Σε μείζον θέμα της αμυντικής και πολιτικής επικαιρότητας αλλά και των διεθνών σχέσεων της χώρας έχει αναδειχθεί το ζήτημα της πώλησης των κατευθυνόμενων βλημάτων αέρος αέρος Meteor στην Τουρκία, στο πλαίσιο της πιθανής προμήθειας 40 μαχητικών Eurofighter από τη γειτονική χώρα.
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη, εφημερίδα «κυριακάτικη δημοκρατία»
Αν και το Meteor όντως αποτελεί οπλικό σύστημα υψηλών επιχειρησιακών δυνατοτήτων (game changer, σύμφωνα με την ορολογία που έχει επικρατήσει στην εσωτερική συζήτηση περί τα αμυντικά), η ελληνική αντίδραση και η δημόσια συζήτηση σχετικά με την πιθανή πώληση του όπλου στην Τουρκία παρουσιάζουν τα συνήθη, ιδιότυπα «εθνικά» χαρακτηριστικά.
Πρωτίστως, την άρνηση της ωμής πραγματικότητας που διέπει την πώληση οπλικών συστημάτων, δηλαδή την εξυπηρέτηση του ίδιου συμφέροντος του πωλητή αλλά και της ισχυρής εξάρτησης που αυτή συνεπάγεται για τον αγοραστή.
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο ουδείς πωλητής αποδέχεται η απόφαση πώλησης οπλικών συστημάτων να υπόκειται στην έγκριση τρίτου μέρους και οι όποιες δεσμεύσεις δοθούν ουδέποτε αποτυπώνονται σε επίσημα κείμενα. Και, φυσικά, η εξοπλιστική συναλλαγή να μην αντιστρατεύεται, κραυγαλέα έστω, το ευρύτερο πλαίσιο των εθνικών συμφερόντων της προμηθεύτριας χώρας.
Η επιχειρησιακή αξία
To Meteor είναι ευρωπαϊκό, κατευθυνόμενο βλήμα πέραν του οπτικού ορίζοντα (BVR: Beyond Visual Range), ενεργού εντοπιστή ραντάρ που κατασκευάζεται από την ευρωπαϊκή πολυεθνική κοινοπραξία MBDA, στο πλαίσιο προγράμματος στο οποίο μετέχουν οι Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία και Σουηδία.
Το βλήμα έχει μήκος 3,65 μέτρα, διάμετρο 0,178 μέτρα, βάρος 190 κιλά, αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα υψηλότερη των 4 Mach (4.900 χλμ./ώρα) και έχει δυνατότητα εκτέλεσης ελιγμών υψηλής φόρτισης (έως 11 g, όπου «g» η επιτάχυνση της βαρύτητας) στα όρια του φακέλου εμπλοκής.
Το βεληνεκές του εκτιμάται από ανοιχτές πηγές ότι ανέρχεται στα 200 χλμ. και η ζώνη μη διαφυγής (no escape zone) του στόχου, δηλαδή η ζώνη εντός της οποίας υπάρχει μεγάλη καθορισμένη πιθανότητα να πληγεί ο στόχος, ακόμη και αν αυτός έχει συνεγερθεί για την επερχόμενη απειλή, σε περισσότερα των 60 χλμ.
Κατά τη σουηδική Saab, κατασκευάστρια του μαχητικού Gripen η «ζώνη μη διαφυγής» του Meteor «είναι τρεις έως πέντε φορές μεγαλύτερη από οποιοδήποτε άλλο συγκρίσιμο κατευθυνόμενο βλήμα BVR που διατίθεται στην αγορά».
Ο συνδυασμός των βλημάτων Meteor (δύο βλήματα ανά μαχητικό) με τα ραντάρ κεραίας ενεργού ηλεκτρονικής σάρωσης (AESA) των Rafale F3R της Πολεμικής Αεροπορίας, που λόγω μεγαλύτερης εμβέλειας επιτρέπουν την έγκαιρη αποκάλυψη των στόχων και προσβολής του σε μεγάλα βεληνεκή, προσδίδει σήμερα σαφέστατο τακτικό πλεονέκτημα στην Πολεμική Αεροπορία.
Επίσης, θα πρέπει να επισημανθεί ότι λόγω των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών του το βλήμα Meteor αποτελεί θανάσιμη απειλή για υψηλής αξίας πολλαπλασιαστές ισχύος του αντιπάλου, όπως τα αεροφερόμενα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου ή τα αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού.
Κατά συνέπεια, η παρουσία του στο ελληνικό οπλοστάσιο θέτει περιορισμούς στη χρήση τους (π.χ. χωροταξικούς, δηλαδή, με τη μετατόπιση των τροχιών πτήσης προς το εσωτερικό της εχθρικής διάταξης), με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην επιχειρησιακή αποτελεσματικότητά τους.
Λελογισμένη κίνηση
Με αυτά ως δεδομένα η τουρκική επιθυμία για προμήθεια των Meteor αποτελεί λελογισμένη κίνηση. Το ίδιο ισχύει για την άμεση συσχέτιση της αποδέσμευσης των βλημάτων με την προμήθεια των μαχητικών Eurofighter (Typhoon).
Είναι επίσης αναμενόμενη, καθώς το όποιο πλεονέκτημα θεωρεί η Αγκυρα ότι έχει αποκτήσει η ελληνική πλευρά είναι αυτονόητο ότι θα επιδιώξει να το αντισταθμίσει. Γι’ αυτό, εξάλλου, η απόκτηση, μέσω της προμήθειας των Eurofighter, των επιχειρησιακών δυνατοτήτων που παρέχουν οι Meteor δεν είναι η μοναδική επιλογή που επιδιώκει να υλοποιήσει η Τουρκία.
