Ο «μεγάλος θυμός», η αύξηση των ψυχιατρικών περιστατικών στα νοσοκομεία, οι δεκάδες εισαγγελικές παραγγελίες για νοσηλείες ψυχικά πασχόντων, αλλά και οι νέες μορφές εξάρτησης, είναι τα αποτελέσματα της πανδημίας και του πολύμηνου lockdown, σύμφωνα με τα συγκλονιστικά για την ελληνική κοινωνία στοιχεία που δίνει σήμερα στην «Espresso» η υφυπουργός Υγείας Ζωή Ράπτη.
- Της Βίβιαν Μπενέκου
Αλλάζει το τοπίο των εξαρτήσεων στη χώρα μας, με το internet και τα τυχερά παίγνια να μπαίνουν δυναμικά σε αυτό, ενώ μειώνεται το ηλικιακό όριο των εξαρτημένων, υποστηρίζει η πολύ δραστήρια υφυπουργός, που έχει ως αρμοδιότητες την ψυχική υγεία και τις εξαρτήσεις. Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τα ηνία του τομέα της, έκανε κάτι που κανείς άλλος συνάδελφός της ποτέ δεν είχε κάνει. Πήγε σε Δρομοκαΐτειο και Δαφνί, διαπιστώνοντας ιδίοις όμμασι όσα δραματικά συμβαίνουν στη ζωή αυτών των ανθρώπων, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα.
Η αύξηση του άγχους κατά 72%, του θυμού κατά 71% και της μοναξιάς στο 70% οδήγησε και στην κατακόρυφη αύξηση των «ακούσιων νοσηλειών», γεμίζοντας τα νοσοκομεία με προβλήματα ψυχικώς πασχόντων. «Ακούσιες» είναι οι νοσηλείες ανθρώπων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές και αρνούνται θεραπείας και αυτές στην Ελλάδα είναι πολύ περισσότερες από ό,τι σε άλλες χώρες της Ε.Ε.
Η Ζωή Ράπτη δουλεύει νυχθημερόν πάνω στο πλάνο των κυβερνητικών παρεμβάσεων στα πολύ σημαντικά αυτά προβλήματα των πολιτών και σήμερα μας εξηγεί τι ακριβώς θα κάνει.
Πώς είναι όλοι αυτοί οι μήνες στο υπουργείο; Ποιες οι δυσκολίες;
Η σχέση μου με τον τομέα της Υγείας δεν ξεκινά ασφαλώς από την ανάληψη των καθηκόντων μου. Έχω εις βάθος ασχοληθεί με τα προβλήματα και τις ανάγκες της Υγείας, καθώς τα προηγούμενα χρόνια υπηρέτησα ως νομικός στην Επιτροπή Προμηθειών Υγείας και γνωρίζω από μέσα τον τρόπο λειτουργίας του ΕΣΥ και τις ανάγκες που έχουν τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και οι ψυχιατρικές κλινικές εντός των γενικών νοσοκομείων, οι υγειονομικές περιφέρειες, τα κέντρα ψυχικής υγείας και ούτω καθεξής. Αμέσως μετά την ορκωμοσία μου επισκέφθηκα το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Δαφνί), το Δρομοκαΐτειο, την Ψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου «Σωτηρία», και πραγματοποίησα συναντήσεις με εκπροσώπους των φορέων Υγείας, καθώς επιθυμώ να καταγράψω τις ανάγκες και να δω ιδίοις όμμασι τα προβλήματα, ώστε να δοθούν άμεσα λύσεις.
Ασφαλώς, σήμερα, οι ανάγκες παροχής υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού έχουν αυξηθεί σημαντικά. Σκοπεύουμε σε αυτή την έκτακτη συγκυρία να διαχειριστούμε τις ανάγκες όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματικά, με την ενίσχυση των δομών Ψυχικής Υγείας για τις περιπτώσεις που χρήζουν εσωτερικής νοσηλείας, αλλά και για τις περιπτώσεις των συνανθρώπων μας από τον γενικό πληθυσμό που χρειάζονται συμβουλές σε ζητήματα ψυχικής υγείας και δυσχεραίνουν την εύρυθμη λειτουργία του βίου τους.
