«Η ζωή, ο θάνατος κι αναμεσίς η Τέχνη» έγραψε ο Νίκος Εγγονόπουλος σε ένα από τα ποιήματά του που συγκαταλέγεται σε μια βαθιά παρακαταθήκη για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Στο πέρασμα του χρόνου, η τέχνη διαμορφώνεται ως καθρέφτης της ίδιας της κοινωνίας και της αντίληψης των ανθρώπων στην οποία ζουν, ενώ η φαντασία του καλλιτέχνη προσφέρει πάντα στο κοινό μια διαφορετική οδό, μεταδίδοντας νέους κώδικες ανάγνωσης. Η τέχνη σε όλες τις εκφάνσεις της, αποτελεί ανάγκη για ανάταση, αφύπνιση και λύτρωση, ανάγκη την οποία καμία κοινωνικοπολιτική συνθήκη δεν κατάφερε να περιορίσει. Ακόμα και σε μια περίοδο εγκλεισμού και αποστασιοποίησης, παρά το μεγάλο πλήγμα που δέχθηκε ο πολιτισμός, οι καλλιτέχνες κατάφεραν με δική τους πρωτοβουλία να σταθούν κοντά στο κοινό που αναζητούσε μια «ανάσα» φαντασίας. Με αφορμή τη νέα πραγματικότητα της επόμενης ημέρας στην τέχνη, η εικαστικός Κατερίνα Σταμπολίτη, μίλησε στο newsbreak.gr για την συμμετοχή της στην διαδικτυακή έκθεση «Τhe next day» της «INAOSSIEN Art», την θέση της ζωγραφικής στην Ελλάδα αλλά και τους παράγοντες που συντελούν στην αναγνώριση ενός ζωγράφου.
- Συνέντευξη στην Πωλίνα Χρήστου
Φωτογραφίες: Βαγγέλης Μασιάς
Η κα. Σταμπολίτη αν και ιδιαίτερα εσωστρεφής, μας άνοιξε την πόρτα του σπιτιού της στο κέντρο της Αθήνας και μας υποδέχτηκε με θέρμη στον χώρο που έχει διαμορφώσει ως ατελιέ. Χρώματα, έπιπλα τα οποία έχει αναπαλαιώσει η ίδια, με την προσωπική της «πινελιά» όπως και χειροτεχνίες σε κάθε γωνιά του σπιτιού, προδίδουν την αγάπη της για την διατήρηση της παράδοσης και της εποχής που η ίδια θέλει να εξυμνήσει στο πέρασμα του χρόνου. Αγαπημένοι της πίνακες κοσμούν τους τοίχους του σπιτιού της, σε μια ρομαντική ατμόσφαιρα κι ένα κράμα εκλεπτυσμού, όλα με κύριο γνώμονα τον δυναμικό χαρακτήρα και συνάμα την ευαίσθητη ιδιοσυγκρασία της.
Κα. Σταμπολίτη πείτε μας λίγα λόγια για σας και πώς πήγασε το ενδιαφέρον σας για την ενασχόλησή σας με τη Ζωγραφική.
