H ελληνική ΑΟΖ «πνίγηκε» σε… ήρεμα νερά!

Από τον Αύγουστο 2019, μία από τις πρώτες, αν όχι η πρώτη, απόφαση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη άλλαξε τα σταθερά δεδομένα και την πάγια πολιτική όλων των προηγούμενων ελληνικών κυβερνήσεων στην περιοχή Ρόδου – Καστελόριζου και βραχονησίδων τους, στην περιοχή Καρπάθου – Κάσου και στις ανατολικές ακτές της Κρήτης, πετσοκόβοντας τη δυνάμει ελληνική ΑΟΖ μέχρι τον 30ο Μεσημβρινό και μαζί τα ελληνικά κυριαρχικά συμφέροντα στην περιοχή, βάζοντας τα θεμέλια της τουρκολιβυκής ΑΟΖ και στέλνοντας στον αγύριστο τη δυνάμει ΑΟΖ Ελλάδας – Κύπρου.

• Από την Κύρα Αδάμ, εφημερίδα «κυριακάτικη δημοκρατία»

Αυτή η απόφαση της κυβέρνησης Μητσοτάκη τον Αύγουστο του 2019 έγινε με την πλήρη ανοχή, αγνοία και αδιαφορία του συνόλου των πολιτικών κομμάτων μέχρι σήμερα. Τον Αύγουστο 2019, το ΥΠΕΞ και το ΥΕΘΑ, σε συντονισμό με την ΥΠΑ, επέτρεψαν πρώτη φορά στην Τουρκία να εκτελέσει άσκηση μέσα στο FIR Αθηνών, από τις 3 μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 2019, σε περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου, μολονότι το μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ από το 1988 απαγορεύει ασκήσεις στη διεθνή θάλασσα και στον διεθνή εναέριο χώρο του Αιγαίου.

Ο τότε ΥΠΕΞ Δένδιας στη Βουλή στις 10/10/2019 δήλωσε ότι «με βάση συντεταγμένες της (τουρκικής) στρατιωτικής άσκησης προκύπτει ότι η εν λόγω περιοχή (σ.σ.: ανατολικές ακτές Ρόδου – Καστελόριζο) ευρίσκεται εκτός πεδίου εφαρμογής του μνημονίου». Δι’ αυτού του απλού και συνοπτικού τρόπου, η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφάσισε το 2019 να πετάξει εκτός Αιγαίου την περιοχή -ανατολικές ακτές Ρόδου και Καστελόριζο-, χωρίς να προσδιορίζει πού ανήκει γεωγραφικά αυτή η ελληνική περιοχή, χωρίς να προσδιορίζει τα γεωγραφικά όρια του Αιγαίου (που δεν υπάρχουν), προσφέροντας εμφανώς την ελληνική αυτή περιοχή ως… δώρο στην Τουρκία του Ερντογάν, η οποία, στις περιοχές εκτός Αιγαίου, δηλαδή στη Μεσόγειο, έχει επισήμως 12 ν.μ. χωρικά ύδατα, τα οποία καταπίνουν τα ελληνικά 6 ν.μ. χωρικά ύδατα στην περιοχή και στραγγαλίζουν την ΑΟΖ του Καστελόριζου.

Η κερκόπορτα για τη δημιουργία της τουρκολιβυκής ΑΟΖ άνοιξε τον Αύγουστο 2019 από την κυβέρνηση Μητσοτάκη και τα εν υπνώσει κόμματα της αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη γνώριζε επακριβώς τα σχέδια της Τουρκίας για τη δημιουργία της τουρκολιβυκής ΑΟΖ από τον Σεπτέμβριο 2019 κατά την πρώτη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν τον Σεπτέμβριο 2019 στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ.

Σύμφωνα με μεταγενέστερη συνέντευξη του ΥΠΕΞ Δένδια, ο επιτετραμμένος της Λιβύης στον ΟΗΕ βολιδοσκόπησε την ελληνική κυβέρνηση, αν ήταν διατεθειμένη να συμπράξει σε συμφωνημένη περιοχή ΑΟΖ Ελλάδας – Τουρκίας – Λιβύης, με την ελληνική κυβέρνηση να εμφανίζεται επιφυλακτική για την άμεση συμμετοχή της, χωρίς να εμποδίσει ούτε κατ’ ελάχιστον την πιθανότητα οριοθέτησης ΑΟΖ Τουρκίας – Λιβύης από τις ακτές της Τουρκίας μέχρι τις ακτές της Λιβύης και σε περιοχή που ανήκει δυνάμει στην ελληνική ΑΟΖ.

Η Τουρκία ορθώς εξέλαβε την ελληνική μεσοβέζικη στάση ως πράσινο φως, ύστερα από το ελληνικό δώρο στην περιοχή Ρόδου – Καστελόριζου, που πετάχτηκε στη Μεσόγειο, και στις 27 Νοεμβρίου 2019 η Τουρκία και η Λιβύη ανήγγειλαν επισήμως τη μεταξύ τους οριοθέτηση ΑΟΖ από τις τουρκικές μέχρι τις λιβυκές ακτές, σβήνοντας από τον χάρτη την ΑΟΖ ανατολικά Ρόδου – Καστελόριζου, Καρπάθου – Κάσου, και στις ανατολικές ακτές της Κρήτης, και μαζί τα ελληνικά δυνάμει κυριαρχικά δικαιώματα στην περιοχή.

