Στον «πάγο» έχουν μπει σε πολλές περιοχές της χώρας η έκδοση οικοδομικών αδειών και ο έλεγχος της αυθαίρετης δόμησης.
- Tου Βασίλη Παπακωνσταντόπουλου – Κυριακάτικη «δημοκρατία»
Ο λόγος; Σχεδόν οι μισοί δήμοι, κυρίως μικροί και νησιωτικοί, δεν διαθέτουν υπηρεσία δόμησης και πολλοί όμοροι δήμοι αδυνατούν πλέον να τους εξυπηρετήσουν λόγω υποστελέχωσης. Κι όλα αυτά τη στιγμή που έχει ανοίξει η συζήτηση για την επαναφορά των πολεοδομικών υπό τη σκέπη του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, με τους δήμους να αντιδρούν σε αυτό το ενδεχόμενο.
Από τους 332 δήμους, υπηρεσία δόμησης διαθέτουν οι 168, ενώ οι υπόλοιποι 164 όχι. Από τις 168 ΥΔΟΜ, οι 16 (10%) λειτουργούν μερικώς, λαμβάνοντας υποστήριξη από άλλες ΥΔΟΜ. Από αυτές τις 168, τέσσερις δεν διαθέτουν καθόλου προσωπικό, 22 δεν έχουν καθόλου μηχανικό ΠΕ, 28 απασχολούν μόνο 1 μηχανικό ΠΕ ή ΤΕ, άλλες 28 μονάχα 2 και 16 απασχολούν 3. Οι 96 από τις 168 (ποσοστό μεγαλύτερο του 57%), δηλαδή, λειτουργούν με ελλιπέστατο προσωπικό, πολύ κάτω ακόμη και από τα ελάχιστα κριτήρια του νόμου.
Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, που επηρεάζει άμεσα τη λειτουργία πολλών μικρών και νησιωτικών δήμων, οδηγώντας τους ουσιαστικά σε αδυναμία διεκπεραίωσης βασικών πολεοδομικών διαδικασιών. Οπως επεσήμανε η πρώην δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων Μερόπη Υδραίου σε πρόσφατη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΚΕΔΕ, οι δήμοι όφειλαν βάσει του νόμου 5121/2023, ο οποίος τροποποίησε τον νόμο «Καλλικράτης» 3852/2010, να έχουν συστήσει έως τις 31/12/2022 δικές τους ΥΔΟΜ, εφόσον πληρούσαν δύο βασικές προϋποθέσεις: την επαρκή στελέχωση της υπηρεσίας και την ένταξη στον οργανισμό του δήμου. Ωστόσο, αρκετοί μικροί και νησιωτικοί δήμοι δεν κατάφεραν να συγκροτήσουν τις δικές τους ΥΔΟΜ, είτε λόγω έλλειψης προσωπικού είτε επειδή δεν είχαν προβλέψει την ένταξη της υπηρεσίας στον οργανισμό τους.
Μέχρι πρότινος, η λύση δινόταν μέσω συνεργασιών με μεγαλύτερους όμορους δήμους, που αναλάμβαναν να καλύψουν τις ανάγκες αυτών των μικρών δήμων. Το τελευταίο διάστημα, όμως, ορισμένοι μεγάλοι δήμοι, που μέχρι τώρα λειτουργούσαν σύμφωνα με την κυρία Υδραίου ως «big brother» για τις ΥΔΟΜ των μικρότερων δήμων, δηλώνουν αδυναμία συνέχισης της υποστήριξης λόγω έλλειψης προσωπικού. Αυτό έχει οδηγήσει τις αποκεντρωμένες διοικήσεις να εκδίδουν διαπιστωτικές πράξεις, με τις οποίες ανακαλείται η αρμοδιότητα εξυπηρέτησης μικρότερων δήμων από μεγαλύτερους όμορους δήμους. Για παράδειγμα, ο Δήμος Βόλου γνωστοποίησε ότι δεν μπορεί πλέον να εποπτεύει και να υποστηρίζει την ΥΔΟΜ του Δήμου Σκοπέλου, ο οποίος εξυπηρετούσε και άλλα μικρότερα νησιά. Το αποτέλεσμα είναι η πλήρης απενεργοποίηση των υπηρεσιών δόμησης σε αυτούς τους δήμους. Ουσιαστικά δεν υπάρχει κανείς για την έκδοση οικοδομικών αδειών, δεν γίνονται έλεγχοι αυθαιρέτων και δεν υπάρχει υπηρεσία για τον έλεγχο των όρων δόμησης – κατάσταση που οδηγεί σε αδιέξοδο δεκάδες δήμους, κυρίως μικρούς και νησιωτικούς, με σοβαρές συνέπειες στην πολεοδομική δραστηριότητα και την ανάπτυξη των περιοχών τους.
