Τα ολέθρια πολιτικά και στρατιωτικά λάθη που οδήγησαν στην τραγωδία

Στρατηγικός στόχος της επιβολής της χούντας του ’67 ήταν η καταστροφή της Κύπρου, αδιάφορο αν το γνώριζαν ή όχι οι πρωταίτιοι. Ακόμα και η πλέον αδύναμη προ-χουντική κυβέρνηση ουδέποτε θα αποτολμούσε έγκλημα αυτού του εθνικού μεγέθους. Αυτό όμως δεν απαλλάσσει το προ-χουντικό πολιτικό σύστημα της ευθύνης, γιατί επέτρεψαν την επιβολή της δικτατορίας.

• Από τον Δημήτρη Αλευρομάγειρο*, εφημερίδα «δημοκρατία»

Τι έκανε η χούντα στο Κυπριακό μόλις επεβλήθη; Εντρομη μετά την τουρκική προβοκάτσια στην Κοφίνου Κύπρου τον Νοέμβριο του 1967 υπέκυψε στις απαιτήσεις της Τουρκίας και απέσυρε την Ελληνική Μεραρχία, και έτσι η Κύπρος απέμεινε γυμνή στην άμυνά της. (Αυτό το έγκλημα της απόσυρσης της Ελληνικής Μεραρχίας μάς δίνει και ένα καλό μάθημα για τις σημερινές πιέσεις της Τουρκίας για την αποστρατικοποίηση των νήσων του Αιγαίου…).

Βλακώδες

Πρότεινε, με περίσσευμα ευήθειας, ελληνοτουρκική συνομοσπονδία και τέλος διέπραξε το προδοτικό και βλακώδες πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974, που έδωσε αφορμή για την από καιρού προετοιμαζόμενη απόβαση της Τουρκίας.

Και φτάνουμε στο καθ’ εαυτό στρατιωτικό σκέλος, από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και μετά.

• Το πραξικόπημα οργανώθηκε και διατάχθηκε από την Αθήνα και υλοποιήθηκε στην Κύπρο από μερίδα μυημένων Ελλήνων αξιωματικών και ακολούθησαν συμπαθούντα τη χούντα μέλη της ΕΟΚΑ Β’. Ο μέχρι την 13η Ιουλίου 1974 αρχηγός του ΓΕΕΦ (Εθνικής Κυπριακής Φρουράς) στρατηγός Ντενίσης απομακρύνθηκε μαζί με τον τότε πρέσβη της Ελλάδος στην Κύπρο Λαγάκο ευσχήμως από την Κύπρο και ανέλαβε ο πιστός στη χούντα υποδιοικητής του ΓΕΕΦ Ταξίαρχος Γεωργίτσης, ενώ εστάλησαν και από την Αθήνα επιτηρητές του.

• Το χουντικό καθεστώς της Αθήνας είχε αγνοήσει και εντός του καθεστώτος αντίθετες φωνές για τις επιπτώσεις του πραξικοπήματος (βλέπε και βιβλίο Αλέξη Παπαχελά «Ενα σκοτεινό δωμάτιο 1967-1974», Μεταίχμιο, 2021).
• Ο Πρόεδρος της Κύπρου Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, αγνόησε προειδοποιήσεις αναφορικά με πιθανότητες εκτροπής, αρνούμενος να δεχτεί ότι θα υπάρξει τέτοια παράνοια που θα έφερε τους Τούρκους στην Κύπρο.
• Το πραξικόπημα προσέφερε χρυσή ευκαιρία για την από μακρού σχεδιαζόμενη τουρκική εισβολή, μολονότι οι στρατιωτικές κινήσεις των Τούρκων προ και κατά την εισβολή δεν πρέπει να θεωρούνται επιτυχείς. Στοιχειώδης ελληνική αντίσταση στην ακτή αποβάσεως θα είχε αποτρέψει την τουρκική ενέργεια…
• Το ηθικό του κυπριακού λαού, μεγάλο μέρος του οποίου κλήθηκε υπό τα όπλα, ήταν μειωμένο και οι πρώτες κινήσεις της στρατιωτικής ηγεσίας λίγο πριν και κατά την εκδήλωση της απόβασης ήταν σχεδόν παιδαριώδεις, υπό το κράτος του πανικού και στρατιωτικά απαράδεκτες. Η διστακτικότητα των εισβολέων, εάν αντιμετωπιζόταν στοιχειωδώς, θα είχε ως αποτέλεσμα την αποτυχία της απόβασης και απόβαση η οποία αποτυγχάνει δεν επαναλαμβάνεται και είναι καταδικασμένη σε καταστροφή της.

