Η ανεξάρτητη δημοσιογραφία και η ελεύθερη έκφραση είναι οι πρώτες γραμμές άμυνας της δημοκρατίας. Και η τοποθέτηση της Ελλάδας στις «επικίνδυνες χώρες» από την αντιπρόεδρο της Κομισιόν Βιέρα Γιούροβα έγινε σε ένα τάιμινγκ που θεμελιώδεις θεσμοί της δημοκρατίας στη χώρα μας είτε ξεδοντιάζονται είτε εξαγοράζονται:
- του Βασίλη Γαλούπη
- Στην Εξεταστική της Βουλής ελέγχθησαν η λίστα Πέτσα και τα εκατομμύρια που δόθηκαν επιλεκτικά από την κυβέρνηση σε μέσα ενημέρωσης.
- Μπράβοι και τηλεπερσόνες διακόπτουν παράσταση στο θέατρο επειδή αναφέρθηκε το όνομα μεγαλοεπιχειρηματία που είναι φίλα προσκείμενος στην κυβέρνηση.
- Η συντριπτική πλειονότητα των «φιμωμένων» ΜΜΕ αλλά και το υπουργείο Πολιτισμού δεν αναφέρουν λέξη για το «μεσαιωνικό» συμβάν στο θέατρο.
- Ο επί διετία αντιπρόεδρος του ΣτΕ εμπλέκεται σε σκάνδαλο κοκαΐνης και οργίων, γεγονός που δεν αναφέρει ο Τύπος αρχικά. Στη συνέχεια παραιτείται, προκαλώντας εύλογα ερωτήματα για το πόσο ευάλωτος ήταν έχοντας τέτοιες… συνήθειες, σε πιέσεις ή εκβιασμούς στο διάστημα που λάμβανε κρίσιμες αποφάσεις.
- Η ομοφωνία των δημοσκοπήσεων υπέρ Λοβέρδου, που το σύστημα Ν.Δ. ήθελε διακαώς να εκλεγεί στο ΠΑΣΟΚ, επιβεβαιώνει την επιχείρηση χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Ο «γκουρού» της εκλογολογίας Ηλίας Νικολακόπουλος δήλωσε ότι οι δημοσκοπικές υπέκυψαν στις πιέσεις των ΜΜΕ που «προσπάθησαν να κατασκευάσουν μια νικηφόρα υποψηφιότητα, η οποία αποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να περπατήσει».
- Ο πρόσφατος νόμος για τα fake news προκαλεί την κατακραυγή σε ξένα ΜΜΕ και διεθνείς φορείς. Η Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων προειδοποίησε ότι στόχος είναι «να αντιμετωπίσουν όσους κάνουν ρεπορτάζ που δεν τους αρέσει».
«Χαστούκι» για τη χώρα
Ολα αυτά προκαλούν ανησυχία στην Ευρώπη, που πλέον στρέφει όλο και πιο συχνά το βλέμμα της στη χώρα μας. Η Τσέχα πολιτικός είναι ο άνθρωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα Αξιών και Διαφάνειας. Και όσα είπε πρόσφατα σε συνέντευξη για την ελευθερία του Τύπου είναι κόλαφος για τη χώρα μας και όσα γίνονται τελευταία. «Ναι, η Ελλάδα είναι από τις χώρες με αυξημένο κίνδυνο. Εκεί σκοτώθηκε πρόσφατα ένας ερευνητής δημοσιογράφος» δήλωσε η Γιούροβα στο ευρωπαϊκό ειδησεογραφικό δίκτυο Euractiv.
Όταν λαμβάνουμε υπόψη τη σημασία της δημοσιογραφίας στον έλεγχο της εξουσίας, στο κράτος δικαίου, στην ελευθερία της έκφρασης και στην καταπολέμηση της διαφθοράς, η υπονόμευση της ελευθερίας του Τύπου αποτελεί απειλή για την κοινωνία και τη δημοκρατική ζωή κάθε χώρας. Το πώς ξεδοντιάζεται ο Τύπος προσφέρει ένα μάθημα στο πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες, διαδικασία που συχνά δεν γίνεται με θόρυβο, αλλά ήσυχα και σταδιακά.
Υπάρχει ένα πολύ κρίσιμο στάδιο στην ποιότητα των δημοκρατιών, έπειτα από το οποίο αρχίζει η κατρακύλα. Είναι το στάδιο όπου η ελευθερία του Τύπου αρχίζει να ακρωτηριάζεται κομμάτι κομμάτι. Ο Τύπος φιμώνεται, απειλείται ή εξαγοράζεται, τα ατομικά δικαιώματα υπονομεύονται. Στο αμέσως επόμενο στάδιο η διάβρωση των ανεξάρτητων θεσμών οδηγεί στον θάνατο της δημοκρατίας σε όλες τις ουσιαστικές της εκφάνσεις, αφήνοντας μόνο μία κατ’ όνομα δημοκρατία.
