Μεγάλο παρασκήνιο με σαφείς πολιτικές παρεμβάσεις και προεκτάσεις κρύβει η υπόθεση της δημοπράτησης των αναψυκτήριων που βρίσκονται σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία, αφού, όπως φαίνεται, το «παιχνίδι» ήταν εδώ και καιρό σχεδιασμένο, ώστε να βρεθούν στα χέρια μεγάλης αλυσίδας, φιλικά προσκείμενης στο πρωθυπουργικό περιβάλλον.
- Από τους Μαρία Παναγιώτου, Νίκο Τσακανίκα
Η είδηση πως 59 αναψυκτήρια και 36 σημεία για την τοποθέτηση αυτόματων πωλητών νερού και αναψυκτικού σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία πέρασαν όλα στην αλυσίδα «Γρηγόρης» προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Συγκεκριμένα, στις αρχές Οκτωβρίου δικαστικοί επιμελητές στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και αλλού χωρίς καμία ενημέρωση των εκμισθωτών – επιχειρηματιών και του υπαλληλικού προσωπικού, ανάρτησαν υπηρεσιακά σημειώματα στις θύρες διάφορων αναψυκτηρίων που βρίσκονται σε μουσεία, σύμφωνα με τα οποία αναστέλλεται η λειτουργία των καφέ – ρεστοράν που λειτουργούν στον χώρο τους.
Ετσι, μεταξύ άλλων, μπήκε λουκέτο στο περίφημο και γνωστό εστιατόριο Βήτα, μέσα στο Βυζαντινό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, στο γνωστό καφέ Ο Κήπος του Μουσείου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στο δημοφιλές Καφέ του Νομισματικού Μουσείου στο κέντρο της Αθήνας, γνωστά και για τις πολιτιστικές τους εκδηλώσεις, που έχαιραν μεγάλης εκτίμησης στο κοινό.
Οι φωνές που ακούστηκαν, πως πρόκειται για ένα σχέδιο που στόχο έχει το «πνίξιμο» της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και την ενίσχυση της εμπορικής δύναμης του ενός, επιβεβαιώνεται από το ρεπορτάζ της «δημοκρατίας». Μάλιστα, για την οργάνωσή του ανασύρθηκε προεδρικό διάταγμα από το εντελώς μακρινό 1979.
Φιλικές σχέσεις με το Μαξίμου
Σε ανακοίνωση που εξέδωσε πριν από λίγες μέρες, ο όμιλος Γρηγόρης ΑΒΕΕ ανέφερε πως είναι μύθος ο ισχυρισμός ότι «ο διαγωνισμός ανατέθηκε με φωτογραφικό και χαριστικό τρόπο». Η εταιρία υποστηρίζει, μεταξύ άλλων: «Στη διαδικασία του υπουργείου Πολιτισμού συμμετείχαν τέσσερις υποψήφιοι και η σχετική επιτροπή επέλεξε τον ανάδοχο με βάση τα κριτήρια του διαγωνισμού. Ημασταν οι μόνοι που συμμετείχαμε και για τις τρεις ομάδες και αναλάβαμε να καταβάλουμε 1,5 εκατ. ευρώ ετήσιο ενοίκιο».
Ωστόσο, οι συνδέσεις του επικεφαλής του ομίλου Βλάσση Γεωργάτου με το Μαξίμου είναι τόσες πολλές που δημιουργούν σκανδαλώδεις συνειρμούς. Πρώτα απ’ όλα στη συγκεκριμένη εταιρία δραστηριοποιούνταν επί σειρά ετών, ως μη εκτελεστικό μέλος, ο Γιάννης Μπρατάκος, που ανέλαβε τη θέση του γενικού γραμματέα του πρωθυπουργού, αμέσως μετά την παραίτηση του Γρηγόρη Δημητριάδη, τον Αύγουστο του 2022, την οποία και διατήρησε μετά τις εκλογές του περασμένου Ιουνίου. Μάλιστα, ο κ. Μπρατάκος αναφέρει ξεκάθαρα στο βιογραφικό του τη θέση που κατείχε στην εταιρία.
Τις στενές σχέσεις του με τον κ. Γεωργάτο δεν έχει κρύψει ούτε ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Τον Οκτώβριο του 2021 ο Κυριάκος Μητσοτάκης επισκέφτηκε το Λαύριο το νεοανεργερθέν κτίριο μιας άλλης επιχειρηματικής δραστηριότητας του κ. Γεωργάτου, τη ναυπηγική εταιρία Technohull, που ειδικεύεται στα high speed σκάφη μεσαίου μεγέθους, στην οποία ο επικεφαλής της εταιρίας Γρηγόρης μπήκε πριν από περίπου μία δεκαετία και απέκτησε το πλειοψηφικό πακέτο το 2020.