Λένε, και είναι φυσικό να έχει συμβεί, ότι ο κορωνοϊός επηρέασε πολύ την ψυχική υγεία. Ισχύει αυτό και σε νούμερα;
Η πανδημία επηρέασε σημαντικά την ψυχική υγεία. Στην Ελλάδα, σύμφωνα και με την Παγκόσμια Μελέτη Yγείας και Λειτουργικότητας Μεταδοτικών Νοσημάτων, στην οποία συμμετείχε και η χώρα μας με τη Β’ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ (ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον καθηγητή Ψυχιατρικής του ΑΠΘ κ. Μποζίκα), βρέθηκε υψηλή επίπτωση της πανδημίας στο στρες, στη μοναξιά και τον θυμό. Η πλειονότητα των συμμετεχόντων (ποσοστό 72%) ανέφερε επιδείνωση του στρες, το 70% επιδείνωση της μοναξιάς και 71% επιδείνωση του θυμού. Η ίδια έρευνα αναφέρει αύξηση του χρόνου χρήσης του internet, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των ΜΜΕ. Το αισιόδοξο μήνυμα της έρευνας είναι πως βελτιώθηκε η κοινωνικά επωφελής συμπεριφορά των Ελλήνων, σε ποσοστό 66% των συμμετεχόντων. Οι Έλληνες, στην πλειονότητά τους, είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τον συνάνθρωπο, ειδικά τα πιο ευαίσθητα μέλη της κοινωνίας, και να προφυλάξουν ο ένας τον άλλο φορώντας μάσκα και κρατώντας τις αποστάσεις.
Για την αντιμετώπιση των συνεπειών στην ψυχική υγεία των πολιτών ενεργήσαμε άμεσα με την ανάληψη των καθηκόντων μου και θέσαμε ξανά σε 24ωρη πλέον λειτουργία την τηλεφωνική γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης 10306, ώστε να παρέχονται συμβουλές σε όλους τους συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη ένα παράθυρο διαλόγου, συμβουλών και ελπίδας. Η επικοινωνία με τους ειδικούς ενισχύει την ελπίδα και το αίσθημα ασφάλειας, μειώνει τον φόβο και το άγχος και αποτελεί μια διέξοδο στη μοναξιά και στο αίσθημα της απομόνωσης, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνται παραπομπές σε εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας μετά την αρχική διαχείριση των σχετικών κλήσεων.
Τι γίνεται με τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και τις εξαρτήσεις;
Αλλάζει σταδιακά το τοπίο των εξαρτήσεων στη χώρα μας, σύμφωνα και με τα απολογιστικά στοιχεία του ΚΕΘΕΑ. Αυξάνεται το φάσμα των εξαρτήσεων, όπως το internet και τα τυχερά παίγνια, και μειώνεται το ηλικιακό όριο των εξαρτημένων. Οι ανάγκες των χρηστών παρουσιάζονται όλο και πιο διαφοροποιημένες. Εγώ καλώ όλους όσοι έχουν ανάγκη να ζητήσουν βοήθεια μέσα από τα υφιστάμενα προγράμματα και να μπορέσουν με τη βοήθεια των θεραπευτών του να χαράξουν έναν άλλο τρόπο ζωής.
