευρώ, ο δε ειδικός κύκλος εργασιών που αφορά τη μεταποίηση ξυλείας και προϊόντων αυτής είναι αθροιστικά ίσος ή μεγαλύτερος των 3.000.000 ευρώ και
4. δεν συμμετέχουν σε άλλο ΥΣΣχη.

Μπορούν να συμμετέχουν στα ΥΣΣχη και νομικά πρόσωπα με οικονομικές δραστηριότητες που επιτρέπουν την αξιοποίηση της δασικής βιομάζας ως εξής:

α) για παραγωγή θερμικής, ηλεκτρικής ενέργειας ή ανανεώσιμων αερίων από βιομάζα (βιοενέργεια), είτε με σκοπό την ιδιοκατανάλωση είτε την πώληση της ενέργειας αυτής σε τρίτους,

β) για παραγωγή θερμικής ενέργειας με σκοπό τη διάθεση σε δίκτυα τηλεθέρμανσης,

γ) για παραγωγή θερμικής ενέργειας με σκοπό τη διάθεση σε εφαρμογές του αγροβιομηχανικού – αγροδιατροφικού κλάδου (θερμοκήπια, ξηραντήρια, κ.λπ.).

Το εταιρικό κεφάλαιο των παραπάνω προσώπων για να αποκτήσουν και να διατηρήσουν την ιδιότητά τους ως μέλη στα ΥΣΣχη ορίζεται σε 3.000.000 ευρώ. Τα ΥΣΣχη και οι ΔΑΣΕ που έχουν αναλάβει τη διαχείριση και την εκμετάλλευση δασών ή διαχειριστικών μονάδων λαμβάνουν ετήσια επιδότηση με βάση τα έσοδα από τους πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων ή από άλλους δημόσιους πόρους.

Το ποσό της επιδότησης υπολογίζεται ως ποσοστό των εσόδων πώλησης της βιομάζας που απολαμβάνεται πολλαπλασιαζόμενο με τον συντελεστή που ορίζεται ανά είδος βιομάζας σε συνδυασμό με τον συντελεστή δυσκολίας διαχείρισης των δασών ή διαχειριστικών μονάδων που έχουν αναλάβει οι παραπάνω φορείς. Το ύψος της επιδότησης δεν μεταβάλλεται μέχρι τη λήξη της διάρκειας της ανάθεσης.

Ποσοστό των καυσόξυλων που παράγονται από τους αναδόχους θα διατίθεται με χαμηλό τίμημα σε αποδεδειγμένα μόνιμους κατοίκους των τοπικών κοινοτήτων των περιοχών διαχείρισης και εκμετάλλευσης, με προτεραιότητα σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ανταποδοτικά οφέλη), ενώ ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 2% επί των προ του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας εσόδων ενός ΥΣΣχη ή ενός ΔΑΣΕ από τη διαχείριση των δασών θα διατίθεται στους ΟΤΑ που είναι εντός ή πλησίον των οικείων περιοχών διαχείρισης και εκμετάλλευσης. Οι ΟΤΑ αυτοί οφείλουν να προβούν σε αντίστοιχη μείωση των δημοτικών τελών που επιβάλλουν σε βάρος των μονίμων κατοίκων των τοπικών κοινοτήτων των περιοχών αυτών.

Η ανάθεση της υλοποίησης διαχειριστικών μονάδων γίνεται κατόπιν δημόσιας πρόσκλησης του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στην πρόσκληση ορίζονται, μεταξύ άλλων, οι ποσότητες και τα είδη βιομάζας που επιτρέπεται κατ’ ανώτατο όριο να αποληφθούν σύμφωνα με τις εγκεκριμένες διαχειριστικές μελέτες, οι εργασίες καθαρισμού δασών, τα είδη και οι ποσότητες βιομάζας που θα αποληφθούν με αυτές, καθώς και ο χρονικός προγραμματισμός υλοποίησης αυτών των εργασιών.

Επίσης, το ύψος της επιδότησης της βιομάζας που απολαμβάνεται ανά είδος και κατά περίπτωση και το ελάχιστο ποσοστό της αξίας των τιμολογίων πώλησης της αποληπτόμενης βιομάζας, το οποίο θα αποδοθεί στο Δημόσιο κ.ά. Το ύψος της εγγύησης συμμετοχής θα ορίζεται στην πρόσκληση και προσδιορίζεται στο 4% της προϋπολογιζόμενης αξίας της σύμβασης.

