«Χρυσώνουν» τον αχόρταγο Ζελένσκι με ρωσικά κεφάλαια

Η συμφωνία για τον δανεισμό της Ουκρανίας με 50 δισ. δολάρια έκλεισε με βάση τα αμερικανικά συμφέροντα…

«Μπορεί να είμαστε ηλίθιοι, αλλά όχι τόσο ηλίθιοι». Ετσι σχολίαζε ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος το αμερικανικό σχέδιο για νέο δάνειο-μαμούθ προς την Ουκρανία, ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με ενέχυρο τα δεσμευμένα στη Δύση ρωσικά περιουσιακά στοιχεία και εγγυητές τους Ευρωπαίους. Οπως έλεγε ο ίδιος, το μεγαλύτερο μέρος του δανείου θα κατέληγε σε αμερικανικές βιομηχανίες, ενώ οι Ευρωπαίοι θα πάρουν το ρίσκο και θα πληρώνουν τους τόκους.

Τελικά, ο αξιωματούχος διαψεύστηκε. Οι ηγέτες της Ομάδας των 7 συμφώνησαν να παράσχουν δάνειο 50 δισ. δολαρίων για την Ουκρανία με τη χρήση τόκων από ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που έχουν παγώσει. Τα χρήματα μπορεί να φτάσουν στο Κίεβο πριν από το τέλος του έτους, ενώ το δάνειο, αν και θα είναι κυρίως εγγυημένο από τις ΗΠΑ, θα μπορούσε να «συμπληρωθεί» με ευρωπαϊκά χρήματα ή άλλες εθνικές συνεισφορές. Kι αυτό ενώ ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπέγραψε στο περιθώριο του G7 μια δεκαετή διμερή συμφωνία ασφαλείας με τον Αμερικανό ομόλογό του Τζο Μπάιντεν.

Κατώτεροι των προσδοκιών

Μετά το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών, που σε πολλές χώρες προκάλεσε πολιτικό σεισμό, ανάμεσά τους η Γαλλία και η Γερμανία, πολλοί Ευρωπαίοι πολίτες πίστευαν ότι η Ε.Ε. θα άλλαζε ενδεχομένως πλεύση σε ό,τι αφορά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ομως αυτό δεν συνέβη καθώς παρά τις αντιδράσεις, η απόφαση ελήφθη με βάση τα αμερικανικά συμφέροντα και με το βλέμμα στη μάχη για τον Λευκό Οίκο. Ομως δεν ήταν μια ξαφνική απόφαση, αλλά ένα σχέδιο που επεξεργάζονται επί σχεδόν έναν χρόνο οι ΗΠΑ.

Οι χώρες της Ε.Ε. είχαν υιοθετήσει στις αρχές Μαΐου μια συμφωνία για την κατάσχεση των εσόδων που προέρχονται από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Ωστόσο οι ΗΠΑ ήθελαν να πάνε πιο μακριά και ασκούσαν πίεση στις χώρες του G7 να συμφωνήσουν να προσφέρουν στην Ουκρανία ένα τεράστιο δάνειο. Σύμφωνα με τον μηχανισμό, οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ενωση και άλλοι συμμετέχοντες θα παρέχουν καθένας ένα δάνειο στην Ουκρανία, ενώ τα έσοδα από τα περιουσιακά στοιχεία με την πάροδο του χρόνου θα χρησιμοποιούνται για την αποπληρωμή.

Τα δάνεια θα δομηθούν διαφορετικά με βάση τις εσωτερικές διαδικασίες κάθε συμμετέχοντα. Οι τελικές τεχνικές λεπτομέρειες θα διευθετηθούν μετά τη σύνοδο κορυφής.

Οι ΗΠΑ είχαν πιέσει για την άμεση κατάσχεση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, αλλά οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι το απέρριψαν, φοβούμενοι πιθανές επιπτώσεις, δεδομένου ότι η πλειονότητα των χρημάτων βρίσκεται στα εδάφη τους. Στη συνέχεια, όπως αναφέρει το Bloomberg, οι ΗΠΑ πρότειναν ένα περίπλοκο «κοκτέιλ» χρηματοοικονομικής σχεδίασης που προβλέπει τη χορήγηση δανείου στην Ουκρανία με εγγύηση τους μελλοντικούς τόκους που θα αποφέρουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Ακόμα και αυτή η προσέγγιση θα φαινόταν αδιανόητη πριν από έναν χρόνο, λόγω του προηγούμενου που θα δημιουργούσε και των κινδύνων που θα έφερε.

Διαχωριστικές γραμμές

Οι διαφορές των δυτικών συμμάχων σχετικά με το πόσο μακριά πρέπει να φτάσουν έχουν φανερώσει τις διαχωριστικές γραμμές του οικονομικού πολέμου, περιπλέκοντας τις προσπάθειες να αυξηθεί η πίεση στο Κρεμλίνο. Ως αποτέλεσμα, έπειτα από περισσότερα από δύο χρόνια της σκληρότερης οικονομικής επίθεσης που έχει εξαπολύσει ποτέ η Δύση, η οικονομία της Ρωσίας εξακολουθεί να αναπτύσσεται. Το Κρεμλίνο έχει βρει τρόπους να παρακάμψει τις κυρώσεις με τη βοήθεια φιλικών χωρών όπως η Κίνα. Η πολεμική του μηχανή ξεπερνά σε πολλούς τομείς εκείνες των συμμάχων της Ουκρανίας.

