«Δεν υπάρχει κάποιος αμερικανικός λόγος για τον οποίο οι Τούρκοι δεν πρέπει να έχουν το 1/3 της Κύπρου». Είναι η φράση που περισσότερο από κάθε άλλη σφραγίζει τον «φάκελο» για τη μεγαλύτερη τραγωδία του Ελληνισμού τα τελευταία 50 χρόνια.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Δεκαετίες μετά τις τουρκικές θηριωδίες στην Κύπρο αποκαλύφθηκαν τα επίσημα αμερικανικά έγγραφα, σύμφωνα με τα οποία ο Χένρι Κίσινγκερ ομολογούσε μέσα στον Λευκό Οίκο, λίγο πριν από τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, τους λόγους που οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν εμπόδισαν αλλά έσπρωξαν την Τουρκία στον «Αττίλα».
Επειτα από έναν συμπληρωμένο αιώνα ζωής ο Χένρι Κίσινγκερ δεν βρίσκεται από χθες στη ζωή. Για όλο τον υπόλοιπο κόσμο μπορεί πράγματι να θεωρείται ο γκουρού της αμερικανικής διπλωματίας, ο άνθρωπος που κατάφερε να επηρεάσει με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων, αυτός που έγινε απαραίτητος για όλους τους Αμερικανούς προέδρους από τη δεκαετία του ’60 μέχρι τον Ντόναλντ Τραμπ.
Για την Ελλάδα και την Κύπρο, όμως, είναι αυτός που με τους χειρισμούς του το μοιραίο καλοκαίρι του 1974 κι απ’ όσα έπραξε ή απέφυγε να κάνει «παρέδωσε» τη μισή Κύπρο στην Τουρκία. Δίχως το έμμεσο ή άμεσο πράσινο φως αποκλειστικά του Κίσινγκερ, η Τουρκία δεν θα προχωρούσε ποτέ στην εισβολή. Τα κάποτε απόρρητα ντοκουμέντα που όλα αυτά τα χρόνια έρχονται πλέον στο φως της δημοσιότητας αποδεικνύουν ότι ήταν και ο βασικός υπεύθυνος για όσα συνέβησαν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την εισβολή.
Οσο κι αν μπορεί να ακούγεται υπερβολικό ή ασεβές λίγες ώρες μετά τον θάνατό του, η Ελλάδα και η Κύπρος δεν έχουν να θυμούνται τίποτα καλό από τον Κίσινγκερ και τη φιλοτουρκική διπλωματία του. Ενας από τους λόγους που φούντωσε για δεκαετίες ο αντιαμερικανισμός στη χώρα μας είναι οι δικές του πρακτικές.
Βασικός εκφραστής της κυνικής διπλωματίας των ΗΠΑ
Ο Χένρι Κίσινγκερ αποτέλεσε τον βασικό εκφραστή της κυνικής διπλωματίας των ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και για πολλούς χαρακτηρίζεται ιδιοφυΐα της πολιτικής, πρακτικά συνομιλούσε με συμμάχους κι εχθρούς πάντα με την ισχύ των όπλων ή την απειλής για χρήση όπλων. Είναι αυτός που υλοποίησε το μεταπολεμικό δόγμα επιρροής των ΗΠΑ σε πολλά ξένα μέτωπα ταυτόχρονα.
Αναμφισβήτητα ο Κίσινγκερ λειτούργησε επιδραστικά στη ζωή πολλών λαών. Βρισκόταν πίσω από πολέμους, καθιέρωσε την παρεμβατική διπλωματία της άμεσης επίσκεψης με πτήσεις σε φλεγόμενα μέρη του κόσμου, άνοιξε τον κύκλο επαφών ΗΠΑ – Κίνας ώστε να μη βρεθεί ο ανερχόμενος ακόμα τότε ασιατικός γίγαντας στο πλευρό της ΕΣΣΔ, προσπάθησε να «σβήσει» τις φωτιές στο Βιετνάμ, αλλά δικαιολογούσε στο όνομα του Ψυχρού Πολέμου τη στήριξη δικτατοριών.
