Βήμα βήμα ο Μπάιντεν και ο Ερντογάν επιχειρούν να κλείσουν επωφελώς την εκκρεμότητα της αναβάθμισης και της πώλησης αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία, με αντάλλαγμα το οριστικό τουρκικό «πράσινο φως» στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
- Της Κύρας Αδάμ
Η λύση αυτής της εκκρεμότητας δεν προοιωνίζεται την πλήρη ομαλοποίηση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων, διότι εξακολουθεί να υπάρχει το χάσμα πολιτικής ανάμεσα στην αμερικανική και τη τουρκική στάση στον πόλεμο στην Ουκρανία, στη στάση της Τουρκίας υπέρ της Χαμάς στον πόλεμο στη Γάζα και ακόμα περισσότερο στην αμερικανική άρνηση πώλησης αμερικανικών μαχητικών F-35, όσο Τουρκία εγκαθιστά στο έδαφός της τους ρωσικούς πυραύλους S-400.
Ακόμα και στην περίπτωση κατά την οποία η ανταλλαγή αμερικανοτουρκικών «μποναμάδων» γίνει μέσα στις ερχόμενες εβδομάδες, η αναβάθμιση των τουρκικών F-16 και η πολυπόθητη για την Τουρκία προμήθεια ανταλλακτικών αλλά και η πώληση άλλων 40 αμερικανικών F-16 θα απαιτήσουν χρόνο, γεγονός που δρα υπέρ της Ελλάδας.
Όμως η πραγματική απειλή που αντιμετωπίζει η χώρα παραμένει η ίδια και είναι η προ ετών εγκατάσταση στην Τουρκία των ρωσικών πυραύλων S-400 (με τις κατά διαστήματα δοκιμαστικές βολές εναντίον της εθνικής κυριαρχίας, όπως π.χ. στην περίπτωση της βραχονησίδας Ζουράφα) και η σε καθημερινή βάση καταπάτηση τμημάτων της εθνικής κυριαρχίας από τα τουρκικά UAV, τα οποία η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει μονομερώς και ενσυνειδήτως διαγράψει από την πολιτική της ως μη υπάρχοντα.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάιντεν και κυρίως ο ΥΠΕΞ Μπλίνκεν ουδέποτε είχαν κρύψει τη σταθερή πρόθεσή τους να δώσουν απλόχερα τα αναβαθμισμένα και νέα F-16 στην Τουρκία, γι’ αυτό και κράτησαν με νύχια και με δόντια ανοιχτό τον διάλογο με την Τουρκία. Σε όλες τις συναντήσεις κορυφής, είτε Ερντογάν – Μπάιντεν είτε Φιντάν – Μπλίνκεν, η αμερικανική πλευρά ουδέποτε έθεσε όρους στην αναβάθμιση και την πώληση F-16 στην Τουρκία, υποσχόμενη τρόπους να παρακαμφθεί η μόνιμη άρνηση του αμερικανικού νομοθετικού σώματος.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν όμως είχε απέναντί της το αμερικανικό Κογκρέσο και κυρίως την Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, με πρόεδρο τον γερουσιαστή Μπομπ Μενέντεζ, ο οποίος με την τροπολογία του στην αρχή και εν συνεχεία το βέτο που έθεσε είχε συνδέσει τη συμφωνία για τα F-16 στην Τουρκία με τη συμπεριφορά της Τουρκίας στο Αιγαίο και κυρίως με την απαγόρευση υπερπτήσεων τουρκικών μαχητικών πάνω από τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.
Ο Μπομπ Μενέντεζ κράτησε γερά την κόντρα του με τη φιλότουρκη κυβέρνηση Μπάιντεν στη Γερουσία, μέχρι την εκκωφαντική πτώση του λόγω κατηγοριών για σκάνδαλα και την οριστική απομάκρυνσή του από την αμερικανική πολιτική σκηνή.