Απαίτηση
Η πρώην δήμαρχος Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων χαρακτήρισε αναγκαίο να σταματήσει η πρακτική έκδοσης διαπιστωτικών πράξεων από τις αποκεντρωμένες διοικήσεις, καθώς με αυτόν τον τρόπο αναστέλλεται η λειτουργία υπηρεσιών δόμησης σε δήμους που δεν έχουν εναλλακτικές.
Προς την κατεύθυνση αυτή εστάλη αίτημα προς το υπουργείο Εσωτερικών, ώστε να ανασταλεί άμεσα η έκδοση διαπιστωτικών πράξεων που διακόπτουν τη διαδημοτική συνεργασία για τις ΥΔΟΜ, αλλά και να διερευνηθεί η δυνατότητα εναλλακτικών λύσεων για τη λειτουργία των ΥΔΟΜ, ειδικά σε μικρούς και νησιωτικούς δήμους. Σχετική πρωτοβουλία ανέλαβε και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (Π.Ο. ΕΜΔΥΔΑΣ), καταθέτοντας στα μέσα της εβδομάδας επείγον αίτημα συνάντησης με την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τους σχεδιασμούς του υπουργείου στο θέμα της λειτουργίας των υπηρεσιών δόμησης. Οπως έχει επισημάνει πολλάκις η ομοσπονδία, η μετάβαση με τον «Καλλικράτη» (ν. 3852/2010) των πολεοδομικών αρμοδιοτήτων απ’ τις νομαρχίες στους δήμους έγινε άτακτα, χωρίς κριτήρια και χωρίς καμία προδιαγραφή (μεταφορά προσωπικού, υλικού, μηχανογράφησης, αρχείου κ.λπ.,) με αποτέλεσμα τα υπάρχοντα προβλήματα διοικητικής φύσεως (κυρίως υποστελέχωσης) να έχουν διογκωθεί. Εκτοτε, παρά τις συνεχείς νομοθετικές αλλαγές, διαιωνίζεται και επιδεινώνεται η δυσλειτουργία τους επί 14 έτη.
Στο συμπέρασμα ότι το μοντέλο της διοικητικής υποστήριξης των δήμων που στερούνται υπηρεσίες δόμησης δεν λειτούργησε αποτελεσματικά, λόγω της οριακής στελέχωσης των μητροπολιτικών δήμων που κλήθηκαν να τις υποστηρίξουν, έχει καταλήξει και ο Συνήγορος του Πολίτη, κάτι που δημιουργεί ακραία προβλήματα κακοδιοίκησης, συνιστώντας παραβίαση των αρχών της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης. Σύμφωνα με την Αρχή, η ύπαρξη υποστελέχωσης παρατηρείται και αναφέρεται ως πρόβλημα από μεγάλο αριθμό υπηρεσιών δόμησης. Το συγκεκριμένο ζήτημα αναδεικνύεται ως αφετηρία ενός σημαντικού αριθμού παρεπόμενων προβλημάτων που επηρεάζουν δυσμενώς ολόκληρη τη σχετική διοικητική διαδικασία.
Μεγάλα τα προβλήματα στην Κρήτη
Σοβαρά προβλήματα έχουν προκύψει στην έκδοση οικοδομικών αδειών από τις υπηρεσίες δόμησης της Κρήτης, σύμφωνα με το Τμήμα Ανατολικής Κρήτης του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας. «Πολίτες και μηχανικοί βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μια νομική και διοικητική ασάφεια, με πολλές οικοδομικές άδειες να εκκρεμούν και τις διαδικασίες δόμησης να παραμένουν μετέωρες» αναφέρει το ΤΕΕ-ΤΑΚ σε επιστολή του προς τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρο Σκυλακάκη.
Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα φέρνει τον Δήμο Αρχανών Αστερουσίων και τον Δήμο Μαλεβιζίου, που τα τελευταία χρόνια εξυπηρετούνται από ΥΔΟΜ όμορων δήμων μέσω προγραμματικών συμβάσεων συνεργασίας. Συγκεκριμένα, η Δημοτική Ενότητα Αρχανών και η Δημοτική Ενότητα Μαλεβιζίου εξυπηρετούνται από την ΥΔΟΜ. Ηρακλείου, η Δημοτική Ενότητα Αστερουσίων από την ΥΔΟΜ Φαιστού και η Δημοτική Ενότητα Ν. Καζαντζάκη από την ΥΔΟΜ Μινώα Πεδιάδας. Με βάση τη Διαπιστωτική Πράξη της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης (υπ’ αρ. οικ.2992/29-03-2024), όπως τροποποιήθηκε με το υπ’ αρ. οικ. 5682/19-06-2024 έγγραφο, αναφορικά με τους δήμους που έχουν την επάρκεια ή μη στελέχωσης, διαπιστώνει κανείς την επάρκεια του Δ. Αρχανών Αστερουσίων ως προς τη στελέχωση (ίδρυση και λειτουργία) ΥΔΟΜ, καθιστώντας ουσιαστικά μη νόμιμη την έκδοση οικοδομικών αδειών και λοιπών διοικητικών πράξεων από την ΥΔΟΜ Μινώα Πεδιαδας σε περιοχές της Δ.Ε. Ν. Καζαντζάκη, που μέχρι πρότινος εξυπηρετούσε.
Από την πλευρά του, ο Δ. Αρχανών Αστερουσίων επικαλείται ότι στον εγκεκριμένο από το 2019 οργανισμό του δήμου δεν προβλέπεται η άσκηση της αρμοδιότητας της Πολεοδομίας, καθιστώντας αδύνατη -επί του παρόντος- την ίδρυση και λειτουργία ΥΔΟΜ. «Kρίνεται, λοιπόν, αναγκαία η άμεση παρέμβαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης και των αρμόδιων υπουργείων, ώστε να διαμορφωθεί μια εφαρμόσιμη και άμεση λύση. Τέλος, θεωρούμε απαραίτητη την επαναξιολόγηση της δυνατότητας νομοθετικής ρύθμισης που θα εξασφαλίζει τη σωστή λειτουργία των υπηρεσιών δόμησης σε περιοχές που δεν διαθέτουν ΥΔΟΜ. Η εξασφάλιση της ομαλής έκδοσης οικοδομικών αδειών είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους πολίτες όσο και για τον τεχνικό κόσμο. Ζητούμε την άμεση παρέμβασή σας για την αποκατάσταση της λειτουργίας των διαδικασιών δόμησης και παραμένουμε στη διάθεσή σας για κάθε συνεργασία» καταλήγει η επιστολή των μηχανικών.
Τι σχεδιάζει η κυβέρνηση
Με αφορμή την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στις ΥΔΟΜ, αλλά και κάποια περιστατικά διαφθοράς (όπως στην Πολεοδομία Χαλκιδικής), τα υπουργεία Εσωτερικών και Περιβάλλοντος σχεδιάζουν να επαναφέρουν τις ΥΔΟΜ κάτω από την ομπρέλα του ΥΠΕΝ. Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Θόδωρος Σκυλακάκης (φωτό) υποστήριξε ότι για την καλύτερη αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης το κύριο βάρος του ελέγχου θα περάσει από την Τοπική Αυτοδιοίκηση στην κεντρική διοίκηση. Κάτι που ουσιαστικά σημαίνει ότι το ΥΠΕΝ θα αποκτήσει ξανά τον κεντρικό έλεγχο των ΥΔΟΜ.
Το 2017, η τότε ηγεσία του υπουργείου είχε νομοθετήσει την ίδρυση «παρατηρητηρίων δόμησης» σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, τα οποία όμως ουδέποτε συστάθηκαν. Η ιδέα εγκαταλείφθηκε και το 2022 το υπουργείο προέβλεψε σε νόμο τη δημιουργία Κεντρικής Υπηρεσίας Δόμησης, η οποία, εκτός των άλλων, θα αναλάμβανε το έργο των υποστελεχωμένων δήμων της Αττικής, του Βόρειου και του Νότιου Αιγαίου. Δυόμισι χρόνια αργότερα, η συγκεκριμένη υπηρεσία παραμένει ακόμα στα χαρτιά. Δεν αποκλείεται πάντως να ενεργοποιηθεί το επόμενο διάστημα, σε συνάρτηση με τον νέο Ενιαίο Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, μέσω του οποίου δρομολογείται η μεταφορά των Πολεοδομιών από τους δήμους στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Κάτι που αναμένεται να πυροδοτήσει έντονες αντιδράσεις στους δήμους, με τους τοπικούς άρχοντες να ετοιμάζονται για νέες δικαστικές μάχες, ύστερα από αυτές για τον
