Η Ελλάδα θωρακίζεται: Αυτό είναι το σχέδιο για το διπλό «Iron Dome» με αντιαεροπορικό και αντι-drone θόλο

Την έναρξη των ουσιαστικών διαδικασιών υλοποίησης της εθνικής αρχιτεκτονικής αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας μπορεί να θεωρηθεί ότι σηματοδοτεί η επίσκεψη πολυμελούς ισραηλινής αντιπροσωπίας στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ) την περασμένη Δευτέρα 20 Μαΐου.

• Του Περικλή Ζορζοβίλη

Σύμφωνα με πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας», εκτιμάται ότι μέχρι τα τέλη Αυγούστου του τρέχοντος έτους, το ΓΕΕΘΑ θα έχει ολοκληρώσει τις εσωτερικές διαδικασίες ώστε να συντάξει την εισήγηση προς την κυβέρνηση για τα περαιτέρω.

Η ισραηλινή αντιπροσωπία αποτελείτο από εκπροσώπους του υπουργείου Άμυνας της συμμαχικής χώρας, συμπεριλαμβανομένων στελεχών της διεύθυνσης διεθνούς αμυντικής συνεργασίας του υπουργείου, της SIBAT και στελεχών δύο κρατικών εταιριών, της Israel Aerospace Industries (IAI) και της Rafael Advanced Defense Systems Ltd., που κατασκευάζουν τα προτεινόμενα συστήματα για την ικανοποίηση των ελληνικών αναγκών. Η μεν IAI προσφέρει το σύστημα BARAK MX, ενώ η Rafael το σύστημα SPYDER.

Κατά την επίσκεψη και στο πλαίσιο δύο διαδοχικών συναντήσεων, παρουσία των εκπροσώπων του ισραηλινού υπουργείου Αμυνας, κάθε εταιρία ενημέρωσε τον Αρχηγό ΓΕΕΘΑ (Α/ΓΕΕΘΑ), στρατηγό Δημήτριο Χούπη, τον διευθυντή Δ’ Κλάδου του ΓΕΕΘΑ και επιτελείς για τη λύση που προτείνει. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ο κεντρικός ρόλος του ΓΕΕΘΑ. Η εθνική αρχιτεκτονική αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας θα τελεί υπό τη διοίκηση του ανώτατου διακλαδικού επιχειρησιακού διοικητή, του Α/ΓΕΕΘΑ, ενώ ταυτόχρονα ο ίδιος, με την ιδιότητα του ανώτατου διακλαδικού επιπέδου διοίκησης, έχει την ευθύνη αλλά και τις εξουσίες για να διασφαλίσει τη διαλειτουργικότητα της λύσης που τελικά θα επιλεγεί, καθώς και τη μέγιστη δυνατή ομοιοτυπία και επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα.

Προτεραιότητα

Οπως είναι γνωστό, ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας έχει δηλώσει την υψηλή προτεραιότητα που έχει δοθεί στην αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα, και μάλιστα έχει αποκαλύψει ότι σε βάθος 12ετίας έχουν δεσμευθεί περί τα 2 δισ. ευρώ για την υλοποίηση του σχεδίου των δύο θόλων, του αντιαεροπορικού και του αντι-drone.

Στο ίδιο ζήτημα έχει αναφερθεί και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, που την Πέμπτη 16 Μαΐου δήλωσε: «Εχω υπόψη μου, συγκεκριμένα, σύστημα ευρωπαϊκής αεράμυνας, έναν θόλο ευρωπαϊκό που θα καλύπτει την Ευρώπη, όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, έναντι οποιασδήποτε απειλής. Μπορείτε να σκεφτείτε ένα “ευρωπαϊκό iron dome”. Είναι πρόταση που έχω ήδη καταθέσει, την επεξεργάζομαι και σε μεγαλύτερη λεπτομέρεια, και μπορείτε να φανταστείτε αυτό για την πατρίδα μας» είπε ο πρωθυπουργός. Και συμπλήρωσε: «Να μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε ευρωπαϊκούς πόρους για να καλύψουμε την αεράμυνα της πατρίδας μας και να μην είμαστε απολύτως εξαρτημένοι από τον Εθνικό Προϋπολογισμό».

Οι δύο δηλώσεις, αν και αναφέρονται στο ίδιο ζήτημα, παρουσιάζουν αισθητή διαφοροποίηση και εγείρουν ερωτήματα που μπορεί να έχουν και πολιτικές προεκτάσεις.

