«Ακτινογραφία» στο 12ετές εξοπλιστικό πρόγραμμα

Η προμήθεια των συστημάτων αντιαεροπορικής, αντιπυραυλικής και αντι-drone άμυνας αποτελεί την υψηλότερη προτεραιότητα του 12ετούς, μακροπρόθεσμου προγραμματισμού αμυντικών εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) 2024-2035, που πρόκειται να ανακοινωθεί από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη εντός του Μαρτίου.

• Του Περικλή Ζορζοβίλη – «κυριακάτικη δημοκρατία»

Η «κυριακάτικη δημοκρατία» παρουσιάζει τις τελευταίες πληροφορίες για τους τύπους και τους αριθμούς των συστημάτων, τον προϋπολογισμό και τα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης. Εστιάζει επίσης σε ορισμένες πτυχές, για τις οποίες η ελληνική πλευρά θα πρέπει να λάβει ιδιαίτερη μέριμνα, ώστε εκτός από το επιχειρησιακό όφελος, να εξασφαλιστεί η μέγιστη αποδοτικότητα της επένδυσης.

Με τα σημερινά δεδομένα, η προμήθεια θα γίνει μέσω διακρατικής συμφωνίας με το Ισραήλ, στο πλαίσιο της συνολικότερης στρατηγικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών. Πρακτικά όμως αποτελεί απευθείας ανάθεση, καθώς η ελληνική πλευρά, το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμυνας (ΓΕΕΘΑ), είχε από την αρχή επιλέξει συγκεκριμένους τύπους συστημάτων, για τους οποίους ζήτησε υποβολή προσφοράς από τη Διεύθυνση Διεθνούς Αμυντικής Συνεργασίας (SIBAT) του υπουργείου Αμυνας του Ισραήλ. Επίσης, ουδέποτε ανακοινώθηκε επισήμως η διενέργεια διαδικασίας τεχνικού διαλόγου και οι όποιες επαφές με προμηθευτές από άλλες χώρες είναι εκ των πραγμάτων άτυπες.

Υπενθυμίζεται ότι το ελληνικό αίτημα για αποστολή προσφοράς διατυπώθηκε αρχικά στην επιστολή που στις 8 Οκτωβρίου 2024 απέστειλε το ΓΕΕΘΑ στη SIBAT. Ακολούθησαν περίπου τρεις μήνες επαφών και αλληλογραφίας μεταξύ των δύο πλευρών, ώστε να διευκρινιστεί σειρά ζητημάτων.

Επιστολή

Τη Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2025 με επιστολή της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων (ΓΔΑΕΕ) του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, που υπογράφει ο γενικός διευθυντής, υποστράτηγος (Δ.Β.) Ιωάννης Μπούρας, ζητήθηκε, μέσω του ακόλουθου Αμυνας του Ισραήλ στην Αθήνα, η υποβολή προσφοράς σε ευρώ για συγκεκριμένους τύπους συστημάτων και λεπτομερή διαμόρφωση πυροβολαρχιών: Αριθμoί εκτοξευτών, ραντάρ επιτήρησης – ελέγχου πυρός, κέντρων διοίκησης και ελέγχου, οχημάτων αναχορηγίας και υποστήριξης, φόρτου βλημάτων, συστήματος ολοκληρωμένης λογιστικής υποστήριξης (ILS: Integrated Logistics), υπηρεσίες εκπαίδευσης και υπηρεσίες Εν-Συνεχεία-Υποστήριξης (Ε-Σ-Υ), διάρκειας πέντε ετών. Η επιστολή έθετε ως καταληκτική ημερομηνία για την αποστολή της προσφοράς το τέλος Ιανουαρίου 2025, αλλά η απάντηση της SIBAT παρελήφθη με ολιγοήμερη καθυστέρηση.

Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι οι πιστώσεις που θα διατεθούν για τη χρηματοδότηση της προμήθειας αποτελούν τον καθοριστικό παράγοντα για τον αριθμό των πυροβολαρχιών που θα αποκτηθούν ανά επιλεγέν σύστημα. Κατά πηγές στο ΜΠΑΕ για τη δωδεκαετία 2024-2035 προβλέπονται πιστώσεις ύψους 3,06 δισ. ευρώ και επιπλέον χρηματοδότηση 1 δισ. ευρώ από το 2036 και μετά. Σε αυτό το οικονομικό πλαίσιο, το «μείγμα» στο οποίο φαίνεται να προσανατολίζεται το ΓΕΕΘΑ περιλαμβάνει:

• Παραδόξως μικρό, σε σχέση με το αρχικό αίτημα, αριθμό εκτοξευτών (επαρκή για μόλις δύο πυροβολαρχίες) του κατασκευής της ισραηλινής κρατικής εταιρίας IAI (Israel Aerospace Industries) συστήματος Barak MX, με φόρτο βλημάτων που περιλαμβάνει τις εκδόσεις BARAK MR (Medium Range: μέσου βεληνεκούς), BARAK LR (Long Range: μακρού βεληνεκούς) και BARAK ER (Extended Range: εκτεταμένου βεληνεκούς), με αντίστοιχα μέγιστα βεληνεκή 35 χλμ., 70 χλμ. και 150 χλμ. και μέγιστα υψόμετρα αναχαίτισης 20 χλμ., 20 χλμ. και 30 χλμ.
• Εως 10 πυροβολαρχίες (με τρεις αυτοκινούμενους εκτοξευτές –  αυτόνομες μονάδες πυρός ανά πυροβολαρχία) του συστήματος SRYDER AiO (All-Ιn-One, κατασκευής της επίσης κρατικής Rafael Advanced Defense Systems Ltd). Το SRYDER AiO μπορεί να βάλλει βλήματα Python-5 SR, I-Derby SR και I-Derby ER, με αντίστοιχα μέγιστα βεληνεκή 15 χλμ., 20 χλμ. και 40 χλμ. και μέγιστα υψόμετρα αναχαίτισης 6 χλμ., 9 χλμ. και 12 χλμ.
• Εως δύο πυροβολαρχίες του μεσαίου – μακρού βεληνεκούς συστήματος αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας David’s Sling, που έχουν από κοινού αναπτύξει η κρατική ισραηλινή εταιρία Rafael με την αμερικανική Raytheon Missiles & Defense του ομίλου RTX.
• Εως πέντε κινητά ραντάρ EL/M-2084 MMR, κατασκευής της ELTA, εταιρίας του ομίλου IAI, για την κάλυψη των αναγκών του Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ) της Πολεμικής Αεροπορίας.