Παράλληλα, εξελίσσεται και η προσπάθεια ανάπτυξης του εγχώριας σχεδίασης βλήματος Gökhan, που, σύμφωνα με δηλώσεις κύκλων του υπουργείου Αμυνας της Τουρκίας την Πέμπτη 13 Φεβρουαρίου, αποτελεί «το ισοδύναμο του Meteor που αναπτύσσουμε». Ας σημειωθεί ότι με τις ίδιες δηλώσεις γίνεται γνωστό ότι η προμήθεια των Meteor προχωρά ομαλά.
Η γαλλική πλευρά προφανώς θα πρέπει να λάβει υπόψη την προβλέψιμη τουρκική επιθυμία για αποκρυπτογράφηση των τεχνολογικών μυστικών του Meteor, με τη μέθοδο του reverse engineering (αντίστροφη μηχανική) σε όποιον βαθμό είναι εφικτό.
Των Gökhan και Meteor έχει προηγηθεί η εγχώρια ανάπτυξη του ραντάρ AESA, που θα τοποθετηθεί στα τουρκικά μαχητικά F-16, τα οποία θα εκσυγχρονιστούν στη δεύτερη φάση του προγράμματος ÖZGÜR, που αποτελεί απτή απόδειξη της λεπτομέρειας του τουρκικού προγραμματισμού. Οπως αναφέρθηκε, η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων βλημάτων BVR επιτυγχάνεται σε συνδυασμό με ραντάρ AESA που επιτρέπει την αποκάλυψη των στόχων σε μεγάλη απόσταση.
Επίσης, αποτελεί απόδειξη ότι παρά την πάροδο περίπου 50 ετών το αμερικανικό εμπάργκο στην πώληση οπλικών συστημάτων την τετραετία 1974-1978, ως συνέπεια της εισβολής στην Κύπρο, συνεχίζει να έχει ισχυρό αποτύπωμα. Αποτέλεσε μεν τραυματικό σοκ αλλά λειτούργησε και ως κίνητρο για την επίτευξη της μέγιστης δυνατής αυτονομίας στη σχεδίαση, στην ανάπτυξη και την παραγωγή οπλικών συστημάτων.
Αιφνιδιασμός και αφελείς αντιδράσεις
Στην πιθανότητα πώλησης των βλημάτων Meteor στην Τουρκία η ελληνική πλευρά εμφανίστηκε να αιφνιδιάζεται. Ο χειρισμός της υπόθεσης από ελληνικής πλευράς και η φημολογούμενη διάσταση απόψεων μεταξύ Μεγάρου Μαξίμου και Μεσογείων έδωσαν την αίσθηση επικοινωνιακής κυρίως στόχευσης.
Αίσθηση που ενισχύθηκε περαιτέρω από την κλήση της πρέσβειρας και του ακολούθου Αμυνας της Γαλλίας στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και την αποτυπωμένη σε φωτογραφία διατύπωση της ελληνικής δυσαρέσκειας από τον Νίκο Δένδια και την εν συνεχεία συμπερίληψη του θέματος στην ατζέντα της συνάντησης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν.
Μετά τη σχετική ενημέρωση του Πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη και του Υπουργού Εξωτερικών, κ. Γεώργιου Γεραπετρίτη, συναντήθηκα σήμερα στο ΥΠΕΘΑ με την Πρέσβη της Γαλλίας, κα Laurence Auer, από την οποία ζήτησα επίσημη ενημέρωση σχετικά με τις πληροφορίες για πώληση πυραύλων… pic.twitter.com/40XTNS9vyJ
— Nikos Dendias (@NikosDendias) January 29, 2025
Όμως, τέτοιες πρωτοβουλίες, που εκ προοιμίου θέτουν τους συνομιλητές σε θέση απολογουμένου, θα μπορούσαν να αποδειχθούν αντιπαραγωγικές, καθώς τυχόν μεταβολή θέσης θα ερμηνευόταν ως υποχώρηση. Ομως, ακόμη κι αν είχε επιλεγεί η απείρως προτιμότερη, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, «μυστική» διαβούλευση, η θετική έκβαση δεν θα ήταν διασφαλισμένη.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση εξαιρετικό ενδιαφέρον και αντίστοιχη σημασία έχει και η ταυτότητα των μελών του πολυεθνικού προγράμματος Meteor. Αν και οι όροι συμμετοχής στο πρόγραμμα δεν είναι γνωστοί, είναι σχεδόν βέβαιο ότι για την εξαγωγή απαιτείται πράσινο φως από όλες τις χώρες-μέλη και ότι καθεμία εξ αυτών έχει δικαίωμα βέτο.
Οι Γερμανία, Ισπανία και Ιταλία διαχρονικά έχουν στενές αμυντικές σχέσεις με την Τουρκία, ο ρόλος της Βρετανίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την κυπριακή διάσταση του ελληνοτουρκικού γεωπολιτικού ανταγωνισμού, είναι γνωστός, ενώ η Σουηδία, προκειμένου να εκμαιεύσει τη συγκατάθεση της Αγκυρας στην ένταξή της στο ΝΑΤΟ, προέβη σε παραχωρήσεις.
Επίσης, πρέπει να επισημάνουμε ότι όλες οι προαναφερθείσες είναι μέλη του NATO, όπως και η Τουρκία, και ότι, με εξαίρεση τη Βρετανία, είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Δυστυχώς, φαίνεται ότι συνεχίζουμε να τρέφουμε ψευδαισθήσεις για τα όρια των συμμαχιών, ενώ είναι πρωτίστως σχέσεις κοινής απειλής ή/και κοινού συμφέροντος.
Δείτε επίσης:
Γιατί που δεν τα σκάτωσαν οι άχρηστοι νουδολεχρίτες;
Ζε σουί λε μεγιέγ