Τότε μάλιστα ο κ. Μητσοτάκης είχε μεταφέρει στα κοινωνικά δίκτυα τον θαυμασμό του για τη δραστηριότητα της εταιρίας: «Επισκέφθηκα το ναυπηγείο της ελληνικής εταιρίας Technohull στο Λαύριο. Μία εταιρία εξωστρεφής, δυναμική, που συνδέεται με τη θάλασσα και αποδεικνύει ότι μπορούμε να είμαστε παγκοσμίως ανταγωνιστικοί σε τομείς όπου δυστυχώς μέχρι σήμερα υπολειπόμασταν».
Ακριβώς εκείνο τον μήνα η Technohull υπαγόταν σε καθεστώς ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων του ν. 4399/2016 για τη «δημιουργία νέας βιομηχανικής μονάδας ναυπήγησης φουσκωτών σκαφών αναψυχής», ύψους 1.498.809,62 ευρώ. Η σχετική οικοδομική άδεια για το νέο αυτό ναυπηγείο είχε εκδοθεί τον Ιούνιο του 2020.
Η Technohull έχει έδρα και εγκαταστάσεις στον Αλιμο, όπου μάλιστα το 2019, λίγο πριν αναλάβει το πλειοψηφικό πακέτο ο κ. Γεωργάτος, είχε δεχτεί πρόστιμο από την Περιφέρεια για «αυθαίρετα υλοποιηθείσα επέκταση», όπως και για περιβαλλοντικές παραβάσεις και θέματα πυρασφάλειας. Δεν είναι γνωστό εάν η εταιρία κατέθεσε ένσταση επί του προστίμου κι αν -σε αυτή την περίπτωση- η ένσταση έγινε δεκτή.
Οι άπιαστοι όροι του διαγωνισμού που στραγγάλισαν τον ανταγωνισμό
Στους όρους του διαγωνισμού, βρίσκει κανείς -μεταξύ άλλων- τρεις υπέρμετρα μεγάλες ομαδοποιήσεις με τεράστια γεωγραφική διασπορά και άπιαστες χρηματοοικονομικές και τεχνικοεπαγγελματικές προϋποθέσεις που ουσιαστικά στραγγάλισαν τον ανταγωνισμό, καθώς απέκλεισαν οποιονδήποτε μικρό ή μεσαίο επαγγελματία, ανοίγοντας ουσιαστικά τον δρόμο μόνο για τους μεγάλους παίκτες της αγοράς.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά την οικονομική και χρηματοοικονομική επάρκεια αναγράφεται στον διαγωνισμό: «Για την παρούσα διαδικασία σύναψης σύμβασης οι οικονομικοί φορείς απαιτείται επί ποινή αποκλεισμού να διαθέτουν για καθεμία από τις τελευταίες πέντε κλεισμένες διαχειριστικές χρήσεις (2017-2021) ετήσιο κύκλο εργασιών μεγαλύτερο του ενός εκατομμυρίου (1.000.000,00 €) ευρώ και θετικά ίδια κεφάλαια». Το ποσό του 1.000.000 ευρώ για κάθε έτος την τελευταία πενταετία είναι φυσικά σχεδόν αδύνατον να υποστηριχθεί από κάποιον που δεν έχει αλυσίδα μαγαζιών σε ολόκληρη τη χώρα. Κατέστη δε ανέφικτο, από τη στιγμή που στο οριζόμενο χρονικό πλαίσιο περιλαμβάνεται και η περίοδος της πανδημίας (Covid-19)…
Σε ό,τι αφορά τα κριτήρια τεχνικής και επαγγελματικής ικανότητας, εδώ το πράγμα… βγάζει μάτι. Παραθέτουμε αυτούσιο τον βασικό όρο: «(α) Να διαθέτουν επαγγελματική εμπειρία τουλάχιστον κατά τα τελευταία έξι (6) έτη (2017-2022) στη λειτουργία 10 τουλάχιστον καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος, κλειστής ή ανοιχτής αγοράς, στα οποία τρόφιμα και ροφήματα (περιλαμβανομένων πρόχειρων ή και πλήρων γευμάτων, κρύας ή και ζεστής κουζίνας, πιτών, γλυκισμάτων, καφέ, χυμών φρούτων κ.λπ.) προετοιμάζονται και προσφέρονται σε όρθιους ή και καθήμενους πελάτες, όπως αναψυκτήρια, κυλικεία (σχολείων, νοσοκομείων, δημόσιων θεαμάτων, ιδρυμάτων, μεγάρων, πλοίων κ.λπ.), εστιατόρια και εν γένει καταστήματα τα οποία προετοιμάζουν και προσφέρουν τρόφιμα και ροφήματα σε όρθιους ή και καθήμενους πελάτες (κλειστών ή ανοιχτών αγορών) σε δύο (2) τουλάχιστον διαφορετικές γεωγραφικές περιφέρειες της χώρας».