H μητέρα μου αγαπούσε πολύ τη ζωγραφική και ίσως από κει πήγασε η ροπή μου για τα καλλιτεχνικά. Μου πήρε τα πρώτα χρώματα, το πρώτο μπλοκ, και μου έμαθε να ζωγραφίζω. Όταν σπούδαζα στο Ιστορικό- Αρχαιολογικό, ο καθηγητής Χρύσανθος Χρήστου που δίδασκε ιστορία της Τέχνης, ενέπνευσε το ενδιαφέρον μου για αναζήτηση. Ορόσημο στην πορεία μου ήταν ο θάνατος του πατέρα μου. Γυρίζοντας σπίτι εκείνη την ημέρα, πήρα τον πρώτο μου καμβά και άρχισα να ζωγραφίζω. Ο πρώτος μου πίνακας ήταν ασπρόμαυρος, με ακρυλικά χρώματα. Ήθελα να θρηνήσω – να πενθήσω με αυτόν τον τρόπο. Είναι ένας πίνακας που δεν είναι προς πώληση, είναι ο πρώτος μου πίνακας και ο πίνακας της καρδιάς μου. Μου είχε ζητηθεί σε πολύ καλή τιμή αλλά αρνήθηκα. Κάπου εκεί ξεκίνησα να ζωγραφίζω ταυτόχρονα με την εργασία μου. Ζωγράφιζα συνέχεια. Ήταν η περίοδος που ζωγράφιζα καθημερινά. Κάθε φορά που επέστρεφα από τη δουλειά, αφοσιωνόμουν σε αυτό. Κάποια στιγμή, ένας άνθρωπος που ασχολείται με την τέχνη, είδε την δουλειά μου και με παρότρυνε να κάνω μια έκθεση. Μου φαινόταν εξωπραγματικό τότε- εκείνη την εποχή, όμως τελικά δέχτηκα και τον Ιανουάριο του 2000, έκανα την πρώτη μου έκθεση. Η προσέλευση του κόσμου ήταν μεγάλη, κάτι που δεν περίμενα. Η αλήθεια είναι ότι ντρεπόμουν να παρευρεθώ. Ίσως λόγω ανασφάλειας. Τελικά ακολούθησε η δεύτερη έκθεση, η τρίτη. Ο κόσμος ενδιαφερόταν και αγκάλιασε την δουλειά μου.
Ποια είναι τα θέματα που απασχολούν τα έργα σας και ποια ρεύματα σας έχουν επηρεάσει;
Θαυμάζω όλα τα ρεύματα, αν και ίσως ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός να με έχει επηρεάσει λίγο περισσότερο. Θεωρώ ότι όποιος ζωγραφίζει, εκείνη την στιγμή, βάζει την ψυχή του. Οτιδήποτε και αν είναι αυτό. Είτε είναι θλίψη, ευτυχία, αλαζονεία, είτε είναι ανασφάλεια. Κάθε συναίσθημα που πηγάζει από τον ψυχισμό. Είναι μια κατάθεση ψυχής.
Έχει εμπνεύσει το ύφος σας κάποιος ζωγράφος; Ποια είναι τα πρότυπά σας;
Μου αρέσει πολύ ο Picasso, ο Dali, ο Monet και ο Manet της Αναγέννησης. Αγαπώ τον Giorgio de Chirico, τον Henri Matisse, τον Cézanne και τον van Gogh, όμως ο Mark Rothko είναι ο αγαπημένος μου. Έχω υιοθετήσει σίγουρα κάποια στοιχεία από όλους τους καλλιτέχνες που έχω μελετήσει και θαυμάζω.
Δύο έργα σας, το «The Earth & me» και το «My own Greece» φιλοξενούνται στην διαδικτυακή έκθεση «Τhe next day» της Art Gallery «INAOSSIEN Art», όπου το κοινό μπορεί να περιηγηθεί και να θαυμάσει καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Πείτε μας λίγα λόγια για τους πίνακες σας και την ιδιαίτερη αυτή έκθεση.