Το βέτο Μενέντεζ στη συμφωνία αποστολής αμερικανικών F-16 στην Τουρκία έχει ήδη εξανεμιστεί μετά την πρόσφατη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στην Αθήνα και την υπογραφή -για επικοινωνιακούς λόγους- Συμφωνίας Φιλίας και Συνεργασίας ανάμεσα στις δύο χώρες, ένα κείμενο που, όπως και οι δύο πλευρές συμφωνούν, δεν είναι δεσμευτικό για τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα τους στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο. Στην περίπτωση μάλιστα κατά την οποία η Αθήνα και η Άγκυρα, στο πλαίσιο των στρατιωτικών ΜΟΕ, συμφωνήσουν τα τουρκικά μαχητικά να εισέρχονται στο FIR Αθηνών μόνο με τη χρήση του νατοϊκού κώδικα IFF, ως φίλια αεροσκάφη, τότε θα έχει εξαϋλωθεί το περιεχόμενο του βέτο Μενέντεζ στην αμερικανική Γερουσία.
Ωστόσο, η κυβέρνηση Ερντογάν έσπευσε να εργαλειοποιήσει την τουρκική έγκριση ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, απαιτώντας την ταυτόχρονη συμφωνία αποστολής των αμερικανικών F-16 στην Τουρκία με το πράσινο τουρκικό φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.
Η προσέγγιση των δύο πλευρών έγινε με απευθείας συνομιλία Μπάιντεν – Ερντογάν, με την αμερικανική πλευρά να ενδιαφέρεται όχι για τον εκβιασμό που της ασκεί ο Ερντογάν, αλλά για την πολιτικο-γραφειοκρατική οδό που θα ακολουθήσουν οι δύο πλευρές. Ετσι, ο Ερντογάν έκανε το πρώτο μισό βήμα, δίνοντας εντολή στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της τουρκικής Βουλής να εγκρίνει το πρωτόκολλο της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Το πρωτόκολλο αυτό, άγνωστο πότε, θα προωθεί στην Ολομέλεια του τουρκικού Κοινοβουλίου για έγκριση, ώστε να μπορέσει μετά ο Ερντογάν να κυρώσει τον νόμο αυτόν.
Ο Ερντογάν αναμένει από την κυβέρνηση Μπάιντεν να έχει ξεμπερδέψει και αυτή με το Κογκρέσο την κατάλληλη στιγμή, έτσι ώστε οι δύο πρόεδροι να υπογράψουν παράλληλα την έγκριση των F-16 και την οριστική ένταξη της Σουηδίας.
Παρά ταύτα, δεν μπορεί ακόμα να αποκλειστεί και νέα καθυστέρηση της συμφωνίας από πλευράς Κογκρέσου, καθώς υπάρχει μεγάλη δυσφορία στην Ουάσινγκτον για την ταύτιση της Αγκυρας με τη Χαμάς και τους μύδρους που έχει εξαπολύσει ο Ερντογάν εναντίον των ΗΠΑ και της Δύσης για τη στήριξή τους στο Ισραήλ.
Ακόμα και στην περίπτωση γρήγορης συμφωνίας για τα F-16, στην Τουρκία παραμένει ερμητικά κλειστό για την ώρα το θέμα της πώλησης αμερικανικών F-35 ως αντίποινα για την αγορά και την εγκατάσταση των ρωσικών συστημάτων S-400 στην Τουρκία, από την εποχή Τραμπ, έστω κι αν ο Ερντογάν έχει ήδη πληρώσει την προκαταβολή. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει καταρχήν εγκρίνει την πώληση F-35 στην Ελλάδα, αλλά σε άγνωστο χρόνο, που δεν αποκλείεται να «συμψηφιστεί» με την αντίστοιχη πώληση F-35 στην Τουρκία.