Για τα σχέδια και τα συμφέροντα των ΗΠΑ ο Χένρι Κίσινγκερ αποτελεί μια εμβληματική μορφή. Κανένας άλλος δεν πλησίασε ποτέ τις ικανότητές του. Ο υπόλοιπος κόσμος, όμως, βίωσε απ’ αυτόν, για πρώτη φορά σε τέτοιον βαθμό, τη «βρόμικη» διπλωματία…
Ακόμα και τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Κίσινγκερ είχε συχνά παραληρήματα κατά της Ελλάδας. Οπως έχει αναφέρει ο δημοσιογράφος Αλέξης Παπαχελάς στο βιβλίο του «Ενα σκοτεινό δωμάτιο», ο Αμερικανός διπλωμάτης τού είπε: «Εσείς οι Ελληνες δεν έχετε αναγνωρίσει κανένα λάθος τα τελευταία 2.000 χρόνια και έχετε βρει εμένα ως αποδιοπομπαίο τράγο για όσα έγιναν στην Κύπρο».
Ο Κίσινγκερ έχει πει ότι «δεν είχα τίποτα εναντίον του Μακαρίου» και πως «η Ελλάδα έπρεπε να έχει δείξει ευελιξία αμέσως με την εισβολή και να κάνει μια καλύτερη συμφωνία με την Τουρκία». Σε ιδιωτικές συνομιλίες ο κυνικός και αλαζόνας Κίσινγκερ ουδέποτε έδειξε ότι μπορούσε να υπερασπιστεί τη στάση του έναντι της δικτατορίας αλλά και της Τουρκίας στο επεισόδιο της εισβολής στην Κύπρο.
Είχε προβλέψει το πολιτικό μέλλον της Ελλάδας
Το 1974, μάλιστα, είχε «καταφέρει» να προβλέψει, σχεδόν προφητικά, το πολιτικό μέλλον της χώρας. Λίγες ημέρες πριν από την τουρκική εισβολή και την έλευση του Καραμανλή κάποιοι διπλωμάτες επέμεναν στον Λευκό Οίκο ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να ανατρέψουν τη χούντα του Ιωαννίδη για να προλάβουν τον ξέφρενο αντιαμερικανισμό που θα ακολουθούσε. Ο Κίσινγκερ τους χλεύασε λέγοντας: «Θα υπενθυμίσω σε όλους πως είμαστε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και όχι κάποιο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών».
Στη συνέχεια τούς είπε: «Τώρα θα έλθει ο Καραμανλής, θα υπάρξει ένα βίαιο αριστερό κίνημα στην Ελλάδα, θα νομιμοποιήσει την Αριστερά, και σε δέκα χρόνια θα έλθει ο Ανδρέας Παπανδρέου στην εξουσία. Αλλά θα τον αντιμετωπίσουμε κι αυτόν. Τον Ανδρέα τον ξέρω άλλωστε».
Η υπερδύναμη του Κίσινγκερ διήρκεσε για τουλάχιστον 20 χρόνια και η επιρροή του μέχρι σχεδόν το τέλος της ζωής του. Ομως, ειδικά το διάστημα 1966-77, που κλονίστηκε η αμερικανική προεδρία λόγω του πολέμου στο Βιετνάμ και του Γουότεργκεϊτ, κινούσε αποκλειστικά τα νήματα.
Για ένα διάστημα, μάλιστα, κατάφερε να πετύχει κάτι μοναδικό στην αμερικανική Ιστορία, να είναι ταυτόχρονα υπουργός Εξωτερικών και σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας της χώρας, δύο πολύ διαφορετικές θέσεις εργασίας που τον έκαναν την ίδια στιγμή υπεύθυνο για τη διαμόρφωση, αλλά και την άσκηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Αν η γερμανοεβραϊκή του καταγωγή και η προφορά του στα αγγλικά τον έκαναν να ξεχωρίζει, η ευκολία και η σκληρότητα με την οποία ασκούσε την εξουσία τον ανέδειξαν στο πιο απαραίτητο πρόσωπο στον Λευκό Οίκο. Στην κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου ήταν στην κορυφή του κατεστημένου που προσπαθούσε να επιβάλει, με βίαιους ή πλάγιους τρόπους, η Αμερική σε σχεδόν όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου.