Τι παρεμβάσεις ετοιμάζετε για όλα τα προηγούμενα; Τι να περιμένουμε;
Καταρχάς θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι κάθε αλλαγή, κάθε παρέμβαση στον τομέα της Ψυχικής Υγείας θα πρέπει να γίνει ομαλά, ώστε να υπάρξει συνέχεια στη φροντίδα των ασθενών. Ειδικότερα ως προς τoν τομέα των εξαρτήσεων οι βασικές προτεραιότητές μας είναι: ο περιορισμός των νόμιμων εξαρτήσεων (ουσίες, τζόγος, αλκοόλ, διαδίκτυο, κ.ά.) σε όλη την επικράτεια, η προσαρμοσμένη εφαρμογή πρόληψης στις ανάγκες των νέων και των ευάλωτων πληθυσμιακών ομάδων υψηλού κινδύνου (πρόσφυγες, μετανάστες, Ρομά, κ.ά.). Επίσης, η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση στους νέους για τις αρνητικές συνέπειες της χρήσης ουσιών και η διασφάλιση θεραπείας για όλους τους εξαρτημένους. Παράλληλα, στον προγραμματισμό μας εντάσσεται η υλοποίηση προγραμμάτων προαγωγής της ψυχικής υγείας σε συνεργασία με πανεπιστημιακούς φορείς, ΑΜΚΕ και ΚΕΘΕΑ και η ψηφιοποίηση των λειτουργιών και υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Τι είδατε σε Δαφνί και Δρομοκαΐτειο που πήγατε και δεν είχε ξαναπάει, όπως είπατε πριν, υπουργός;
Εξέτασα τα θέματα που αφορούν τη βελτίωση των υφιστάμενων υποδομών και τη δημιουργία νέων, την αξιοποίηση επενδύσεων σε εξοπλισμό και ψηφιακές εφαρμογές τηλεϊατρικής, τη χρηματοδότηση των δομών και τη στελέχωσή τους με προσωπικό, την εκπαίδευσή τους, καθώς και προτεινόμενες νομοθετικές πρωτοβουλίες που διευκολύνουν το έργο των στελεχών ψυχικής υγείας και την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στους πολίτες.
Έχετε μιλήσει για τις «ακούσιες νοσηλείες». Τι σημαίνει «ακούσια νοσηλεία»;
Η «ακούσια νοσηλεία» εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που ο ασθενής αρνείται να αναγνωρίσει την ασθένεια και να συμμορφωθεί με τη θεραπεία και με τις ιατρο-νομικές προϋποθέσεις πως τίθεται σε κίνδυνο ο εαυτός του ή άλλα πρόσωπα και πως αναμένεται βελτίωση από τη νοσηλεία και τη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής. Είναι ένα ακόμα κυρίαρχο ζήτημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε, καθώς οι ακούσιες νοσηλείες στην Ελλάδα είναι πολύ περισσότερες σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη μέγιστη επιβάρυνση των δημόσιων νοσοκομείων και κλινικών με ασθενείς σε ράντσα. Η υπάρχουσα κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη, μια και έχει σημειωθεί αύξηση των ψυχιατρικών περιστατικών, απόρροια της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας.
Τις Δομές Ψυχικής Υγείας πώς τις επηρέασε ο κορωνοϊός;
Από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού στη χώρα μας, η κυβέρνηση έθεσε ως βασικό της μέλημα την προστασία των ευάλωτων ομάδων. Στο υπουργείο Υγείας θέσαμε τέσσερις άξονες λήψης αναγκαίων προληπτικών μέτρων για τις μονάδες ψυχικής υγείας, αλλά και για τα άτομα που χρήζουν ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Αναλυτικότερα, ο πρώτος άξονας αφορά τα Κέντρα Ημέρας, Κινητές Μονάδες, Κέντρα Ψυχικής Υγείας και τα εξωτερικά ιατρεία των Ψυχιατρικών Τμημάτων, ο δεύτερος τις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, ο τρίτος τα ψυχιατρικά τμήματα των γενικών νοσοκομείων και τις ενδονοσοκομειακές μονάδες των ψυχιατρικών νοσοκομείων και ο τελευταίος τους κοινωνικούς συνεταιρισμούς περιορισμένης ευθύνης, όπου προβλέπεται απολύμανση των χώρων, λειτουργία διαύλων επικοινωνίας και ψυχολογικής υποστήριξης μέσω εφαρμογών τηλεδιάσκεψης. Επίσης, χορηγήσαμε δωρεάν τεστ σε όλο το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των στεγαστικών μονάδων δημοσίων και ιδιωτικών.