Ποιος επαγγελματίας, αν δεν είναι ιδιοκτήτης αλυσίδας, θα μπορούσε τα τελευταία έξι χρόνια να λειτουργεί τουλάχιστον 10 καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος σε τουλάχιστον δύο γεωγραφικές περιφέρεις της χώρας; Ρητορικό το ερώτημα…
Σε ό,τι αφορά τα μισθώματα, ο διαγωνισμός τα χωρίζει σε τρεις μεγάλες ομάδες -καθεμία έχει διαφορετική τιμή μίσθωσης-, με τη δυνατότητα μίσθωσης να είναι διάρκειας έξι συν έξι έτη. Από αυτές τις ομάδες κάποιες περιλάμβαναν χώρους με μεγάλη επισκεψιμότητα, όπου ήδη τις λειτουργούσαν επιχειρήσεις, και άλλες ήταν είτε αδρανείς είτε με χαμηλή επισκεψιμότητα.
Ολα τα παραπάνω τα ενέκρινε το Δ.Σ. του Οργανισμού Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων (ΟΔΑΠ) στις 15/05/2023 και αποφάσισε ότι: «Εγκρίνει την εισήγηση της Επιτροπής Διαγωνισμού για την κατακύρωση του αποτελέσματος του διαγωνισμού που προκηρύχθηκε με την με αριθμ. ΟΔΑΠ/ΓΔ/ΑΤΠΑΠ/1497/31-1-2023 (ΑΔΑ: 6ΝΠΣ46ΜΖΜ4-ΩΩΨ) Διακήρυξη και για τις τρεις Ομάδες (Α, Β, Γ) εστιατορίων / αναψυκτηρίων και αυτόματων πωλητών νερού ή και αναψυκτικού στην ένωση οικονομικών φορέων ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΒΕΕ – RUES CLASSIQUES ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε. με διακριτικό τίτλο “ΓΡΗΓΟΡΗΣ – RUES CLASSIQUES”».
Η εταιρία RUES CLASSIQUES ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε. είναι θυγατρική της ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΒΕΕ που δημιουργήθηκε μία εβδομάδα πριν από την καταληκτική ημερομηνία του διαγωνισμού, για απροσδιόριστους λόγους, λες και οι υπεύθυνοι της εταιρίας γνώριζαν ότι επρόκειτο να κατακυρωθεί σε αυτούς…
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου για πολλά μικρά αναψυκτήρια
Στην ανακοίνωση που εξέδωσε η Γρηγόρης ΑΒΕΕ υποστηρίζει ακόμη πως «έχει ιδιαίτερη σημασία ότι μέχρι τώρα, σε 78 από αυτά (σ.σ.: τα αναψυκτήρια) οι επισκέπτες δεν είχαν τη δυνατότητα ούτε νερό να πιούνε. Γιατί προφανώς δεν είχαν εμπορικό ενδιαφέρον. Αυτός είναι και λόγος που η διακήρυξη του διαγωνισμού αφορούσε ουσιαστικά μόνο μεγάλες επιχειρήσεις με οικονομική ευρωστία».
Είναι γεγονός πως η κατάσταση στα αναψυκτήρια των μνημείων και των μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού σε κάποιες περιπτώσεις ήταν προβληματική, ενώ κάποιοι ανάδοχοι/διαχειριστές συσσώρευαν οφειλές προς το Δημόσιο. Δεν ήταν όμως ένα γενικευμένο φαινόμενο, ούτε η λύση που δόθηκε για απόδοσή τους σε ένα… μεγάλο ψάρι ήταν η μόνη πολιτική και νομική λύση που μπορούσε να δοθεί.
Οπως ανέφερε σε σχετική αρθρογραφία του ο πρώην υφυπουργός πολιτισμού Κώστας Στρατής, υπήρχε πράγματι πρόβλημα με τους διαγωνισμούς μικρών και προβληματικών αναψυκτηρίων, τα οποία δεν τραβούσαν το ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα οι διαγωνισμοί να κηρύσσονται άγονοι. Με βάση οικονομοτεχνική μελέτη, την οποία ο κ. Στρατής αποκάλυψε ότι εκπόνησε, μία λύση που αποφασίστηκε να δοθεί το 2018 για τα περιφερειακά και ελλειμματικά αναψυκτήρια ήταν η ανάθεση κατά προτεραιότητα σε τοπικά σχήματα από την τοπική κοινωνία.