Ο στόχος των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση «Τhe next day» είναι να εκφράσουν την επόμενη μέρα μετά την πανδημία. Γι΄αυτό ήθελα να δημιουργήσω κάτι πολύ αισιόδοξο. Η ελπίδα σε κάνει να ζεις, σε κάνει να νιώθεις, να αισθάνεσαι, η ελπίδα δημιουργεί συναισθήματα αισιοδοξίας. Το πράσινο στο έργο «The Earth & me» συμβολίζει τη γη. Όλα ξεκινούν από εκεί. Φαντάστηκα ότι όποιος αγοράσει τον πίνακα, θα αισθάνεται σα να βλέπει στο έργο εκείνον τον ίδιο, μέσα από τη μάνα γη. Επίσης, επειδή στην έκθεση συμμετέχουν καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο, σκέφτηκα να αναδείξω ένα έργο που θα θυμίζει Ελλάδα. Είμαστε τυχεροί που ζούμε στη χώρα απ’ όπου ξεκίνησε ο πολιτισμός και πρέπει να ατενίζουμε με αισιοδοξία τον ζεστό ελληνικό ήλιο, το γαλάζιο, τον ουρανό και την θάλασσα. Γι αυτό ονόμασα το δεύτερο έργο μου «My own Greece». Και οι δύο πίνακες έχουν ως χαρακτηριστικό τους το σύρμα.
Τι σημαίνει για σας έμπνευση και πόσο απαραίτητη είναι για να ολοκληρωθεί ένας πίνακας;
Η έμπνευση υπάρχει σε οτιδήποτε μπορεί κανείς να φανταστεί. Σε απλά πράγματα, σε καθημερινές στιγμές. Έμπνευση μπορεί να είναι η μυρωδιά του γιασεμιού. Η ατμόσφαιρα. Η στιγμή που ποτίζω τα λουλούδια μου στο μπαλκόνι και αισθάνομαι ζωντανή. Παρατήρησα μάλιστα πόσο διαφορετική ήταν η ατμόσφαιρα στην Αθήνα κατά την διάρκεια του εγκλεισμού. Μοσχοβολούσαν τα λουλούδια, οι μυρωδιές στους δρόμους ήταν καθαρές, αυθεντικές. Εάν δεν έχω έμπνευση, θα σταματήσω. Δεν θα πιεστώ, θα ξεκινήσω ξανά όταν αισθανθώ έτοιμη. Μπορεί να τελειώσω έναν πίνακα σε τρεις ώρες, μπορεί όμως να χρειαστώ και είκοσι μέρες. Αυτό που εύχομαι πάντα εκτός από το να είναι καλά όλοι άνθρωποι που αγαπώ και φυσικά όλος ο κόσμος, είναι να μην σταματήσω ποτέ να εκφράζομαι. Είναι πολύ σημαντικό να έχεις μια δίοδο για την έκφραση. Πιστεύω ότι η ευτυχία βρίσκεται στην απλότητα. Και εμείς τα έχουμε ισοπεδώσει όλα. Τα ψάχνουμε αλλού. Όταν σκέφτεσαι διαρκώς το αύριο, χάνεις το τώρα. Χρειαζόμαστε να αρπάζουμε τις στιγμές και να τις νιώθουμε.
Τι σκέφτεστε ως ζωγράφος μπροστά στον καμβά σας; Να μεταφέρετε ένα μήνυμα στο κοινό σας ή να αποτυπώσετε μια κυρίαρχη εικόνα του ψυχισμού σας;
Όχι, δεν θα έλεγα ότι σκέφτομαι να μεταφέρω κάποιο μήνυμα σε όσους δουν το έργο μελλοντικά. Είναι σαν κάποιος να μου παίρνει το χέρι, και να αρχίζω να ζωγραφίζω. Είναι τρομερό αυτό. Αρκετές φορές άλλο έχω στο μυαλό μου και αλλού καταλήγω. Είναι ένα συνονθύλευμα συναισθημάτων που με οδηγεί στον καμβά και τα πινέλα μου.