• Κορυφαίο στοιχείο της σύγχυσης των εισβολέων είναι η βύθιση από τους ιδίους του πολεμικού τους πλοίου «Κοτζά Τεπέ» και η προσβολή δύο άλλων, τα οποία για να προστατευτούν κατέρριψαν δεκαεννέα (19) τουρκικά αεροσκάφη (συνέντευξη του Τούρκου ναυάρχου Εκράν στο τουρκικό περιοδικό AKIS – «Αντανάκλαση», 2 Αυγούστου 1987)
• Κορυφαία δική μας τραγωδία η κατάρριψη από ελληνικά πυρά ενός αεροσκάφους «Νοράτλας», που μετέφερε Μοίρα καταδρομών στην Κύπρο.
• Η μόνη απολύτως αξιόμαχη ελληνική Μονάδα, η ΕΛΔΥΚ, όχι μόνον δεν χρησιμοποιήθηκε για την άμεση εξάλειψη του προγεφυρώματος, αλλά χρησιμοποιήθηκε κατατετμημένη και σε δευτερεύουσες και σημαντικά επικίνδυνες άνευ λόγου αποστολές. Παρ’ όλα αυτά, καίτοι μειωμένης δυνάμεως, επέφερε σημαντικές απώλειες στον εισβολέα που προσπάθησε λυσσωδώς να καταλάβει το στρατόπεδό της. (Βλ. και το βιβλίο του Τούρκου δημοσιογράφου Ερμπίλ Τουσάλπ «Ο Πασάς και ο Στρατηγός», εκλαϊκευμένη παρουσίαση του πολεμικού ημερολογίου του διοικητού της αποβατικής δύναμης και της όλης επιχείρησης Στρατηγού Ντεμιρέλ, εκδόσεις Φλώρος, Αθήνα 2000).
• Η μη επάνδρωση της από το 1964 άριστα οχυρωμένης γραμμής άμυνας στις ακτές της Κερύνειας, από το βράδυ τουλάχιστον της 19ης Ιουλίου, όταν ακόμη και ραδιοφωνικώς ήταν γνωστή η πορεία του αποβατικού τουρκικού στόλου, είναι καθαρό στρατιωτικό έγκλημα.
• Ο πανικός της εν Αθήναις χουντικής ηγεσίας για ανάκληση της αποστολής δύο υπερσύγχρονων υποβρυχίων, τα οποία θα έσπερναν τον πανικό στους Τούρκους και η επίσης μη χρησιμοποίηση των μόλις παρεληφθέντων σύγχρονων αεροσκαφών Φάντομ αποτελεί ακόμα ένα στρατιωτικό έγκλημα.