Στις 6 Νοεμβρίου 2019 η Τουρκία ενέκρινε στο τουρκικό Κοινοβούλιο τη συμφωνία της τουρκολιβυκής ΑΟΖ, το ίδιο έπραξε και η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης, και το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου 2019 η Τουρκία έστειλε επισήμως τη συμφωνία για την ΑΟΖ με τη Λιβύη στην αρμόδια επίσημη επιτροπή του ΟΗΕ, η οποία τελικώς ανάρτησε επισήμως και τελεσιδίκως την τουρκολιβυκή ΑΟΖ ως νόμιμη και εν ισχύ στον αρμόδιο Πίνακα 104/2021 του ΟΗΕ.

Ατόπημα

Από το 2019 μέχρι τη διεθνή επισημοποίηση της τουρκολιβυκής ΑΟΖ το 2021 από τον ΟΗΕ, η κυβέρνηση Μητσοτάκη απέφυγε όπως ο διάβολος το λιβάνι τη μία και μοναδική κίνηση που είχε το δικαίωμα να κάνει για να ανατρέψει την τουρκολιβυκή ΑΟΖ: Να καταγγείλει επισήμως την τουρκολιβυκή συμφωνία για την ΑΟΖ στον ΟΗΕ, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα τις ελληνικές διεκδικήσεις (claim) για την ελληνική ΑΟΖ στην περιοχή με συντεταγμένες.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ουδέν έπραξε ενσυνειδήτως για την κατάργηση της τουρκολιβυκής ΑΟΖ. Αναλώθηκε σε χαμηλής εκπροσώπησης επιστολές διαμαρτυρίας στον γ.γ. του ΟΗΕ, ο οποίος απλώς τις έβαλε στον φάκελο, επιχείρησε με παιδαριώδη επιχειρήματα «να ανατρέψει» την ακόμη διεθνώς αναγνωρισμένη προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης, περιμένει ακόμη στο τηλέφωνο τις ανίσχυρες «ευρωπαϊκές αντιδράσεις», που δεν ήρθαν ποτέ.

Στο εσωτερικό μέτωπο, με τη βοήθεια της «άσχημης κοιμωμένης» και… σε κώμα αντιπολίτευσης, οι κυβερνήσεις Μητσοτάκη με τη συνδρομή των συστημικών ΜΜΕ εξακολουθούν χάριν παιδιάς να χαρακτηρίζουν την τουρκολιβυκή ΑΟΖ παράνομη, αλλά χωρίς να κουνάνε τις συντεταγμένες από τη θέση τους ούτε χιλιοστό. Το «χουνέρι» του Ερντογάν με το «Oruç Reis» και οι παιδαριώδεις ελληνικές αντιδράσεις για καλώδια «που τα παίρνει ο αέρας», αλλά και η σοβαρή, προς στιγμήν, πιθανή εμπλοκή πολεμικών πλοίων, εξανάγκασαν την κυβέρνηση Μητσοτάκη να δηλώσει ότι προασπίζει την ελληνική κυριαρχία μόνον στα 6 ν.μ. χωρικά ύδατα, χωρίς αναφορά στα κυριαρχικά δικαιώματα και συμφέροντα επί της ΑΟΖ στην περιοχή.

Στις 6 Αυγούστου 2020 υπογράφηκε η Συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου «για την οριοθέτηση της ΑΟΖ» μεταξύ των δύο κρατών, ύστερα από διπλωματική ανάμειξη των ΗΠΑ και, συγκεκριμένα, του Αμερικανού τότε ΥΠΕΞ κ. Πομπέο. Η Συμφωνία αυτή δεν συνιστά συμφωνημένη πλήρη οριοθέτηση της ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο, αλλά έγγραφο πρόθεσης των δύο κρατών να οριοθετήσουν μελλοντικά την πλήρη μεταξύ τους ΑΟΖ. Δηλαδή, η παρούσα συμφωνία ελληνοαιγυπτιακής ΑΟΖ είναι… μισή δουλειά, και τούτο διότι εξασφαλίζει μόνον τη «μερική θαλάσσια οριοθετική γραμμή μεταξύ των μερών».

Παραχώρηση υφαλοκρηπίδας

Στην πραγματικότητα, στόχος της κυβέρνησης Μητσοτάκη ουδέποτε υπήρξε η πλήρης οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου (που δεν έχει γίνει μέχρι σήμερα), αλλά το «κλείσιμο του μετώπου» με την Τουρκία.

Αυτό έγινε με παραχώρηση στην Αγκυρα της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ από τον 28ο Μεσημβρινό και ανατολικά -μέσω της συμφωνίας με την Αίγυπτο-, δηλαδή με τουρκοποίηση της ΑΟΖ ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού και εξαφάνιση δυνάμει ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Και τούτο διότι η πρόθεση συμφωνίας για την οριοθέτηση ΑΟΖ Ελλάδας – Αιγύπτου αποδίδει στην Τουρκία όλη την Υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ στην Αν. Μεσόγειο ανατολικά του 28ου Μεσημβρινού.