Ο Κίσινγκερ δεν ένιωθε άβολα με αυτή τη δυναμική ακόμα και όταν οι ενέργειές του καθιστούσαν άκυρα τα ανθρώπινα δικαιώματα και το Διεθνές Δίκαιο. Βοήθησε αρχικά στην επέκταση του πολέμου στο Βιετνάμ, αλλά και στο άπλωμά του στην Καμπότζη και στο Λάος, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες έριξαν περισσότερες βόμβες απ’ όσες στη Γερμανία και την Ιαπωνία μαζί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η διδακτορική διατριβή του Κίσινγκερ είχε τίτλο «Ειρήνη, νομιμότητα και ισορροπία». Η θεωρία του μπορεί να ήταν αυτή, αλλά στην πράξη επέβαλλε πολέμους κι αίμα, απροκάλυπτη καταπάτηση του Διεθνούς Δικαίου και αστάθεια σε ολόκληρες περιοχές του πλανήτη. Και ειδικά στη δική μας γειτονιά…
Πώς «έκαψε» την επιστολή Νίξον σε Ετσεβίτ παραμονή της εισβολής
Οι Τούρκοι είχαν ενημερώσει εγκαίρως τους Αμερικανούς για τα σχέδιά τους σχετικά με την Κύπρο. Με τον Νίξον να πνίγεται ήδη από τον Μάιο του 1974 από το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, ο Λευκός Οίκος είχε περάσει στα χέρια του Κίσινγκερ. Ολοι οι σημαντικοί χειρισμοί των ΗΠΑ εκείνο το καλοκαίρι ήταν δικοί του.
Στις 9 Μαΐου 1974 η Επιτροπή Δικαιοσύνης της Βουλής της Αμερικής άνοιξε τις ακροάσεις παραπομπής κατά του Νίξον για το Γουότεργκεϊτ. Τις μέρες του Ιουλίου που το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσιζε να κυκλοφορήσουν οι κασέτες με τις συνομιλίες του σκανδάλου που θα ξήλωνε τον Νίξον από την προεδρία, η Τουρκία έβρισκε το παράθυρο που έψαχνε για την εισβολή.
Υπό το φως της απώλειας της πολιτικής του υποστήριξης και της σχεδόν βεβαιότητας ότι θα παραπεμφθεί και θα απομακρυνθεί από το αξίωμα, ο Νίξον παραιτήθηκε από την προεδρία στις 9 Αυγούστου 1974. Την ίδια μέρα ανέλαβε την προεδρία ο Τζέραλντ Φορντ.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Αμερικανού διπλωμάτη Τζέιμς Σπέιν, η μοναδική παρέμβαση που επιχείρησε ο Νίξον για να σταματήσει τον προγραμματισμό της τουρκικής επίθεσης ήταν στο παρά πέντε, δηλαδή την παραμονή της εισβολής της 20ής Ιουλίου, όταν αποφάσισε να στείλει μια αυστηρή επιστολή διά αντιπροσώπων στον Μπουλέντ Ετσεβίτ.
Ωστόσο, οι Αμερικανοί διπλωμάτες μόλις έφτασαν στο γραφείο του Τούρκου πρωθυπουργού τον άκουσαν να συνομιλεί τηλεφωνικά με τον Χένρι Κίσινγκερ. Οσα έγραφε ο Νίξον είχαν ήδη «καεί» από τις συνεννοήσεις του τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ. Αντιλαμβανόμενοι οι διπλωμάτες ότι οι εξελίξεις είχαν προκαθοριστεί μεταξύ Ετσεβίτ – Κίσινγκερ, αποφάσισαν να μην παραδώσουν καν την επιστολή του Νίξον που κρατούσαν στα χέρια τους.
Στις αρχές Αυγούστου του 1974 όλοι ανέμεναν τη σύγκληση της σύσκεψης της Γενεύης. Οι Τούρκοι, όμως, ενημέρωναν τους Αμερικανούς για το επόμενο σχέδιό τους να επεκτείνουν την υπό κατοχή περιοχή στην Κύπρο και να συμπεριλάβουν στα λάφυρά τους και την Αμμόχωστο.
Ο ίδιος ο Ετσεβίτ είχε ομολογήσει στον Κίσινγκερ ότι, αν δεν πετύχει τους στόχους του στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, θα τους ολοκληρώσει στο πεδίο των μαχών, όπως κι έγινε. Ο Αμερικανός ΥΠΕΞ γνώριζε ότι οι Τούρκοι θα προχωρήσουν στη δεύτερη φάση της στρατιωτικής επιχείρησης, που είχαν ονομάσει «Αττίλας ΙΙ».
«Νομικά η Τουρκία είχε δίκιο»
Σύμφωνα με συνεργάτες του αλλά και δικά του έγγραφα, ο Κίσινγκερ δεν ήθελε να σταματήσει τους Τούρκους. Ο Κίσινγκερ, μάλιστα, ήταν απόλυτος σ’ αυτό το θέμα και εξαρχής πίστευε ότι «νομικά η Τουρκία είχε δίκιο». Κάτι που επιβεβαίωσε εγγράφως και ο νομικός σύμβουλος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Χέλμουτ Ζόνενφελντ, την επομένη του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου.