Τι θα περιλαμβάνει το σχέδιο για τις διαχειριστικές μελέτες

Στο πλαίσιο του σχεδιασμού υλοποιούνται διαχειριστικές μελέτες για όλα τα δάση της Αττικής και αναμένεται να παρουσιαστούν τις επόμενες εβδομάδες, όπως τονίστηκε στην πρόσφατη ευρεία σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό στην Πεντέλη.

Οι νέες απαιτήσεις που ενσωματώνονται στις προδιαγραφές σύνταξης διαχειριστικών μελετών δάσους περιλαμβάνουν την εξασφάλιση της αειφορικής πολυ-λειτουργικής διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων, την εκτίμηση και τον μετριασμό επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης στα δασικά οικοσυστήματα και την έμφαση στην καλλιέργεια του δάσους, με στόχο τα υγιή και πλήρως ανανεώσιμα δασικά οικοσυστήματα. Θα πρέπει να διασυνδεθούν με το ισχύον νομικό και θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης των προστατευόμενων δασικών περιοχών, όπως και με τα αντιπυρικά σχέδια – μελέτες, έργα AntiNero, στο πλαίσιο της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών.

Παράλληλα, προβλέπουν την αξιοποίηση των δασικών προϊόντων (ξυλώδη και μη ξυλώδη) και υπηρεσιών από όλα τα δασικά οικοσυστήματα, τη διασύνδεση και την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της Εθνικής Απογραφής και Παρακολούθησης των δασών στις διαχειριστικές μελέτες, την τυποποίηση εντύπων και πινάκων για ενιαία χρήση, και την εξασφάλιση της δυνατότητας σύνδεσης με Πληροφοριακά Συστήματα, Ενιαία – Εθνική Βάση Δεδομένων για όλη τη χώρα.

Στις μελέτες θα πρέπει να ενσωματώνονται οι χαρτογραφικές απεικονίσεις λεκανών απορροής και έργων ορεινής υδρονομίας, η μεταγενέστερη νομοθεσία, που αφορά τις προστατευόμενες περιοχές του Δικτύου Natura, είδη χλωρίδας και πανίδας, όπως και η πρόβλεψη (χωρικά και χρονικά) της άσκησης μελισσοκομίας.

Επίσης, θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για διασύνδεση με τα περιφερειακά σχέδια βόσκησης για την ενεργή άσκηση της κτηνοτροφίας και τη στήριξη του πρωτογενούς τομέα, παρακολούθηση των διαχειριστικών μέτρων και προσαρμογή τους, πρόβλεψη για χρήση σύγχρονων μέσων και μηχανημάτων για την απόληψη της προβλεπόμενης δασικής βιομάζας, και συνεκτίμηση των αποτελεσμάτων από την εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων προηγούμενων διαχειριστικών περιόδων για την ορθή λήψη αποφάσεων μελλοντικής διαχείρισης.

Στο ΤΕΕ ο δορυφορικός εντοπισμός νέων αυθαιρέτων

Την ίδια στιγμή, ανατέθηκε από το ΥΠΕΝ στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος η δημιουργία του Πληροφοριακού Συστήματος Γεωεντοπισμού Αυθαιρέτων. Με το νέο καθεστώς, όποιος δεν έχει άδεια θα εντοπίζεται μέσα από τον μηχανισμό παρακολούθησης και έτσι θα περιοριστεί σημαντικά ο χρόνος ελέγχου.

Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προτεραιότητα θα δοθεί στις κατεδαφίσεις των φρέσκων αυθαιρέτων. Μένει να δούμε, φυσικά, πότε θα λειτουργήσει το Πληροφοριακό Σύστημα κι αν οι κατεδαφίσεις αρχίσουν το φθινόπωρο, όπως έχει προαναγγείλει η ηγεσία του υπουργείου, καθώς από το 2009, όταν θεσμοθετήθηκε ο πρώτος νόμος τακτοποίησης αυθαιρέτων, οι έλεγχοι είναι ουσιαστικά ανύπαρκτοι.

Σύμφωνα, λοιπόν, με απόφαση (αριθμ. ΥΠΕΝ/ΓΡΓΓΧΣΑΠ/82598/4631) του ΥΠΕΝ, την οποία υπογράφουν ο υπουργός Θεόδωρος Σκυλακάκης και ο υφυπουργός Νίκος Ταγαράς, προβλέπεται η δημιουργία και η τήρηση διαδικτυακού χαρτογραφικού Πληροφοριακού Συστήματος Γεωεντοπισμού Αυθαιρέτων (ΠΣΓΑ). Αποτελεί μία διαδικτυακή πλατφόρμα για τον εντοπισμό αυθαιρέτων με χρήση Συστημάτων μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών ή αεροφωτογραφιών ή δορυφορικών εικόνων. Σε αυτό εντάσσεται και το Πληροφοριακό Υποσύστημα περιοδικής χαρτογράφησης και εντοπισμού κάθε νέου κτίσματος εντός της ελληνικής επικράτειας.