• Μεγάλος επίσης τραγέλαφος παρατηρήθηκε στις Μονάδες Πυροβολικού της Κύπρου, με πλέον τραγική εκείνης της Μοίρας του μη χουντικού Αντισυνταγματάρχου Καλμπουρτζή, η οποία λόγω εγκληματικής διαταγής της διοίκησης, ουσιαστικά καταστράφηκε όταν συνελήφθη εξαπίνης από τουρκικό Πεζικό.
• Οι επίστρατοι Κύπριοι που κλήθηκαν υπό τα όπλα με ένα πανικόβλητο ανοικτό σήμα την ώρα της εισβολής, έσπευσαν να θυσιασθούν για την τιμή της Ελλάδας, ενώ είχαν να εκπαιδευτούν από την εποχή της απολύσεώς τους.
• Παρ’ όλες τις ανωτέρω τραγικές αδυναμίες, υπήρξαν ηρωικές στιγμές αντιστάσεως και θυσιών, με κυριότερη εκείνη του Πλοίαρχου Χανδρινού, ο οποίος με προσωπική του πρωτοβουλία έβαλε κατά των εισβολέων στην περιοχή της Πάφου.
• Οι ηρωισμοί αυτοί είναι ακόμα πιο άξιοι και μας φέρνουν στο μυαλό τον καβαφικό στίχο «Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε».
• Σημειώνω, τέλος, ότι οι τουρκικές δυνάμεις έγραψαν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους και τις δύο εκεχειρίες– ιδίως την πρώτη, όταν αμέσως μετά την εφαρμογή της, το απόγευμα της 22ας Ιουλίου, συνέχισαν την επέκταση του προγεφυρώματος, ενώ στο διάστημα αυτό αποβίβασαν στο προγεφύρωμα στρατεύματα 40.000 με πλήρες αρματικό, πυροβολικό και λοιπό υλικό. Αθήνα και Λευκωσία εκείνες τις κρίσιμες ώρες αρκούνται σε άκαρπες συναντήσεις στη Γενεύη και ανώφελες διαμαρτυρίες στον αναιμικό ΟΗΕ…
• Η Κύπρος όντως εγκαταλείφθηκε από την Αθήνα και στη δεύτερη φάση της εισβολής, γιατί, όπως ελέχθη, «ευρίσκετο μακράν», ενώ ο ίδιος ο πολύς Κίσινγκερ την παραμονή της β’ φάσης της εισβολής, το βράδυ της 12ης Αυγούστου, δήλωνε ανερυθρίαστα ότι «οι Τουρκοκύπριοι δεν έχουν εισέτι εξασφαλιστεί», δίνοντας το σήμα στους 40.000 του τουρκικού στρατού να συνεχίσουν το έργο τους. Ομως ακόμα και μετά τη δεύτερη κατάπαυση και εκεχειρία το εσπέρας της 16ης Αυγούστου, οι Τούρκοι παραβίασαν σε δύο περιπτώσεις την εκεχειρία, γιατί είχαν πεισμώσει να καταλάβουν τη Λευκωσία, άνευ ευτυχώς αποτελέσματος.
• Τιμή και δόξα στους ηρωικούς πεσόντες κάτω από τα τείχη πολεμώντας, κατά των νεοβαρβάρων

Τι μας διδάσκει η καταστροφή

• Στην καταστροφή της Κύπρου φτάσαμε με δικά μας διαχρονικά πολιτικά λάθη ενδοτισμού, τα οποία συμπληρώθηκαν με εγκληματικά πολιτικά και στρατιωτικά της χούντας του 1967. Το ότι οι πρωταίτιοι τιμωρήθηκαν μεν για το πραξικόπημα του 1967 αλλά ουδείς για την καταστροφή της Κύπρου αποτελεί όνειδος.

• Η σημερινή Δημοκρατία μας πρέπει να αποβάλει αμέσως τη μακαριότητα του ενδοτισμού έναντι της Τουρκίας και μέσα στα «φόρα» στα οποία ανήκει να πιέσει για να τιθασευτεί η αμαρτωλή γείτων και να μη βαυκαλιζόμαστε με «Συμφωνίες Φιλίας Αθηνών», τη στιγμή που η ίδια η Τουρκία μάς υπενθυμίζει καθημερινώς ότι τις περιφρονεί.
• Η άμεση ενίσχυση της αμυντικής ισχύος τόσον στην Κύπρο όσο και εδώ είναι εκ των ων ουκ άνευ.
• Τεράστια σημασία έχει η ενημέρωση του λαού και η ενίσχυση του ηθικού του, γιατί το γε νυν έχον και μόλις οι διεθνείς περιστάσεις το επιτρέψουν η Τουρκία θα γίνει περισσότερον επιθετική, εκτός αν πεισθεί ότι είμαστε αποφασισμένοι και έτοιμοι και στρατιωτικώς και διπλωματικώς να την περιορίσουμε όταν παραβιάζει κατάφωρα το Δίκαιον.
• Η διπλωματική και η στρατιωτική μας υπηρεσία γνωρίζει άριστα αυτά τα θέματα και η πολιτική μας ελίτ πρέπει να τις ακούει και να τις ενισχύει.

(*) Αντιστράτηγος ε.α. – επίτιμος Γενικός Επιθεωρητής Στρατού. Το 1974 πολέμησε κατά των Τούρκων εισβολέων ως διοικητής του 336 Τάγματος (αποτελούμενο εξ ολοκλήρου από Κύπριους Εθνοφρουρούς) που υπερασπίστηκε τη Λευκωσία. Η ανδρεία που επέδειξαν την ώρα της μάχης απέναντι στις λυσσαλέες επιθέσεις των Τούρκων κράτησε καθοριστικά για τον Αγώνα τη Λευκωσία ελεύθερη σε ελληνικά χέρια.