Είναι ο Ηλιος της Βεργίνας εθνικό σύμβολο, αλλά ο Παρθενώνας, η Βουλή, το Ηρώδειο και ο Λευκός Πύργος δεν είναι; Το ερώτημα προκύπτει έπειτα από την απόφαση του Αρείου Πάγου να απαγορεύσει την κάθοδο στις εκλογές του κόμματος «Πατριωτική Ενωση» με το σκεπτικό ότι ο Ηλιος της Βεργίνας είναι εθνικό σύμβολο του οποίου η χρήση απαγορεύεται εκ του νόμου.
- Από τον Δημήτρη Παπαθανασίου
Μπορεί το άρθρο 37 (Π.Δ. 96/2007) να προβλέπει ρητά ότι απαγορεύεται η χρήση ως ονόματος και εμβλήματος ή σήματος κόμματος α) συμβόλου θρησκευτικής λατρείας, της σημαίας της πατρίδας ή άλλου παρόμοιου συμβόλου ή σημείου ιδιαίτερης ευλάβειας, β) του στέμματος και γ) συμβόλων ή εμβλημάτων του δικτατορικού καθεστώτος της 21ης Απριλίου 1967 ή φωτογραφιών προσώπων που έχουν καταδικαστεί για τη συμμετοχή τους σ’ αυτό, αλλά στην κυβέρνηση Μητσοτάκη – Μενδώνη έχουν διαφορετική αντίληψη για τη χρήση των συμβόλων όταν πρόκειται για πολυεθνικές…
Οπως αποδεικνύεται και από την περίπτωση Εμφιετζόγλου – Μπογδάνου, ενώ ακόμη και τα ανώτατα δικαστήρια -όπως, φυσικά, και η κοινή λογική- θεωρούν τα μνημεία εθνικά σύμβολα, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη όχι μόνο έχει επιτρέψει τη χρήση τους από την Coca-Cola, αλλά στη συνέχεια νομοθέτησε για να επιτρέψει την αυθαίρετη και ασύδοτη εκμετάλλευσή τους για πάσα χρήση από τις πολυεθνικές και όχι μόνο.
Το σκάνδαλο της παράνομης χρήσης του Παρθενώνα, της Βουλής των Ελλήνων και του Ηρωδείου με τις «πλάτες» της υπουργού Πολιτισμού σε διαφημιστική καμπάνια της Coca-Cola είχε αποκαλύψει με αποκλειστικό ρεπορτάζ και πρωτοσέλιδο δημοσίευμα στις 4/10/2019 η «δημοκρατία».
Σύμφωνα με τα έγγραφα που είχε αποκαλύψει η εφημερίδα, προέκυπτε ότι η καμπάνια της ντροπής έπρεπε να διακοπεί πολλούς μήνες νωρίτερα από το δημοσίευμα, όμως αυτή συνεχίστηκε απρόσκοπτα και ύστερα απ’ αυτό, χωρίς το Δημόσιο να λαμβάνει ευρώ για τη χρήση συμβόλων, που κανονικά κοστίζει εκατομμύρια.
Σε μια ευνομούμενη Πολιτεία θα έπρεπε να παρέμβει εισαγγελέας, καθώς από τα έγγραφα προέκυπτε πως η υπόθεση με τη διαφημιστική καμπάνια της Coca-Cola πέρασε χωρίς τις προβλεπόμενες εγκρίσεις μέσα από παράτυπες διαδρομές εντός του Υπουργείου Πολιτισμού, χωρίς ίχνος διαφάνειας και ενώ η εταιρία δεν κατέβαλε καν τα ελάχιστα τέλη προς το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων (νυν ΟΔΑΠ)! Η ιστορία, βέβαια, στη συνέχεια απέδειξε ότι η κυρία Μενδώνη απολάμβανε ειδικής αντιμετώπισης από το πρωθυπουργικό περιβάλλον, οπότε η παρέμβαση εισαγγελέα δεν έγινε ποτέ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τότε οι τρεις εταιρίες -Βίκος, ΕΨΑ και ΛΟΥΞ- που αντέδρασαν από την πρώτη στιγμή στράφηκαν εναντίον της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, αφήνοντας μάλιστα να εννοηθεί πως υπάρχουν υπόγειες και αδιαφανείς διαδρομές.
Η υπουργός Πολιτισμού στην προσπάθειά της να δικαιολογηθεί και να θολώσει το τοπίο είχε απαντήσει ότι πρόκειται για σχεδιαστικές απεικονίσεις των μνημείων και όχι για πιστή αναπαραγωγή, παρόλο που υπήρχε διαχρονικά σαφές και συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο προστασίας, με τελευταία μάλιστα την υπουργική απόφαση της προηγούμενης ηγεσίας του υπουργείου (Μυρσίνη Ζορμπά – Κώστας Στρατής), που απαγόρευε την κάθε είδους αναπαραγωγή και χρήση («με κάθε τρόπο και μέσο» έλεγε, άλλωστε, ο αρχαιολογικός νόμος) των απεικονίσεων των εθνικών συμβόλων – μνημείων που ανήκουν στο κράτος, εάν δεν είχε προηγηθεί αδειοδότηση και έγκριση αυτής της χρήσης από τα αρμόδια όργανα.