Ο κόσμος, πλέον, αντιδρά στα μέτρα κατά του κορωνοϊού, γιατί κουράστηκε και βαρέθηκε. Τι θα γίνει με αυτές τις αντιδράσεις; Είστε θετική σε νέο lockdown;
Θα πω ανοιχτά πως στο δίλημμα «αυτοπροστασία ή καραντίνα», επιλέγω την αυτοπροστασία, καθώς είδαμε τι σημαίνει lockdown. Οι κλειστές επιχειρήσεις, η ανεργία, τα λιγότερα δημόσια έσοδα και η μεγάλη ύφεση ήταν οι δυσμενείς συνέπειες αυτής της κατάστασης. Φυσικά, θεωρώ περιττό να πω πως αν η διασπορά της πανδημίας φθάσει σε επίπεδα μη ελεγχόμενα και οι ειδικοί αποφασίσουν ακόμα πιο αυστηρά μέτρα, όπως περιορισμένα lockdown, τότε οφείλουμε να ακολουθήσουμε αυτά τα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας. Αντιλαμβάνομαι την κόπωση των πολιτών, όμως ο ιός είναι ακόμη εδώ, δεν έπαψε να κυκλοφορεί ανάμεσά μας και πρέπει να μάθουμε να ζούμε μαζί του, αλλάζοντας σημαντικά την καθημερινότητά μας.
Φοβάστε τις σχέσεις μας με την Τουρκία;
Θεωρώ ότι οι ενέργειες της Τουρκίας υπονομεύουν το Διεθνές Δίκαιο και απειλούν την ασφάλεια και τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου, αλλά και όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέστησε απολύτως σαφές ότι οι μονομερείς ενέργειες δεν θα μένουν αναπάντητες, όταν απειλούν κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών. Η προσέγγιση της κυβέρνησής μας απέδωσε σε επιχειρησιακό και διπλωματικό επίπεδο, όπως, άλλωστε, αποδεικνύεται από τη συμφωνία για την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών, βασικό αντικείμενο των οποίων είναι η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Πηγαίνοντας στα πιο προσωπικά σας, να ρωτήσω για τον γιο που έγινε φοιτητής; Πού σπουδάζει και πώς αισθάνεστε ως μητέρα φοιτητή, πια;
Τον γιο μου τον έχω έναν και μονάκριβο. Εν μέσω κορωνοϊού, δώσαμε «μαζί» πανελλαδικές και εισήχθη με επιτυχία στο ΕΚΠΑ, στη σχολή Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Τηλεπικοινωνιών. Γεγονός για το οποίο -είναι λογικό- αισθάνομαι πολύ περήφανη. Ο ίδιος, παρά τις ατελείωτες ώρες εργασίας μου, είναι υποστηρικτικός στο έργο μου, γιατί πιστεύω ότι διαισθάνεται και εκείνος πως μόνο μέσα από τη σκληρή δουλειά μπορεί κάποιος να επιτύχει τους στόχους του.
Πώς ξεκουράζεστε όταν μπορείτε; Βλέπετε καμιά τηλεοπτική σειρά;
Κατά τη διάρκεια του lockdown, που ήταν και η μόνη περίοδος που διέθετα χρόνο για τις τηλεοπτικό σήριαλ, έβλεπα τις «8 λέξεις», γιατί έβρισκα πολύ μοντέρνο το σενάριο, αληθινούς τους χαρακτήρες, μακριά από πολλά λαϊκότροπα σίριαλ που αναλίσκονται σε φθηνούς διαλόγους.
Ως γυναίκα τι φοβάστε στη ζωή; Το τέλος της νεότητας, τις ρυτίδες, τη μοναξιά;
Από όσα αναφέρατε, δεν φοβάμαι τίποτα. Μεγάλωσα με ένα ρητό που μου έλεγε ο παππούς μου: «Τα μεν εξ ανθρώπων μετά γενναιότητας, τα δε εκ Θεού μετά καρτερίας».