Σ’ όλες τις επαφές εκείνου του διαστήματος μεταξύ Κίσινγκερ – Ετσεβίτ ο Τούρκος πρωθυπουργός ουδέποτε έκρυψε τα σχέδιά του. Μάλιστα, ο Ετσεβίτ είχε εκπλαγεί με την αμερικανική αντίδραση για την καταδίκη της δεύτερης επίθεσης που κατέληξε στην κατάληψη του 40% του εδάφους της Κύπρου. Κι αυτό επειδή ήταν βέβαιος πως ο Κίσινγκερ του είχε δώσει τη συγκατάθεσή του.
Οπως αποκαλύφθηκε προ 20ετίας, ο Αμερικανός υπουργός είχε δώσει το πράσινο φως στη διάρκεια ιδιωτικής συνομιλίας με τον Ετσεβίτ, η οποία ουδέποτε καταγράφηκε στα αρχεία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ομως, επειδή ο Κίσινγκερ εκείνο το διάστημα ήταν και σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, η συζήτηση αυτή τελικά διασώθηκε και βρίσκεται στα αρχεία του Λευκού Οίκου.
Όταν τον σνόμπαρε ο Καραμανλής: «Είστε φιλότουρκος»
Το 1975 έγιναν συναντήσεις μεταξύ του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του προέδρου των ΗΠΑ Φορντ, που είχε όπως πάντα δίπλα του τον Κίσινγκερ. Ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας έδειξε ενήμερος για όλη τη στάση του Αμερικανού ΥΠΕΞ στο Κυπριακό, αλλά και το γεγονός ότι είχε φοιτητή στο Χάρβαρντ τον Ετσεβίτ.
Ο Κίσινγκερ άρχισε να λέει: «Είδα τους ηγέτες όλων των κομμάτων στην Τουρκία και τους είπα ότι τώρα είναι η ώρα να επιλύσετε το πρόβλημα. Το κλειδί είναι ο Ετσεβίτ. Εάν και αυτός ήταν πρωθυπουργός και είχατε ασχοληθεί από κοινού με το πρόβλημα, είμαι πεπεισμένος ότι θα είχε διευθετηθεί. Στην αντιπολίτευση, ο Ετσεβίτ θα χρησιμοποιήσει αυτό το θέμα και θα προσπαθήσει να σπάσει τον συνασπισμό. Του μίλησα όταν ήμουν στην Αγκυρα. Τον γνωρίζω καλά. Ηταν μαθητής μου».
Η απάντηση του Καραμανλή ήταν αποστομωτική. «Γι’ αυτό εμείς οι Ελληνες είχαμε υποψιαστεί ότι είσαστε φιλότουρκος» είπε, με τον Ελληνα πρωθυπουργό να του γυρίζει την πλάτη: «Τα καταλαβαίνω όλα αυτά, αλλά αυτό που φαίνεται ότι λέτε είναι ότι λόγω αυτών των καταγέλαστων εσωτερικών προβλημάτων της Τουρκίας πρέπει να πληρώσουμε εμείς οι Ελληνες. Αυτό είναι τρέλα. Είναι παραλογισμός ότι εμείς πρέπει να πληρώσουμε τον εκβιασμό της Τουρκίας».
Ακόμα μία ένδειξη της ασέβειας προς τον ελληνικό λαό από τον Κίσινγκερ ήταν και το εξής περιστατικό. Την ημέρα που γινόταν η πρώτη σύσκεψή του με τον Φορντ είχαν συγκεντρωθεί έξω από τον Λευκό Οίκο 30.000 Ελληνες που διαμαρτύρονταν έντονα για τη στάση του Αμερικανού ΥΠΕΞ στην Κύπρο.
Ο Κίσινγκερ αντιδρούσε εμμονικά στις διαμαρτυρίες. Βλέποντας ότι δεν καταφέρνει να ηρεμήσει τις ελληνικές αντιδράσεις και ότι αποτυγχάνει ως μεσολαβητής για την επόμενη μέρα, είχε πει, επίσης προφητικά δυστυχώς: «Θα περιμένετε μαζί με τους Παλαιστινίους άλλα 50 χρόνια για να λυθεί το Κυπριακό».