Πολλαπλή ηθική και οικονομική ζημία για το Δημόσιο και για το δημόσιο συμφέρον
Εναν χρόνο αργότερα, το καλοκαίρι του 2020, η κυρία Μενδώνη επανήλθε και στο νομοσχέδιο για το Ακροπόλ (ν.4708/2020), όπου αιφνιδιαστικά, με τα άρθρα 20 και 25 του νομοσχεδίου, που δεν υπήρχαν στη διαβούλευση, καταστρατήγησε το θεμελιώδες άρθρο 46 του αρχαιολογικού νόμου 3028/2002 (ν. 4858/2021 στη συνέχεια) που αφορά την «πρόσβαση και χρήση μνημείων και χώρων», θεσμοθετώντας ουσιαστικά και με νόμο την ασύδοτη -ακόμα και κακόβουλη- χρήση συμβόλων και μνημείων, προκαλώντας, έτσι, πολλαπλή ηθική και οικονομική ζημία για το Δημόσιο και για το δημόσιο συμφέρον.
Ειδικότερα:
- Ζημία από τον περιορισμό στην αδειοδότηση και στην υποχρέωση καταβολής ανταποδοτικών τελών για τα απεικονιζόμενα πολιτιστικά αγαθά. Η Λίνα Μενδώνη έδωσε συγκεκριμένη και περιοριστική ερμηνεία στον όρο «απεικονίσεις μνημείων», ώστε να περιλαμβάνει μόνο τα πιστώς αποδιδόμενα («ως απεικόνιση μνημείου νοείται η πιστή αποτύπωση της υφιστάμενης εικόνας του μνημείου»), περιορίζοντας συνειδητά το εύρος των προστατευόμενων αγαθών των οποίων η χρήση και αναπαραγωγή τους χρήζει έγκρισης, αδειοδότησης και υπόκειται σε τέλη. Η Λίνα Μενδώνη συνέδεσε, σε αντίθεση με τις μέχρι τότε προβλέψεις του νόμου, την αδειοδότηση αποκλειστικά α) με την κατάσταση του μνημείου και β) με τις συνθήκες δημιουργίας της απεικόνισης και όχι με το ίδιο το προϊόν, θέτοντας ως κριτήριο για να απαιτείται άδεια τον επαγγελματικό εξοπλισμό, ενώ σήμερα όλα γίνονται και με ένα καλό κινητό.
- Περιόρισε περαιτέρω τον κύκλο των πολιτιστικών αγαθών η απεικόνιση των οποίων απαιτούσε αδειοδότηση και καταβολή τελών προς το Δημόσιο, αφού πονηρά αφαίρεσε τους έμμεσους σκοπούς (οικονομικούς, εμπορικούς ή άλλους), από την εκπλήρωση των οποίων δεν αντλεί οπωσδήποτε κάποιος κέρδος και περιόρισε τις απαιτούμενες διαδικασίες μόνο σε όσους θα αιτούνταν χρήση «με σκοπό το κέρδος». Με αυτόν τον τρόπο αφαίρεσε από το Υπουργείο Πολιτισμού την εγκριτική αρμοδιότητα και από την ίδια τη χώρα το δικαίωμα να έχει λόγο για τη χρήση της εικόνας των μνημείων – συμβόλων της σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση. Αλλά δεν έμεινε μόνο εκεί η επικίνδυνη -για όλη την Ελλάδα!- υπουργός.
- Απελευθέρωσε πλήρως τα απλά αντίγραφα από διαδικασία αδειοδότησης και καταβολής ανταποδοτικών τελών καθώς και τη χρήση των απεικονίσεων αν αυτά ή αυτές δεν αποτελούν «πιστή αποτύπωση της υφιστάμενης εικόνας του μνημείου», άρα δεν υποχρεούται να ζητήσει κάποιος άδεια ακόμα και για κερδοσκοπική, εμπορική, διαφημιστική αλλά και κακόβουλη χρήση ενός μνημείου, αν χρησιμοποιήσει μία παλιότερη εικόνα του μνημείου ή την «πειράξει» λίγο για να μη θεωρείται «πιστή»!
Με λίγα λόγια, η υπουργός Πολιτισμού απάλλαξε από την υποχρέωση λήψης άδειας και καταβολής τελών όποιον χρησιμοποιήσει, π.χ. σε μια διαφήμιση, μια σχεδιαστική αναπαράσταση, μια παλιότερη ή μια ιστορική φωτογραφία ενός μνημείου, που μπορεί να διαφέρει από τη σημερινή υφιστάμενη κατάστασή του ή αν «πειράξει» ελαφρώς μια φωτογραφία του, ώστε να μην είναι και τόσο «πιστή», ακόμα και στην περίπτωση που εξακολουθεί να εκμεταλλεύεται εμπορικά την ονομασία και την ταυτότητά του.
Επίσης, αν κάποιος με σκοπό το κέρδος και την πώληση κατασκευάσει το αντίγραφο ενός σπουδαίου κινητού μνημείου – συμβόλου που εκτίθεται στα μουσεία μας με ελαφρώς διαφορετικές διαστάσεις ή χρώμα θα μπορεί να εκφεύγει πλήρως της αδειοδότησης και της καταβολής τελών υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, κάτι που επιφέρει όχι μόνο ηθική ζημία, αλλά και τεράστια διαφυγόντα κέρδη!
Υστερα απ’ όλα αυτά, φαίνεται απολύτως λογική και εντός του νόμου η απαγόρευση ενός κόμματος να κατέλθει στις εκλογές λόγω της χρήσης του εθνικού συμβόλου του Ηλιου της Βεργίνας. Κόμμα είναι. Δεν είναι η Coca-Cola. Ετσι δεν είναι, κυρία Μενδώνη;