Oμως, σε κάθε περίπτωση, η ελληνική πλευρά θα πρέπει να αποσαφηνίσει τις προθέσεις της και να οριστικοποιήσει τον σχεδιασμό της. Αφενός γιατί η οικοδόμηση ολοκληρωμένης αρχιτεκτονικής αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας, που δεν περιλαμβάνει μόνο τα αντιαεροπορικά και αντιπυραυλικά συστήματα αλλά και τους αισθητήρες ενεργητικής (ραντάρ) και παθητικής λειτουργίας (π.χ., ηλεκτρονικά μέτρα υποστήριξης) του εθνικού Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ), τα συστήματα επικοινωνιών, τα κέντρα διοίκησης και ελέγχου, τη διαλειτουργικότητα και τις διεπαφές με αισθητήρες και μέσα εκπομπής πυρών που βρίσκονται ή θα ενταχθούν σε υπηρεσία με τις ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις (π.χ., οι φρεγάτες FDI-HN), απαιτεί συστηματική διάθεση οικονομικών και ανθρώπινων πόρων και χρόνο.

Αφετέρου γιατί αποτελεί μεγάλη ευκαιρία για την εγχώρια βιομηχανική και τεχνολογική βάση να συμμετάσχει στην οικοδόμησή της. Στην περίπτωση των δύο ισραηλινών εταιριών, η μεν ΙΑΙ μετά την εξαγορά το 2023, αντί 60.000.000 ευρώ, του 90,1% του μετοχικού κεφαλαίου της INTRACOM Defence (IDE), έχει πλέον ισχυρό εγχώριο βιομηχανικό αποτύπωμα, ενώ και η Rafael, η κατασκευάστρια του δεύτερου ισραηλινού συστήματος, βρίσκεται στη διαδικασία σύναψης συμφωνιών βιομηχανικής συνεργασίας με ελληνικές εταιρίες, στο πλαίσιο του προγράμματος προμήθειας των κατευθυνόμενων βλημάτων πολλαπλού ρόλου SPIKE NLOS για τον Ελληνικό Στρατό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο το BARAK MX όσο και το SPYDER χρησιμοποιούν ραντάρ κατασκευής της ΕΛΤΑ, θυγατρικής της ΙΑΙ. Ετσι, παρουσιάζεται το φαινόμενο η IAI να είναι ταυτόχρονα και υποκατασκευαστής του ανταγωνιστή της.

SPYDER: Βασικός πυλώνας της αεράμυνας 

Περιλαμβάνει τέσσερις εποχούμενες εκδόσεις, εγγύς SPYDER-SR (Short-Range), εκτεταμένου SPYDER-ER (Extended Range), μέσου SPYDER-MR (Medium Range) και μακρού SPYDER-LR (Long Range) βεληνεκούς, για άμυνα μεγάλων περιοχών, στατικών στόχων και δυνάμεων ελιγμού, έναντι μαχητικών και βομβαρδιστικών αεροσκαφών, ελικοπτέρων, ΜΕΑ, όπλων ανεμοπορίας, βλημάτων πλεύσης – cruise και τακτικών βαλλιστικών βλημάτων.

Χρησιμοποιεί εκτοξευόμενα από το έδαφος τροποποιημένα κατευθυνόμενα βλήματα αέρος-αέρος Python και Derby, εξ ου και η ονομασία του, SPYDER (Surface-to-air Python and Derby).

Μια τυπική πυροβολαρχία SPYDER αποτελείται από:

• Εποχούμενη Μονάδα Διοίκησης και Ελέγχου (CCU: Command and Control Unit), η οποία στις εκδόσεις SPYDER-SR/ER μεταφέρει και το ραντάρ του συστήματος.
• Εποχούμενο ραντάρ για τις εκδόσεις SPYDER-MR/LR.
• Τρεις έως έξι μονάδες πυρός (MFU: Missile Firing Unit), με ενσωματωμένο τον κατασκευής Rafael ηλεκτροπτικό αισθητήρα Toplite.
• Οχήματα υποστήριξης πεδίου (FSV: Field Service Vehicle) και αναχορηγίας βλημάτων (MSV: Missile Supply Vehicle).