Η Ελλάδα, για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό μεταπολιτευτικά, δείχνει να έχει εισέλθει δυστυχώς στο επικίνδυνο στάδιο του ακρωτηριασμού…
Το υπ. Υγείας απαγόρευσε στους υγειονομικούς να μιλούν στα ΜΜΕ
Στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου 2021, που δημοσιεύεται από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (RSF), η Ελλάδα καταποντίστηκε φέτος στην 70ή θέση μεταξύ 180 χωρών, με την κατάσταση στη χώρα να χαρακτηρίζεται «προβληματική».
Συγκρινόμενη με την κατάταξη του 2020 η Ελλάδα έπεσε ακόμα χαμηλότερα, κατά πέντε θέσεις. Ενδεικτικά, η Μογγολία, το Μπουτάν, η Ακτή Ελεφαντοστού και το Μαλάουι είναι υψηλότερα στην κατάταξη.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα αναφέρουν: «Η συντηρητική κυβέρνηση υπό την ηγεσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη χορήγησε γενναιόδωρες φορολογικές ελαφρύνσεις στη διαφήμιση στα μέσα ενημέρωσης, αλλά επεδίωξε, άμεσα ή έμμεσα, να ελέγξει τη ροή των πληροφοριών στο πλαίσιο των προσπαθειών της για την αντιμετώπιση τόσο της πανδημίας όσο και της προσφυγικής κρίσης. Τα ερευνητικά μέσα ενημέρωσης και τα μέσα ενημέρωσης που ήταν κριτικά προς την κυβέρνηση είτε παραλείφθηκαν είτε έλαβαν ένα δυσανάλογα μικρό μερίδιο της διαφήμισης που προέκυψε από μια αμφιλεγόμενη καμπάνια δημόσιας ενημέρωσης ύψους 20.000.000 ευρώ».
Και συνέχισαν οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα στο πόρισμά τους για τη χώρα μας: «Οι δημοσιογράφοι έπρεπε να πάρουν την άδεια της κυβέρνησης πριν κάνουν ρεπορτάζ στα νοσοκομεία, ενώ το υπ. Υγείας απαγόρευσε στο ιατρικό προσωπικό να μιλά στα μέσα ενημέρωσης. Τον Φεβρουάριο του 2021 τα δημόσια τηλεοπτικά κανάλια έδωσαν εντολή να μη μεταδίδουν βίντεο που έδειχνε τον πρωθυπουργό να παραβλέπει τους κανόνες του lockdown…»
Διεθνής κατακραυγή για τον ελληνικό νόμο περί fake news
Δεν φτάσαμε τυχαία ως εδώ. Η ελευθερία του Τύπου καταποντίζεται στη χώρα μας μέσα από συγκεκριμένα βήματα. Το πρώτο από αυτά είναι ο περιορισμός των μέσων ενημέρωσης.
Η πανδημία έδωσε την ευκαιρία στην ελληνική κυβέρνηση να αντιμετωπίσει ενοχλητικούς επικριτές της χρησιμοποιώντας το πρόσχημα ότι περιορίζει την εξάπλωση των fake news. Συνολικά 17 χώρες έχουν περάσει νέους νόμους ενάντια στη «fake πληροφόρηση» ή στην «online πληροφόρηση». Ανάμεσά τους, εκτός της Ελλάδας, η Αίγυπτος, οι Φιλιππίνες και η Ρωσία.
Αλλά υπάρχει ο κίνδυνος για κατάχρηση. «Αν οι κυβερνήσεις νομοθετούν για να πιάσουν ανθρώπους που ηθελημένα διαδίδουν ψέματα, αυτό είναι ένα πράγμα» δήλωσε στον «Economist» ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο πανεπιστήμιο του Νότινγκαμ, Μάρκο Μιλάνοβιτς. «Αν όμως θέτουν σε ισχύ ευρεία, αόριστα μέτρα που στην πραγματικότητα έχουν στόχο να περιορίσουν την ελευθερία του Τύπου και την ελευθερία του λόγου, τότε αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα».
Σε κάποιες περιπτώσεις ο πραγματικός στόχος αυτών των νομοθεσιών είναι να παρεμποδιστεί η ανεξάρτητη δημοσιογραφία ή «να αντιμετωπίσουν αυτούς που κάνουν ρεπορτάζ που δεν τους αρέσει», έχει πει η Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ).
Οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα ζήτησαν πριν από λίγες μέρες από την Ε.Ε. και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να «καταγγείλουν κατηγορηματικά» τον νέο νόμο της Ελλάδας για τα fake news ως «επίθεση στην ελευθερία του Τύπου». Επειδή ο νόμος δεν ορίζει με σαφήνεια τις «ψευδείς πληροφορίες», δίνει το ελεύθερο στις ελληνικές Αρχές «να διώξουν οποιονδήποτε δημοσιογράφο του οποίου το ρεπορτάζ δεν είναι της αρεσκείας τους».
Η νομοθετική διατύπωση ήταν ιδιαιτέρως αόριστη, χωρίς να προσδιορίζει τι ορίζεται ως είδηση και τι ως άποψη. Ετσι, ανοίγει μια τεράστια κερκόπορτα για να λογοκρίνεται οτιδήποτε εκφράζεται, αν αυτό μπορεί να «προκαλέσει ανησυχία στους πολίτες».
Η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για θέσπιση «μίας και μοναδικής κρατικής αλήθειας» και τόνισε ότι δεν μπορεί ο Ποινικός Κώδικας να υποκαταστήσει την Ιερά Εξέταση του Μεσαίωνα.
Αποσιώπηση της πραγματικότητας
Το νοσηρό κλίμα συμπληρώνεται με φαινόμενα ενός «απονευρωμένου» Τύπου, που συχνά υποβαθμίζει ή ακόμα και αγνοεί παντελώς αλήθειες και γεγονότα, συμβάλλοντας έτσι στο σερβίρισμα μιας «εναλλακτικής» πραγματικότητας στον πολίτη, βολικής όμως για το αφήγημα της εκάστοτε εξουσίας.
Ενα τρανταχτό πρόσφατο παράδειγμα ήταν η βάρβαρη και πρωτοφανής εισβολή στη σκηνή θεατρικής παράστασης από την τηλεπερσόνα Σάσα Σταμάτη, που διαμαρτυρήθηκε και επιτέθηκε -συνοδεία μπράβων- κατά του ηθοποιού Χριστόφορου Ζαραλίκου, όταν αυτός έκανε σχόλιο για τον Βαγγέλη Μαρινάκη.
Η είδηση «εξαφανίστηκε» από τη συντριπτική πλειονότητα των ΜΜΕ, ενώ το υπουργείο Πολιτισμού και η Λίνα Μενδώνη ουδέποτε καταδίκασαν το γεγονός. Δημοσιογράφοι που για διάφορους λόγους αυτολογοκρίνονται και μέσα που αξιολογούν τις ειδήσεις με κριτήρια όχι δημοσιογραφικά φτιάχνουν τη «μαγική» εικόνα μιας ανάπηρης ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα σήμερα.
Η εξαγορά των «προθύμων»
Στις 30 Νοεμβρίου, σύμφωνα με το Euractiv, η αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Βιέρα Γιούροβα φέρεται ότι δήλωσε: «Ορισμένες κυβερνήσεις της Ε.Ε. διοχετεύουν εθνικό χρήμα μόνο σε εκείνα τα μέσα ενημέρωσης που είναι πρόθυμοι υπηρέτες της κρατικής προπαγάνδας, κάτι που δεν είναι σύμφωνο με αυτό που θέλει η Ε.Ε.».
Τέτοιες περιπτώσεις παρατηρήθηκαν σε Ελλάδα, Πολωνία και Ουγγαρία, είπε η Γιούροβα, προσθέτοντας ότι «πρέπει να υπάρξει μια δίκαιη κατανομή των χρημάτων και όχι προνομιακή χρηματοδότηση ορισμένων που είναι πρόθυμοι να τραγουδήσουν στον ρυθμό της κυβέρνησης».
Λίγο μετά, αξιωματούχος της Ε.Ε. σχολίασε ότι αυτό δεν ήταν ακριβές και ότι η αντιπρόεδρος Γιούροβα δεν μίλησε για την κατάσταση στην Ελλάδα. Το Euractiv, όμως, επέμεινε ότι αξιωματούχοι που ήταν παρόντες επιβεβαίωσαν ότι η πληροφορία ήταν ακριβής και ότι η Γιούροβα πράγματι αναφέρθηκε στις παραπάνω χώρες.
Από όσα κατέθεσε στην Εξεταστική για τη λίστα Πέτσα ο μάρτυρας Μιχάλης Γκάλγκος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Initiative Media, προκύπτει ότι η αναθέτουσα Αρχή, δηλαδή η κυβέρνηση, ήταν που έκανε τις τελικές επιλογές για το ποια μέσα θα χρηματοδοτηθούν: «Εμείς προτείναμε τεχνοκρατικά και ενέκρινε η αναθέτουσα αρχή».