Παραδίδει την Κύπρο στην Τουρκία διότι η τουρκοποίηση της περιοχής από τον 28ο Μεσημβρινό και ανατολικά υποχρεώνει την Κύπρο να διαπραγματευθεί μόνη της με την Τουρκία τη μεταξύ τους ΑΟΖ. Αποδίδει στην Κρήτη ΑΟΖ μόνον 80 ν.μ. (δηλαδή ΑΟΖ μόνον 40%) έναντι των 200 ν.μ. της πλήρους ΑΟΖ της. Αποδίδει στην Κάρπαθο ΑΟΖ μόνον 40 ν.μ., ήτοι η Κάρπαθος έχει ΑΟΖ μόνον 20%.

Οι ανατολικές ακτές της Ρόδου και ολόκληρο το Καστελόριζο έχουν ΑΟΖ 0%, διότι ο 28ος Μεσημβρινός -πλασματικό ανατολικό όριο της Συμφωνίας ΑΟΖ Ελλάδας και Αιγύπτου- περνά 15 ν.μ. ανατολικά πάνω από τη Ρόδο. Ως εκ τούτου, το Καστελόριζο έχει ΑΟΖ 0%. Πρόκειται περί απεμπόλησης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων της ΑΟΖ υπέρ της Τουρκίας, και τούτο διότι η Τουρκία έχει δηλωμένη ΑΟΖ στον ΟΗΕ (claim) τον 28ο Μεσημβρινό και ανατολικά, ενώ η Ελλάδα δεν έχει καταθέσει τις δικές της συντεταγμένες (claim) για την ίδια περιοχή.

Η μερική συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου εγκρίθηκε και αναρτήθηκε στον αρμόδιο επίσημο Πίνακα 105 του ΟΗΕ το 2022 και, έτσι, η μερική συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου είναι νόμιμη, έγκυρη και έχει διεθνή ισχύ.

Η κρίση στην Κάσο είναι η κορυφή του παγόβουνου

Από τον Ιούλιο 2024 η πολύπαθη και πολυκέφαλη ΑΟΖ -ως άλλη Λερναία Υδρα- της περιοχής μεταξύ του 26ου και 28ου Μεσημβρινού μπήκε σε νέο κεφάλαιο της ιστορίας της, και αυτό φάνηκε καθαρά με το πρόσφατο επεισόδιο στην Κάσο.

Η Ελλάδα στη μοναδική νόμιμη και εν ισχύ ΑΟΖ της στην περιοχή του Αιγαίου και της Αν. Μεσογείου είχε κάθε δικαίωμα να προχωρήσει σε έρευνες για την πόντιση καλωδίων. Η Τουρκία, όμως, αντέδρασε, σωρεύοντας μάλιστα και πολεμικές δυνάμεις για τον «κίνδυνο» το πλοίο των ελληνικών συμφερόντων να παραβιάζει την τουρκική ΑΟΖ που είναι τμήμα της τουρκολιβυκής ΑΟΖ.

Μια προσεκτική ματιά στον χάρτη υποδεικνύει ότι τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ μέσα στην ελληνοαιγυπτιακή ΑΟΖ και ένα τμήμα της τουρκικής ΑΟΖ μέσα στην τουρκολιβυκή ΑΟΖ αλληλεπικαλύπτονται. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, μια χώρα ελέγχει τον πυθμένα στην ΑΟΖ της, όπου μπορεί να κάνει έρευνες, γεωτρήσεις, να περνά καλώδια κ.λπ. Εχει τον έλεγχο της Θάλασσας από τον πυθμένα μέχρι την επιφάνεια για την αλιεία και τα θαλάσσια πάρκα κ.λπ., και ουδέν έτερον.

Δηλαδή, στα διεθνή ύδατα και στον διεθνή εναέριο χώρο που περιλαμβάνει η ΑΟΖ οποιασδήποτε χώρας είναι ελεύθερη, με βάση τους διεθνείς κανονισμούς, η διεξαγωγή ασκήσεων, διότι η περιοχή της ΑΟΖ δεν είναι εθνικό γκέτο και δεν αποτελεί κυριαρχία του κράτους. Και οι δύο ΑΟΖ, ελληνική και τουρκική, ανάμεσα στους 26ο και 28ο Μεσημβρινούς, είναι διεθνώς νόμιμες και εν ισχύ, αλλά αλληλεπικαλύπτονται, και ουδόλως η μία θα υπερτερήσει της άλλης.

Ετσι, παγιώνεται μια μεγάλη εκκρεμότητα για τις νόμιμες και με διεθνή ισχύ ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία στη συγκεκριμένη πολύ ευαίσθητη περιοχή. Είναι άγνωστο αν, πώς, πότε και γιατί οι δύο χώρες θα οδηγηθούν σε υποχρεωτική διαπραγμάτευση σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο, αλλά ένα πράγμα είναι δεδομένο: Καμιά ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να υποστεί και άλλες απώλειες στα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματά της.