Μάλιστα, ο πρώην υφυπουργός ανέφερε ότι το μοντέλο αυτό εφαρμόστηκε με επιτυχία στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, το οποίο ανέλαβε Κοινωνικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης που δραστηριοποιείται στον τομέα επανένταξης ανθρώπων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Οσο για τα μεγάλα και προσοδοφόρα αναψυκτήρια, μία λύση που αποφασίστηκε να δοθεί τότε ήταν η επιλογή του νομικού πλαισίου που πρόσφερε ο ν. 4413/2016. Με βάση αυτόν οι ανάδοχοι θα είχαν την υποχρέωση να συστήσουν ειδική εταιρία για τη διαχείρισή τους, στην οποία θα μπορούσε να συμμετέχει το Δημόσιο με ποσοστά επί των εισπράξεων αλλά και να ελέγχει την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Οπως, δηλαδή, φαίνεται πως λειτουργεί το αναψυκτήριο στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Παράλληλα, θα υπήρχαν και πάλι κάποιες ομαδοποιήσεις, αλλά πιο περιορισμένες, ώστε να μην αποκλείονται οι μικρομεσαίοι. Αντ’ αυτού, λίγο πριν από τις εκλογές η κυβέρνηση αποφάσισε να προκηρύξει τα αναψυκτήρια κάνοντας χρήση ενός προεδρικού διατάγματος ηλικίας 44 ετών (ΠΔ 715/1975), με τρεις γιγάντιες ομαδοποιήσεις με τεράστια γεωγραφική διασπορά, που μόνο ένας μεγάλος επενδυτής θα μπορούσε να «χτυπήσει».
Αντιδράσεις και από στελέχη της Νέας Δημοκρατίας
Φυσικά, για την υπόθεση κονταροχτυπήθηκαν με το Μαξίμου και άλλες δυνάμεις του κυβερνώντος κόμματος (μέχρι και πρώην υπουργός Πολιτισμού και πρώην πρωθυπουργός), καθώς κάποιοι παλαιοί κάτοχοι των αναψυκτηρίων αποτελούσαν δικές τους φιλικές επαφές. Ηταν δε τέτοιες οι αντιδράσεις παραγόντων οι οποίοι στο παρελθόν «πριμοδότησαν» ορισμένους από τους νυν επαγγελματίες, που θορύβησαν τόσο το Υπουργείο Πολιτισμού όσο και την εταιρία Γρηγόρης.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως στην ανακοίνωσή της η ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΒΕΕ ανέφερε πως δεν θα «ξεσπιτώσει» τις μικρές επιχειρήσεις, όπου δραστηριοποιούνται. «Στις ελάχιστες περιπτώσεις που υπήρχε ήδη κάποια μονάδα εστίασης σε αρχαιολογικό χώρο ή μουσείο και εφόσον οι παρεχόμενες υπηρεσίες ήταν ικανοποιητικές, επιδιώξαμε τη συνεργασία, ώστε οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες μισθωτές να λειτουργήσουν ξανά το σημείο. Πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του ΟΔΑΠ, που γνωρίζει αν υπάρχουν οικονομικές ή άλλες εκκρεμότητες με αυτούς τους επιχειρηματίες. Συγκεκριμένα, για τις αντιδράσεις που έχουν ξεσπάσει για το εστιατόριο του Βυζαντινού Μουσείου στη Θεσσαλονίκη ενημερώνουμε ότι έχουν γίνει πολλές επαφές με τον νόμιμο εκπρόσωπο της εταιρίας και σε όλες εξέφρασε την επιθυμία του να αποχωρήσει. Είχε ζητήσει μόνο να παραμείνει έως τις 7 Οκτωβρίου για να ολοκληρώσει κάποιες προγραμματισμένες εκδηλώσεις, το οποίο και έγινε δεκτό. Αυτά είναι τα γεγονότα» ανέφερε η εταιρία χαρακτηριστικά.
Οταν η ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΑΒΕΕ μιλάει για τη σύμφωνη γνώμη του ΟΔΑΠ, εννοεί προφανώς το άρθρο 43 της προκήρυξης, που ορίζει ότι «δεν επιτρέπεται στον ανάδοχο η υπεκμίσθωση ή υπεργολαβία ή μεταβίβαση σε άλλον των υποχρεώσεών του από την παρούσα, χωρίς την έγγραφη συναίνεση της Αναθέτουσας Αρχής». Αν ισχύουν οι προτάσεις συνεργασίας, ελπίζουμε να μην πετάξει ο ένας το μπαλάκι στον άλλον (εταιρία και ΟΔΑΠ), ώστε τέτοιες κινήσεις να ακυρωθούν. Ελπίζουμε, επίσης, οι προτεινόμενοι όροι συνεργασίας να μην είναι επαχθείς προκειμένου να μην ευοδωθεί ένα τέτοιο σενάριο.