Ε.Ε.: Θέλουμε ενημέρωση για τη δολοφονία Καραϊβάζ
«Η Ελλάδα είναι από τις χώρες με αυξημένο κίνδυνο. Εκεί σκοτώθηκε πρόσφατα ένας ερευνητής δημοσιογράφος» δήλωσε πρόσφατα στο Euractiv η Βιέρα Γιούροβα, εννοώντας τη δολοφονία Καραϊβάζ τον Απρίλιο. Μια δολοφονία για την οποία δεν υπάρχει κανένα απτό στοιχείο που να αποδεικνύει ότι γίνεται έρευνα από τις Αρχές.
«Εχουμε χώρες όπου η δημοσιογραφία είναι ένα πραγματικά επικίνδυνο επάγγελμα, και θα διαπραγματευτώ με αυτά τα κράτη διμερώς, ώστε να μην πάρουν επιπόλαια τις συστάσεις μας. Οι συστάσεις δεν είναι νομικά δεσμευτικές και εξαρτάται από την προθυμία των κρατών-μελών να τις ακολουθήσουν» συμπλήρωσε.
Τον Απρίλιο η Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων για τη Δημοκρατία, το Κράτος Δικαίου και την παρακολούθηση των θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έστειλε επιστολή προς τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και τον υπουργό Δικαιοσύνης Κώστα Τσιάρα, με θέμα τη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ.
Η πρόεδρος της επιτροπής, η φιλελεύθερη Ολλανδή πολιτικός Σόφι ντι Βελντ ζητά από τον πρωθυπουργό «να λάβουμε μια λεπτομερή επισκόπηση της κατάστασης σχετικά με τις τρέχουσες έρευνες, στον βαθμό που δεν καλύπτεται από εμπιστευτικότητα. Ο Γιώργος Καραϊβάζ ήταν ερευνητής δημοσιογράφος που έκανε ρεπορτάζ για το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά, όπου φέρεται ότι εμπλέκονται υψηλόβαθμες προσωπικότητες. Τα κίνητρα της δολοφονίας είναι ακόμη άγνωστα, αλλά οι περιστάσεις υπαγορεύουν την πιο ενδελεχή και ταχεία έρευνα».
Γράφει ακόμα η επιτροπή προς τον κ. Μητσοτάκη: «Λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, την ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας, την ασφάλεια των δημοσιογράφων και την ανάγκη καταπολέμησης της διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ενωση». Προτείνει, τέλος, στον πρωθυπουργό να ζητήσει τη βοήθεια τις Europol στις έρευνες, αν το κρίνει χρήσιμο.
Τα γκάλοπ της χειραγώγησης
Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις για τις εκλογές του ΠΑΣΟΚ προέβλεπαν ακλόνητο φαβορί για την πρωτιά τον Ανδρέα Λοβέρδο. Επεσαν έξω όλες! Ηταν ευσεβείς πόθοι και όχι πραγματικές επιστημονικές έρευνες; Δεν είναι, πάντως, η πρώτη φορά, αφού από το 2015 και το δημοψήφισμα το ίδιο έργο διαμόρφωσης κλίματος, που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, επαναλαμβάνεται.
Την επομένη των εκλογών του α΄ γύρου στο ΠΑΣΟΚ ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και έμπειρος εκλογολόγος Ηλίας Νικολακόπουλος εξαπέλυσε κεραυνούς με δηλώσεις σε ραδιοφωνικό σταθμό: «Οι πολίτες που ψήφισαν για την εκλογή προέδρου στο ΚΙΝ.ΑΛ. αποτελούν κάτι λιγότερο από το 5% του εκλογικού σώματος. Πρόκειται δηλαδή για έναν στους 20 και είναι σχεδόν αδύνατον να προσεγγιστούν σε μια δημοσκόπηση ευρύτερου κοινού».
Ο κ. Νικολακόπουλος πρόσθεσε: «Οι εταιρίες το γνώριζαν. Αν και προσπάθησαν να αποφύγουν αυτό το παιχνίδι, υπέκυψαν στην πίεση των μέσων ενημέρωσης. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η δημοσκόπηση, αλλά η κατάχρηση των δημοσκοπήσεων. Πώς προβάλλονται, δηλαδή. Εγιναν πάνω από 15 δημοσκοπήσεις που είχαν προβλέψει προβάδισμα του Ανδρέα Λοβέρδου, γεγονός που δεν ήταν δυνατό να προκύψει από καμία έρευνα».
Και κατέληξε: «Ο Σύλλογος Δημοσκοπήσεων θα έπρεπε να είχε νωρίτερα προειδοποιήσει να μην προβλεφθεί το αποτέλεσμα. Τα ΜΜΕ θέλανε, όμως, αυτήν την κατασκευή. Η υπερπροβολή του Λοβέρδου ήταν μια επικοινωνιακή φούσκα. Προσπάθησαν να κατασκευάσουν μια νικηφόρα υποψηφιότητα, η οποία αποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να περπατήσει».