Οι εκδόσεις SPYDER-SR και SPYDER-ER χρησιμοποιούν τα κατευθυνόμενα βλήματα Python-5 (ηλεκτροοπτικής καθοδήγησης), I-Derby-SR με ενεργό ερευνητή ραντάρ και I-Derby-ER, με πυραυλοκινητήρα διπλού παλμού για επίτευξη μεγαλύτερου βεληνεκούς. Οι εκδόσεις SPYDER-MR και SPYDER-LR χρησιμοποιούν τα ίδια βλήματα, με μόνη διαφορά την προσθήκη επιπλέον πυραυλοκινητήρα προώθησης.

Τα μέγιστα ύψη αναχαίτισης ανέρχονται στα 6.000 μέτρα για το βλήμα Python-5 SR, στα 9.000 μέτρα για το βλήμα I-Derby-SR, στα 12.000 μέτρα με βλήμα I-Derby-ER και στα 18.300 μέτρα με το βλήμα Derby-LR, που έχει και δυνατότητες αντιμετώπισης τακτικών βαλλιστικών βλημάτων. Τα δε μέγιστα βεληνεκή, ανάλογα με τον τύπο του βλήματος και την έκδοση, κυμαίνονται από 15 χλμ. έως και 80 χλμ.

Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει και στην πλήρως αυτόνομη, εφόσον είναι επιθυμητό, μικρού χρόνου αντίδρασης και υψηλής τακτικής ευελιξίας έκδοση SPYDER-AiO, που επί εντός τακτικού οχήματος παντοδαπού εδάφους 8×8 ενσωματώνονται ο εκτοξευτής με οκτώ θέσεις εκτόξευσης βλημάτων τύπων I-Derby SR/ER και PYTHON-5 SR, το ραντάρ, ο ηλεκτροπτικός αισθητήρας, σύστημα επικοινωνιών, σύστημα παροχής ισχύος και σταθμός εργασίας του συστήματος διοίκησης και ελέγχου.

BARAK MX: Για πολλαπλές εναέριες απειλές 

Διατίθεται σε χερσαίες και ναυτικές εκδόσεις, με δυνατότητα αντιμετώπισης του συνόλου των απειλών από το ίδιο σύστημα [μαχητικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, ΜΕΑ, όπλα ανεμοπορίας, βλήματα πλεύσης – cruise, βλήματα Sea Skimming (κινούμενα σε χαμηλό ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας)], τακτικά βαλλιστικά βλήματα. Μπορεί δε να χρησιμοποιηθεί για αποστολές τόσο αεράμυνας σημείου/προστασίας δυνάμεων όσο και αεράμυνας περιοχής, με ταυτόχρονη χρήση των δυνατοτήτων κατά τακτικών βαλλιστικών βλημάτων.

Μια τυπική πυροβολαρχία BARAK MX αποτελείται από τρία συγκροτήματα:

• Το Κέντρο Διαχείρισης Μάχης (BMC: Battle Management Center), που διατίθεται σε αυτοκινούμενη, μεταφερόμενη ή στατική έκδοση, και το οποίο αποτελεί το κέντρο διοίκησης και ελέγχου της πυροβολαρχίας. Συνθέτει και διαχειρίζεται την εικόνα αέρος, έχοντας τη δυνατότητα να τη συμπληρώσει και από άλλους αισθητήρες, συντονίζει τα δίκτυα (ζεύξεις δεδομένων) μεταβίβασης και λήψης δεδομένων, και συντονίζει και ελέγχει την αλληλουχία των εκτοξεύσεων κατά των απειλών.
• Τα κατευθυνόμενα βλήματα που, ανεξαρτήτως τύπου, εκτοξεύονται από τον ίδιο εκτοξευτή, που διαθέτει οκτώ θέσεις εκτόξευσης. Επειδή εκτοξεύονται από κατακόρυφη θέση, επιτρέπουν μικρό χρόνο αντίδρασης, ολοπεριμετρικές (360 μοίρες) βολές με μικρές ελάχιστες αποστάσεις εξαπόλυσης. Είναι εφοδιασμένα με ενεργό ερευνητή ραδιοσυχνοτήτων για την προσβολή στόχων υψηλής ευελιξίας και χαμηλής ραδιοδιατομής σκέδασης (RCS: Radar Cross Section). Διατίθενται τρεις τύποι βλημάτων:

1. το μεσαίου βεληνεκούς BARAK MR (Medium Range), με πυραυλοκινητήρα μονού παλμού, μέγιστο υψόμετρο αναχαίτισης τα 20 χλμ. και μέγιστο βεληνεκές τα 35 χλμ.
2. το μακρού βεληνεκούς BARAK LR (Long Range), με πυραυλοκινητήρα διπλού παλμού, μέγιστο υψόμετρο αναχαίτισης τα 20 χλμ. και μέγιστο βεληνεκές τα 70 χλμ.
3. το αυξημένων δυνατοτήτων κατά τακτικών βαλλιστικών βλημάτων, εκτεταμένου βεληνεκούς BARAK ER (Extended Range), με πυραυλοκινητήρα διπλού παλμού και επιπλέον πυραυλοκινητήρα προώθησης, μέγιστο υψόμετρο αναχαίτισης τα 30 χλμ. και μέγιστο βεληνεκές τα 150 χλμ.