Το σχετικό έργο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης, με προϋπολογισμό 123.988.840 ευρώ, εκ των οποίων τα 23.997.840 ευρώ θα χρηματοδοτηθούν από το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Φιλοδοξία του ΥΠΕΝ είναι η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος, το οποίο, με τη χρήση νέων τεχνολογιών, σε συνδυασμό με λήψεις αεροφωτογραφιών υψηλής ανάλυσης, θα αυξάνει τη δυνατότητα των υπηρεσιών του κράτους να εντοπίζουν με τεκμηριωμένο τρόπο και να ελέγχουν περιπτώσεις αυθαίρετης δόμησης.

Μεταξύ άλλων, η πρωτοβουλία περιλαμβάνει τις εξής δράσεις:

• Προμήθεια δορυφορικών εικόνων για όλη την επικράτεια και παραγωγή ψηφιακού ορθοφωτοχάρτη αναφοράς για 100.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
• Παραγωγή ψηφιακού ορθοφωτοχάρτη ακρίβειας έως 20 εκατ. από αεροφωτογράφηση με επανδρωμένο αεροσκάφος, κατά προτεραιότητα σε περιοχές με αυξημένα προβλήματα αυθαίρετης δόμησης.
• Δημιουργία ψηφιακού μοντέλου εδάφους και επιφάνειας και ψηφιοποίηση περίπου 2.020.000 κτισμάτων.
• Υπολογισμός κάλυψης και συνολικής δομημένης επιφάνειας κάθε κτίσματος και δημιουργία 3D μητρώου κτιρίων.
• Χρήση μηχανικής μάθησης και προσαρμοσμένων αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης.
• Δημιουργία Γραφείου Συντονισμού και παροχή υπηρεσιών υποστήριξης για την παρακολούθηση της αυθαίρετης δόμησης κατά το χρονικό διάστημα υλοποίησης του έργου, καθώς και για περίοδο οκτώ ετών από έμπειρους μηχανικούς.
• Εγκατάσταση και λειτουργία UAV σταθμών σε κρίσιμες περιοχές που θα υποδειχθούν, με σκοπό τη συχνή περιοδική φωτοληψία, κ.ά.

Η λειτουργία του νέου συστήματος συνδυάζεται με την εφαρμογή του νέου θεσμικού πλαισίου για τα αυθαίρετα, που ψηφίστηκε την περασμένη άνοιξη στη Βουλή και προβλέπει δημιουργία νέου μηχανισμού κεντρικά στο υπουργείο Περιβάλλοντος για άμεσες κατεδαφίσεις αυθαιρέτων. Στόχος, οι διαδικασίες της κατεδάφισης να υλοποιούνται άμεσα. Με το νέο πλαίσιο θα κατεδαφίζονται κατά απόλυτη προτεραιότητα όλα τα αυθαίρετα που δεν έχουν άδεια και κατασκευάστηκαν μετά την 1η Ιανουαρίου του 2024.

Επίσης, προβλέπεται να κατεδαφίζεται ένας αριθμός αυθαιρέτων κατ’ ελάχιστον ίσος με τον αριθμό των οριστικών πρωτοκόλλων κατεδάφισης της χρονιάς αναφοράς (2024) κατά 50% με κριτήρια χρονικής προτεραιότητας και κατά 50% με κριτήρια περιβαλλοντικά και χωροταξικά. Ο νόμος δίνει τη δυνατότητα της προτεραιοποίησης κατά παρέκκλιση των προβλέψεων για αυθαίρετα για τα οποία συνεπάγεται σημαντική περιβαλλοντική ζημιά.

Στην περίπτωση που οι πολίτες αποφασίσουν να κινηθούν με ένδικα μέσα εναντίον της απόφασης έκδοσης του πρωτοκόλλου κατεδάφισης, το υπουργείο επιδιώκει από το στάδιο της αίτησης ακύρωσης έως την εκδίκαση της υπόθεσης να μεσολαβούν περί τους 4,5 μήνες.

*πηγή: εφημερίδα «κυριακάτικη δημοκρατία»