Τις καταστροφικές συνέπειες της καταχρηστικής αξιοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης στο χώρο της απονομής Δικαιοσύνης και στην παραγωγή Δικαίου, ανέλυσε στην Εστία της Κυριακής ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ακαδημαϊκός και επίτιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ κ. Προκόπιος Παυλόπουλος, αναφερόμενος στο Διεθνές Συνέδριο, που οργάνωσε το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Φλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών, μεταξύ 7-10 Απριλίου 2025.
Στις καταληκτικές σκέψεις της ομιλίας του, με τίτλο «Κριτικές σκέψεις για την επικαιρότητα των θέσεων του Αριστοτέλους περί του Δικαίου και της Δικαιοσύνης στην Εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης» ο αξιότιμος ακαδημαϊκός και πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας έφερε το παράδειγμα των ΗΠΑ, όπου «η διευρυμένη προσφυγή στα μέσα της Τεχνητής Νοημοσύνης κατά την έκδοση δικαστικών αποφάσεων δεν περιορίζεται σε ήσσονος σημασίας πεδία της κοινωνικοοικονομικής ζωής -όπου και εκεί, βεβαίως, δεν αναδεικνύεται αποτελεσματική- αλλά επεκτείνεται πολύ πέραν τούτων. Και κατακτά έδαφος ακόμη και στο πεδίο της εκδίκασης διαφορών που θίγουν καίριες πτυχές των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δίχως μάλιστα να προκύπτει κάποια τάση υπεύθυνου αυτοπεριορισμού. Τούτο συνάγεται εκ του ότι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις στις ΗΠΑ η έκδοση δικαστικών αποφάσεων μέσω προγραμματισμού, στηριγμένου σχεδόν αποκλειστικώς σε αλγοριθμικές προβλέψεις, έχει επεκταθεί και στον εξαιρετικά ευαίσθητο, από πλευράς προστασίας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, χώρο του Ποινικού Δικαίου. Η «νομολογία» που έχει έως τώρα προκύψει στον χώρο αυτό αφήνει να έλθουν στο φως αποφάσεις, οι οποίες ουδόλως μπορούν να αποκρύψουν τάσεις αδιανόητου ρατσισμού, ιδίως εις βάρος έγχρωμων πολιτών. Αυτό συμβαίνει επειδή οι προμνημονευόμενες αποφάσεις ερείδονται -κατ’ ανάγκη, εξαιτίας της ιδιοσυστασίας των μέσω αλγορίθμων προβλέψεων- επί αμιγώς υποκειμενικών ή και εξοφθάλμως αυθαίρετων κριτηρίων κατάταξης στις λεγόμενες «κλίμακες επικινδυνότητας». Η αυτοματοποίηση των οποίων οδηγεί, μοιραίως, σε εξίσου αμιγώς υποκειμενικά ή και εξοφθάλμως αυθαίρετα συμπεράσματα, π.χ. κατά την θεώρηση της αντικειμενικής και κυρίως της υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, κατά την επιμέτρηση της ποινής και κατά την εκτίμηση ενδεχόμενης υποτροπής».
Αδυνατεί να υποκαταστήσει τη Συνείδηση
Αυτό συμβαίνει διότι η Τεχνητή Νοημοσύνη ελλείπεται μίας βασικής και απαραίτητης διαδικασίας για τη λήψη αποφάσεων στον χώρο της Δικαιοσύνης: της Συνείδησης.
Όπως σημείωσε ο καθηγητής «παρά την εμφάνιση και την απροσδιόριστων ακόμη διαστάσεων προοπτική εξέλιξης του Κβαντικού Υπολογιστή καθώς και των εν δυνάμει σχεδόν απεριόριστων δυνατοτήτων του- γίνεται καθολικώς δεκτό ότι ο Άνθρωπος είναι το πιο «έξυπνο» ον μεταξύ των κάθε είδους όντων στον Πλανήτη, δοθέντος ότι είναι συνδυασμός homo sapiens και homo sentiens, άρα διαθέτει εκτός από Νοημοσύνη και Συνείδηση. Ενώ ακόμη και τα πιο εξελιγμένα Μεγάλα Νευρωνικά Δίκτυα (ΜΝΔ) διαθέτουν μόνο Τεχνητή Νοημοσύνη, οπωσδήποτε υψηλότατου βαθμού, που σε ορισμένες περιπτώσεις φαίνεται να δείχνει ότι είναι έτοιμα για την μεγάλη υπέρβαση προς την Τεχνητή Συνείδηση. Όμως δεν διακρίνεται στον ορίζοντα, και του απώτερου μέλλοντος, η προοπτική δημιουργίας και Τεχνητής Συνείδησης υπό την ολοκληρωμένη επιστημονικώς σύλληψή της, που και αυτή παραμένει, στον μέγιστο βαθμό, ανεξερεύνητη … Ως Συνείδηση εκλαμβάνεται η ιδιότητα και ικανότητα του νευρικού συστήματος να δημιουργεί ένα σύνολο συναισθημάτων και πεποιθήσεων που οδηγούν στην αυτογνωσία, και για τον εαυτό μας αλλά και για ό,τι μας περιβάλλει. Επιπλέον, το μόνο το οποίο είναι με επαρκή βεβαιότητα επιστημονικώς τεκμηριωμένο συνίσταται στο ότι για την λειτουργία της Συνείδησης καταλυτική είναι η συμβολή των τεράστιου αριθμού νευρώνων που βρίσκονται στο ανθρώπινο σώμα, και κατ’ εξοχήν στο κεντρικό νευρικό σύστημα.»