• Ραντάρ πολλαπλών λειτουργιών κατασκευής της ELTA, εταιρίας του ομίλου IAI, όπως τα EL/M-2084 MMR, EL/M-2248 MF-STAR κ.λπ.

Ιδιαίτερη αναφορά απαιτείται σε δύο ειδικές εκδόσεις του συστήματος. H πρώτη είναι η εγγύς βεληνεκούς Barak 5 SRAD (Short Range Robust Interceptor), όπου ο εκτοξευτής με τα βλήματα, το ραντάρ, οι σταθμοί εργασίας του συστήματος διοίκησης και ελέγχου, και τα συστήματα επικοινωνίας και παροχής ισχύος είναι εγκατεστημένα επί τακτικού οχήματος με δυνατότητα κίνησης επί παντοδαπού εδάφους. Η έκδοση χρησιμοποιεί το ομώνυμο βλήμα με μέγιστο υψόμετρο αναχαίτισης τα 10 χλμ. και μέγιστο βεληνεκές τα 15 χλμ.

Η δεύτερη έκδοση, που χαρακτηρίζεται από την IAI ως ενιαία, ολοκληρωμένη λύση για ταυτόχρονες, πολλαπλές εναέριες απειλές από διαφορετικές πηγές και βεληνεκή, φέρει την ονομασία BARAK MX Land On the Move («επίγειο εν κινήσει»). Αποτελείται από Κέντρο Διαχείρισης Μάχης (BMC), που εν κινήσει δημιουργεί και διαχειρίζεται ενοποιημένη εικόνα αέρος, κατευθυνόμενα βλήματα BARAK MR και BARAK LR, και κινητό ραντάρ με δυνατότητα «εντοπισμού εν κινήσει» ELM-2138 Green Rock, κατασκευής της ELTA.

Οι λόγοι που επιβάλλουν την αναβάθμιση

Το φθινόπωρο του 2020, στον αποκαλούμενο «δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ», τα μη επανδρωμένα αεροχήματα (ΜΕΑ), τα περιφερόμενα πυρομαχικά και τα από αέρος εκτοξευόμενα όπλα του Αζερμπαϊτζάν εξουδετέρωσαν την αρμενική αεράμυνα και προκάλεσαν την κατάρρευση των αυτονομιστών του θύλακα.

Περίπου τρεισήμισι χρόνια αργότερα, το Σάββατο 13 Απριλίου 2024, η ισραηλινή αντιαεροπορική και αντιπυραυλική άμυνα με ισχυρή υποστήριξη από ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Ιορδανία και πιθανόν και άλλες χώρες, που προτίμησαν να κρατήσουν αφανή τη συμμετοχή τους, αντιμετώπισε με επιτυχία ιρανική επίθεση με περίπου 170 ΜΕΑ Shahed 131 και Shahed 136 στο σύνολό τους, σχεδόν σε διαμόρφωση «αυτοκτονίας», περίπου 30 βλήματα πλεύσης τύπου Paveh και περίπου 120 βαλλιστικά βλήματα στερεών καυσίμων τύπου Kheibar Shekan και υγρών καυσίμων των τύπων Emad και Ghadr-1.

Τα προαναφερθέντα παραδείγματα, και φυσικά η συνεχιζόμενη για 28ο μήνα σύρραξη στην Ουκρανία, αποδεικνύουν την αδιαμφισβήτητα κρίσιμη και συνεχώς αυξανόμενη σημασία της ισχυρής και αποτελεσματικής αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας.