Τα ανωτέρω είναι βέβαιο ότι σε πρώτο χρόνο θα αντικαταστήσουν τα ρωσικής/σοβιετικής προέλευσης κινητά συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας εγγύς βεληνεκούς (SHORADS) των τύπων TOR-M1 (βεληνεκές 12 χλμ., ύψος αναχαίτισης 10 μέτρα έως 6 χλμ.) και OSA-AK/-AKM (βεληνεκές 12 χλμ., ύψος αναχαίτισης 100 μέτρα έως 5 χλμ.), που επιχειρεί ο Ελληνικός Στρατός, και τα μακρού βεληνεκούς συστήματα αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας S-300PMU1, που επιχειρεί η Πολεμική Αεροπορία.

Η αντικατάστασή τους είναι πλέον αναγκαστική, καθώς στη σχεδιαστική ηλικία και τη δυσκολία αντιμετώπισης της μετεξέλιξης της απειλής θα πρέπει να προστεθεί η παντελής διακοπή της υποστήριξής τους λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, που συνεχίζεται επί τρία χρόνια και έχει προκαλέσει διάρρηξη των ελληνορωσικών σχέσεων.

Ζητήματα

Σε ό,τι αφορά το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης, όλες οι ενδείξεις συνηγορούν ότι η ελληνική πλευρά προκρίνει την υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας εντός των επομένων έξι μηνών και την έναρξη των παραδόσεων εντός δύο περίπου ετών. Αν και απομένει να διαπιστωθεί στην πράξη πόσο εφικτό είναι αυτό το «επιθετικό» χρονοδιάγραμμα, υπάρχει σειρά ζητημάτων για τα οποία η ελληνική πλευρά οφείλει να επανεξετάσει τη θέση της.

Κρίσιμης εθνικής και επιχειρησιακής σημασίας είναι η διασύνδεση και η ολοκλήρωση των προς προμήθεια συστημάτων στην εθνική αρχιτεκτονική αντιαεροπορικής και αντιπυραυλικής άμυνας. Η διαδικασία σχετίζεται με τους «πηγαίους κώδικες», που αποτελούν πολύτιμο στοιχείο πνευματικής ιδιοκτησίας κάθε κατασκευαστή και ταυτόχρονα έχουν μείζονα σημασία σε εθνικό επίπεδο από πλευράς ασφάλειας, καθώς η γνώση τους επιτρέπει παρέμβαση στο σύστημα. Κατά συνέπεια, θεωρείται δεδομένο ότι η αποδέσμευσή τους θα απαιτήσει σκληρές διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ. Ανεξαρτήτως βαθμού αποδέσμευσης των «πηγαίων κωδίκων» και της λύσης που τελικά επιλεγεί, η διαδικασία διασύνδεσης και ολοκλήρωσης θα πρέπει να υλοποιηθεί αυστηρά υπό ελληνικό έλεγχο – για ευνόητους λόγους.

Σημαντική η συμμετοχή της ελληνικής βιομηχανικής βάσης

Καίρια ζητήματα αποτελούν, επίσης, το ύψος αλλά και το περιεχόμενο της ελληνικής βιομηχανικής συμμετοχής στην παραγωγή και την υποστήριξη, τη συντήρηση και την αναβάθμιση των συστημάτων καθ’ όλη τη διάρκεια του επιχειρησιακού τους βίου. Η πάγια ελληνική πρακτική, της υποβολής από τους αναδόχους προτάσεων ποσοτικής μόνο αποτίμησης της εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής, ως ποσό που αντιστοιχεί στην αξία του έργου που θα αναληφθεί και ως ποσοστό στο σύνολο του έργου, και ταυτόχρονα της υπογραφής μνημονίων κατανόησης για συνεργασία με την ελληνική αμυντική βιομηχανία, έχει επανειλημμένα αποδειχθεί ανεπαρκής. Γι’ αυτό, λοιπόν, θα πρέπει να προσδιοριστούν επακριβώς οι τεχνολογικοί τομείς και τα ποσοστά συμμετοχής της εγχώριας βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης, και της υπογραφής της διακρατικής συμφωνίας, και να προηγηθεί η σύναψη συμβάσεων υποκατασκευής με ελληνικές εταιρίες.

Τέλος, η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να συνεξετάσει την προμήθεια σε σχέση με τις εξελισσόμενες διαβουλεύσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης για την κοινή χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων. Εφόσον επιτευχθεί υψηλό ποσοστό εγχώριας βιομηχανικής συμμετοχής σε κρίσιμους τεχνολογικά τομείς, η πιθανότητα τα παραγόμενα στην Ελλάδα συστήματα να είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους υφίσταται.