Ο Ερντογάν ωστόσο δεν έχει μείνει με σταυρωμένα χέρια και τα τουρκικά ΜΜΕ διαφημίζουν δεόντως την αναμενόμενη πρώτη πτήση του πρώτου τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους 5ης γενιάς, αποκλειστικώς τουρκικής κατασκευής. Το τουρκικής κατασκευής αεροσκάφος στελθ με το όνομα ΚΑΑΝ είναι ο πλέον πρόσφατος κρίκος στην παραγωγή της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας. Η κυβέρνηση Ερντογάν μπορεί άνετα να επαίρεται ότι κατακτά μια σημαντική θέση στη διεθνή πολεμική βιομηχανία μετά τις κατακόρυφες διεθνείς πωλήσεις των τουρκικών UAV σε όλο τον κόσμο.
Η τουρκική κυβέρνηση έχει κατ’ ουσίαν υποκαταστήσει τις πτήσεις των τουρκικών F-16 στο Αιγαίο για τον κατακερματισμό της εθνικής κυριαρχίας με τα ανέξοδα τουρκικά UAV, τα οποία όμως εκτελούν στο Αιγαίο το ίδιο ακριβώς έργο σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας και των εθνικών συμφερόντων. Το επισήμανε εξάλλου με τον πλέον σαφή τρόπο ο Ερντογάν κατά την επιστροφή του από την Αθήνα, λέγοντας ότι η τουρκική πολεμική βιομηχανία έχει προχωρήσει πάρα πολύ και με ανέξοδο τρόπο σε σύγκριση με το κόστος αγοράς και συντήρησης νέων οπλικών συστημάτων από την Αθήνα.
Σιωπηρή αποδοχή της καταπάτησης του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ
Η Τουρκία από την επόμενη κιόλας ημέρα υπογραφής της συμφωνίας Μητσοτάκη – Ερντογάν επιδίδεται συνεχώς σε ασκήσεις, οι περισσότερες με UAV, οι οποίες προκλητικά περιλαμβάνουν όλες τις θρησκευτικές εορτές, δηλαδή παραβιάζουν κατάφωρα και καταπατούν την ίδια την τουρκική υπογραφή στο μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ, που από το 1988 απαγορεύει ασκήσεις και πτήσεις στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου κατά τις θρησκευτικές και εθνικές εορτές αμφότερων των χωρών.
Το περίεργο είναι ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη τηρεί σιγή ιχθύος και ουδόλως διαμαρτύρεται για την τουρκική αυτή πρόκληση. Η ελληνική κυβέρνηση αποδέχεται σιωπηρά την κατάργηση του μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ από την Τουρκία, που μέχρι σήμερα αποτελεί τη μακροβιότερη διμερή συμφωνία Ελλάδας – Τουρκίας τις τελευταίες δεκαετίες.
Η Τουρκία με διεθνή αγγελία ζήτησε από την ΥΠΑ να εκτελέσει άσκηση του τουρκικού ναυτικού για προστασία του περιβάλλοντος και επιχειρήσεις θαλάσσιας έρευνας και διάσωσης (ΣΑΡ) στην περιοχή του Καστελόριζου από τις 22 Δεκεμβρίου 2023 μέχρι τις 16 Ιανουαρίου 2024, μέσα στο FIR Αθηνών, επιμένοντας ότι θα σεβαστεί μόνο τα 6 ν.μ. του ελληνικού εναέριου χώρου.
Με τη διεθνή αγγελία Α 4550/23 που παρουσιάζει η «κυριακάτικη δημοκρατία» οι ελληνικές Αρχές αρνήθηκαν τη σχετική άδεια, καταγγέλλοντας εκτός των άλλων την Τουρκία ότι με την άσκηση επικαλύπτει μέρος της ελληνικής κυριαρχίας, χωρίς κανένα αποτέλεσμα, βεβαίως.
Η Τουρκία επανήλθε στην εκτέλεση της άσκησης, γράφοντας στα παλιά της τα παπούτσια την ελληνική κυριαρχία, ενώ δεν έχει ακόμα στεγνώσει το μελάνι από την υπογραφή της συμφωνίας της Αθήνας.