Τα Μεγάλα Νευρωνικά Δίκτυα (ΜΝΔ) και τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (ΜΓΜ) είναι σε θέση, υπό προϋποθέσεις που αφορούν την ραγδαία πρόοδο του προγραμματισμού τους, να υπερβούν, σε πολύ συγκεκριμένους τομείς ακόμη και τον Ανθρωπο. Ομως, «τα ΜΝΔ δεν μπορούν να φθάσουν στο νοητικό επίπεδο π.χ. δημιουργίας γενικών αρχών, ως πηγών του Δικαίου που συνάγονται από το σύνολο των κανόνων δικαίου κάθε Εννομης Τάξης ή να αξιοποιήσουν δεόντως την αρχή της Επιείκειας κατά την ερμηνεία και εφαρμογή των κανόνων δικαίου στο πλαίσιο της απονομής της Δικαιοσύνης» διευκρίνισε ο κ. Παυλόπουλος. «Είναι ιδιαιτέρως χαρακτηριστικό ότι τα ΜΝΔ και τα ΜΓΜ εκ φύσεως αδυνατούν να διαπιστώσουν, τουλάχιστον με την επάρκεια που προϋποθέτουν και επιβάλλουν οι αρχές του Κράτους Δικαίου και της Αρχής της Νομιμότητας, αν σε μια συγκεκριμένη περίπτωση αυτό που τα κρατικά όργανα επικαλούνται ως Δημόσιο Συμφέρον είναι μια μεταλλαγμένη μορφή Δημοσιονομικού, και μόνο, Συμφέροντος. Κατά συνέπεια, ευχερώς γίνεται αντιληπτό το πόσο ανίσχυρα είναι τα ΜΝΔ και τα ΜΓΜ να καταπολεμήσουν αποτελεσματικώς την μάστιγα της εποχής μας εις βάρος του Κράτους Δικαίου και της Αρχής της Νομιμότητας, που έχει πάρει την μορφή της «επικυριαρχίας» του «οικονομικού» επί του «θεσμικού.»
«Βοηθός εκπληρώσεως» της Δικαιοσύνης
«Η συμβολή των μέσων της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν είναι πρωτογενής, αλλά συμπληρωματική, αφού η τελική κρίση ως προς την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας ανήκει στα κατά περίπτωση αρμόδια κρατικά όργανα» τόνισε ο κ. Παυλόπουλος και σταχυολόγησε τις διαδικασίες, στις οποίες η ΤΝ είναι υποβοηθητική στην Δικαιοσύνη. Αυτές είναι: 1. η οργάνωση και λειτουργία του εν γένει δικαστικού συστήματος. Η ΤΝ και οι εφαρμογές της θέτουν στη διάθεση των δικαστικών λειτουργών τα κατάλληλα μέσα για να διευκολύνουν τις διοικητικές λειτουργίες των δικαστηρίων και είναι σε θέση να καταστήσει πιο παραγωγικές, ποσοτικώς και ποιοτικώς, τις σχέσεις των δικαστικών λειτουργών με τις λοιπές δημόσιες υπηρεσίες, που χρειάζονται σχετικά δεδομένα για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους. 2. η «διακυβέρνηση της Δικαιοσύνης» σε ό,τι αφορά τις σχέσεις της με όλα τα τρίτα μέρη, όπως η πληροφόρηση σχετικά με τα δικαιώματα των διαδίκων και τη γνωστοποίηση των δεδομένων της νομολογίας, η υποβοήθηση των δικαστικών λειτουργών στην αναγκαία διαρκή επιμόρφωσή τους και στη νομολογιακή ενημέρωσή τους.
Πλήττεται η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία ως εγγύηση της Ελευθερίας
Και κατέληξε ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας: «Καθίσταται κάτι παραπάνω από προφανές ότι στο όνομα ιδίως της, δήθεν, επιτάχυνσης της απονομής της Δικαιοσύνης με την ανεξέλεγκτη χρήση της Τεχνολογίας -δίχως μάλιστα, όπως συνάγεται αβιάστως από την βαθύτερη ανάλυση των κατά τ’ ανωτέρω πρακτικών, να υπάρχει ουσιαστική γνώση και επίγνωση των ορίων της Τεχνητής Νοημοσύνης και της σχέσης της με την φύση της Συνείδησης- η Δικαστική Εξουσία απομακρύνεται επικίνδυνα από τις ρίζες της.
Και κατά κύριο λόγο από τις ρίζες της εκείνες, οι οποίες την συνδέουν με το όλο θεσμικό πλαίσιο της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας ως εγγύησης της Ελευθερίας, δηλαδή και εν τέλει ως εγγύησης της ακώλυτης άσκησης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η κατάληξη δε αυτή αποτελεί έναν ακόμη λόγο, για τον οποίο οφείλουμε να αναγνωρίζουμε τον κατά τα προμνημονευόμενα θεσμικώς και πολιτικώς πολύτιμο κλασικισμό της σκέψης του Αριστοτέλους ως προς την πεμπτουσία εξαιρετικά κρίσιμων, και δη διαχρονικώς, συνιστωσών της Αντιπροσωπευτικής Δημοκρατίας. Όπως είναι το Δίκαιο, η Δικαιοσύνη και η κανονιστική «ξυνωρίς» της, η Επιείκεια.
Και στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί εμφατικώς ότι δεν πρέπει να παραβλέπουμε, κατ’ ουδένα τρόπο, ότι η λειτουργία της Δικαστικής Εξουσίας -και επέκεινα η άσκηση δικαιοδοσίας εκ μέρους των λειτουργών της- σύμφωνα με τα ουσιώδη προτάγματα του Δικαίου και της Δικαιοσύνης συνιστά καταλυτικό παράγοντα για την διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και για την αποτελεσματική θωράκιση των δημοκρατικών θεσμών.»
Αυτός δεν είναι που υπέγραψε να παραχωρηθεί η Ελληνική ιστορία στους Σλάβους;