Η συνεχής ωρίμανση και η ευρεία διάχυση των τεχνολογιών ανάπτυξης και παραγωγής πυραύλων και ΜΕΑ έχουν προσδώσει ακόμη και σε μη κρατικούς δρώντες (όπως, π.χ., η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η Χαμάς στη Γάζα, οι Χούθι στην Υεμένη) δυνατότητες προσβολής στόχων σε μεγάλες αποστάσεις. Μπορεί την παρούσα στιγμή η ακρίβεια των όπλων να μην είναι μεγάλη και να υφίστανται σοβαρά προβλήματα στη στοχοποίηση, εντούτοις θα ήταν αφελές να αγνοηθεί ότι τόσο η Γάζα όσο και η Ουκρανία αποτελούν πεδία ανάπτυξης και δοκιμών νέων τεχνολογιών και τακτικών, που αργότερα ή γρηγορότερα θα διαχυθούν ευρύτατα. Εξυπακούεται δε ότι σε περίπτωση σύζευξης όπλων μαζικής καταστροφής με τις σημερινές, ελλειμματικές, πυραυλικές και μη δυνατότητες, ο κίνδυνος για τον αμυνόμενο αυξάνεται εκθετικά.

Στην περίπτωση της χώρας μας, η τουρκική αεροπορική (συμπεριλαμβανομένων των ΜΕΑ) και πυραυλική απειλή είναι υπαρκτή και συνεχώς αναπτύσσεται. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το τουρκικής σχεδίασης και ανάπτυξης τακτικό βαλλιστικό βλήμα Tayfun. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2022, ο πρόεδρος Ερντογάν είχε απειλήσει τη χρήση του κατά της Αθήνας, εφόσον η ελληνική πλευρά συνεχίζει την ενίσχυση της άμυνας των νησιών. Πολύ πιο ανησυχητική όμως είναι η εδώ και μία πεντηκονταετία περίπου καταγραμμένη πρόθεση πυρηνικοποίησης της Τουρκίας, που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970, όταν Τουρκία και Πακιστάν υπέγραψαν απόρρητη δεκαετή συμφωνία στον τομέα της πυρηνικής συνεργασίας. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο συνδυασμός πυραυλικών δυνατοτήτων και όπλων μαζικής καταστροφής αποτελεί ενδεχόμενο το οποίο, ασχέτως της πιθανότητας υλοποίησης που του αποδίδεται, θα πρέπει να περιλαμβάνεται στους ελληνικούς σχεδιασμούς.

Ο δεύτερος λόγος που επιβάλλει την αναβάθμιση της ελληνικής αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας είναι η ηλικία των προς αντικατάσταση συστημάτων, που δημιουργεί προβλήματα υποστήριξης και απαρχαίωσης, και, το κυριότερο, η σχεδιαστική αντίληψη που τα διέπει, η οποία ανταποκρίνεται στις επιχειρησιακές προκλήσεις προηγούμενων δεκαετιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το σύστημα μέσου βεληνεκούς Improved HAWK (42 εκτοξευτές), που στην αρχική του έκδοση εισήχθη σε υπηρεσία με τον Ελληνικό Στρατό το 1965, δηλαδή πριν από 60 σχεδόν χρόνια. Το σύστημα, παρά τον εκσυγχρονισμό του σε επίπεδο PHASE 3 στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πλέον αντιμετωπίζει δυσκολίες στο να ανταποκριθεί σε όλες τις προκλήσεις που αντιπροσωπεύουν οι σημερινές απειλές.

Υπενθυμίζεται ότι την περίοδο 1998-2004 δαπανήθηκαν περί τα 2,7 δισ. ευρώ για την προμήθεια νέων και την αναβάθμιση υφιστάμενων συστημάτων μακρού, μέσου και εγγύς βεληνεκούς, που σήμερα βρίσκονται σε υπηρεσία με τους τρεις Κλάδους των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Τέλος, ο τρίτος λόγος είναι συνέπεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, που λόγω των κυρώσεων που η Δύση επέβαλε στη Ρωσική Ομοσπονδία καθιστούν αδύνατη την υποστήριξη και συντήρηση των πολυάριθμων ρωσικής προέλευσης συστημάτων που βρίσκονται σε υπηρεσία, και συγκεκριμένα των εγγύς βεληνεκούς OSA-AKM (38 εκτοξευτές) και TOR-M1 (21 εκτοξευτές), και των μακρού βεληνεκούς S-300PMU1 (από ανταλλαγή με τη Δημοκρατία της Κύπρου). Εξ αυτών, τα OSA-AKM παρέχουν προστασία στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, τα TOR-M1 στους τεθωρακισμένους και μηχανοκίνητους σχηματισμούς του Δ’ Σώματος Στρατού «ΘΡΑΚΗ» και τα S-300PMU1 στην Ανατολική Κρήτη και την Ανατολική Μεσόγειο.