Το πάγωμα των αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών είχε θεωρηθεί η πυρηνική επιλογή στο οπλοστάσιο του δυτικού οικονομικού πολέμου – σπάνια δοκιμασμένη και δυνητικά πολύ καταστροφική για να χρησιμοποιηθεί. Η προθυμία άλλων χωρών να κρατούν τα μετρητά τους σε δολάρια, ευρώ, γεν και λίρες ήταν ένδειξη της εμπιστοσύνης τους στο χρηματοπιστωτικό σύστημα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Η υποστηριζόμενη από τη Δύση αντεπίθεση της Ουκρανίας απέτυχε να φέρει μια σημαντική πρόοδο και η Ρωσία κατάφερνε να αποφύγει πολλές κυρώσεις, ανακατευθύνοντας το εμπόριο μέσω χωρών που επέλεξαν να μην τις τηρούν. Κι αυτό ενώ η Ευρώπη έχει υποστεί τις συνέπειες που αποτυπώθηκαν και στην κάλπη των ευρωεκλογών. Νωρίτερα φέτος, ένα ζωτικής σημασίας πακέτο βοήθειας ύψους 61 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς την Ουκρανία είχε κολλήσει στο Κογκρέσο των ΗΠΑ. Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. άρχισαν να διερευνούν κατά πόσον υπήρχε κάτι που θα μπορούσαν πραγματικά να κάνουν με τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία. Η κατάσχεση ήταν παράνομη, κατέληξαν οι εμπειρογνώμονες του μπλοκ, αλλά υπήρχε τρόπος να αποσπάσουν κάποια αξία από αυτά χωρίς να αλλάξουν χέρια.

Το παρασκήνιο πριν από τη λύση made in USA

Οι Ευρωπαίοι κατέληξαν σε μια προσέγγιση που ξεπέρασε τα όρια όσων θεωρούσαν δυνατά να πάρουν τα κέρδη που αποκομίζουν από τα περιουσιακά στοιχεία στο Euroclear -τα οποία εκτιμάται ότι αξίζουν μεταξύ 3 και 5 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως- και να τα δώσουν στην Ουκρανία. Η Τζάνετ Γέλεν έδωσε το πράσινο φως τον Σεπτέμβριο, σηματοδοτώντας την υποστήριξη των ΗΠΑ στο σχέδιο της Ε.Ε. Ομως η Ουάσινγκτον συνέχισε να αναζητά έναν τρόπο για να πάρει η Ουκρανία περισσότερα χρήματα από τα αποθεματικά νωρίτερα. Ο Λευκός Οίκος στήριξε αθόρυβα ένα νομοσχέδιο που θα του έδινε την εξουσία να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στη δικαιοδοσία του.

Στη συνέχεια, αξιωματούχοι των ΗΠΑ άσκησαν πίεση για τη δράση της Ομάδας των 7 κινητοποιώντας εμπειρογνώμονες του Διεθνούς Δικαίου για να υποστηρίξουν ότι η κατάσχεση ήταν νόμιμη. Τον Φεβρουάριο η εκστρατεία των ΗΠΑ βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Ομάδες εργασίας πραγματοποιούσαν εβδομαδιαίες κλήσεις για νομικά ζητήματα, κινδύνους και τον τρόπο με τον οποίο θα δαπανηθούν τα χρήματα, καθώς κορυφαίοι αξιωματούχοι του υπουργείου Οικονομικών ασκούσαν πιέσεις σε συμμάχους από το Τόκιο έως το Βερολίνο. Η Γέλεν υποστήριξε ότι υπάρχει «ισχυρή διεθνής νομική, οικονομική και ηθική επιχειρηματολογία για να προχωρήσουμε». Η θέση της έτυχε ψυχρής υποδοχής από τους Ευρωπαίους ομολόγους της και τους υπουργούς Οικονομικών άλλων χωρών που συμμετείχαν, οι οποίοι εξέφρασαν ανησυχίες για το γεγονός ότι οι ΗΠΑ και άλλες μεγάλες οικονομίες χρησιμοποιούν ως όπλο τα νομίσματά τους.

Η αφόρητη πίεση της Ουάσινγκτον ενόχλησε επίσης τους Ευρωπαίους αξιωματούχους, οι οποίοι είπαν ότι οι ΗΠΑ θα έπρεπε να επικεντρωθούν στο να περάσει η καθυστερημένη βοήθεια από το Κογκρέσο, αντί να προωθήσουν ένα δυνητικά επικίνδυνο σχέδιο που επηρεάζει περιουσιακά στοιχεία κυρίως στην Ευρώπη. Αντιμέτωπες με την αντίδραση της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, οι ΗΠΑ υποχώρησαν από την ιδέα της άμεσης κατάσχεσης, στρεφόμενες στη χρηματοοικονομική μηχανική. Η Γέλεν συνέχισε τις παρασκηνιακές πιέσεις. Στα τέλη Απριλίου το Κογκρέσο είχε εγκρίνει το πολυαναμενόμενο πακέτο βοήθειας προς την Ουκρανία, καθώς και τον νόμο που έδινε στις ΗΠΑ την εξουσία να κατάσχουν τα περιουσιακά στοιχεία. Μια νέα πρόταση των ΗΠΑ κυκλοφορούσε στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πρώτη φορά η απάντηση των βασικών αρνητών δεν ήταν ένα ηχηρό όχι. Καθώς οι υπουργοί Οικονομικών του G7 συγκεντρώνονταν στα μέσα Μαΐου, οι συζητήσεις είχαν μετατοπιστεί στις λεπτομέρειες για να λειτουργήσει το νέο σχέδιο με την Ευρώπη να πληρώνει τελικά τον λογαριασμό.