Ποια είναι η γνώμη σας για την κριτική στην τέχνη; Τα συναισθήματα, τα οποία ενεργοποιούνται όταν κάποιος επεξεργάζεται έναν πίνακα για παράδειγμα, δεν είναι κάτι απόλυτα υποκειμενικό και προσωπικό;
Προσωπικά επειδή δεν ζω από την ζωγραφική, τολμώ να πω ότι δεν με ενδιαφέρει η άποψή τους. Μπορεί να ακούγεται υπερφίαλο, αλλά είμαι ειλικρινής. Η τέχνη δεν κοστολογείται. Υπάρχουν οι κριτικοί, υπάρχουν οι γκαλερί και οι δημόσιες σχέσεις. Όλα τα παραπάνω είναι συνδυασμός για να προωθηθούν τα έργα. Παίζει πολύ σημαντικό ρόλο το πώς θα χειριστείς τη δουλειά σου όπως και το ποιους ανθρώπους επιλέγεις για να χειριστούν την δουλειά σου. Πολλοί καλλιτέχνες δυσκολεύονται να ασχοληθούν με αυτό, όπως κι εγώ στην προκειμένη περίπτωση. Ζωγραφίζω για μένα, όμως δυσκολεύομαι να μπω στη διαδικασία να προσεγγίσω ανθρώπους και να το δω όλο αυτό επιχειρηματικά. Ζωγραφίζω για μένα και αν υπάρχουν άνθρωποι που θέλουν να αγοράσουν τα έργα μου, καλώς να ορίσουν. Μην ξεχνάτε, η τέχνη υπάρχει παντού. Από την μαγειρική, έως και την αρχιτεκτονική. Πολλές φορές περπατώ στο κέντρο της πόλης και μπορεί να ανακαλύψω μια πόρτα σε κάποιο νεοκλασικό οίκημα και να μαγευτώ από την τεχνική. Μένω «μετέωρη», σκέφτομαι «τι δημιουργούσαν οι άνθρωποι τότε;». Πλέον έχουν όλα απλοποιηθεί και αυτοματοποιηθεί. Δεν υπάρχει συναίσθημα, δεν υπάρχει ψυχή. Είμαστε όλοι υπεύθυνοι γι’ αυτή την εξέλιξη επειδή δεν καταφέραμε να διατηρήσουμε κατά την επέλαση της τεχνολογίας, τις πραγματικές μας ανάγκες.
Πώς θεωρείτε ότι έχει επηρεάσει τον κλάδο της ζωγραφικής η νέα πραγματικότητα, μετά την κρίση της πανδημίας;
Πάρα πολύ. Όχι μόνο τη ζωγραφική. Όλους τους τομείς. Ο κόσμος παραμιλάει. Πολλές γκαλερί αναγκάστηκαν να κλείσουν γι αυτό έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος να προσεγγίσουν το κοινό με διαδικτυακές εκθέσεις. Όσον αφορά τους ίδιους τους καλλιτέχνες, έχουν επηρεαστεί σίγουρα από τον εγκλεισμό και θα έλεγα υπάρχει μια δύναμη στα έργα τους. Παρακολουθώ διαδικτυακές εκθέσεις και πραγματικά θαυμάζω εξαιρετικές δουλειές ακόμα και από νεότερους. Πιστεύω ότι οι καλλιτέχνες λειτουργούμε περισσότερο στην πίεση. Αναφέρομαι στην απόρροια που έχει ο εγκλεισμός μέσα μας. Υπήρξε μια έκρηξη έμπνευσης και τα έργα έχουν περισσότερο συναίσθημα.
Η τέχνη πασχίζει να βρεθεί κοντά στο κοινό της και το κοινό αναζητά μια ανάσα στην τέχνη, πώς αντιλαμβάνεστε την προσπάθεια που γίνεται μέσα από το διαδίκτυο; Πιστεύετε αναπληρώνει κάποια κενά που έχει δημιουργήσει η αποστασιοποίηση και τα μέτρα προστασίας;
Φυσικά, το παρατηρήσαμε αυτό σε όλους τους τομείς, με διαδικτυακές παραστάσεις, συναυλίες κλπ. Κι ενώ όλο αυτό μοιάζει ως προσωρινή λύση, όλα δείχνουν ότι θα διατηρηθεί σε κάποιο βαθμό. Σίγουρα αποτελεί πλήγμα. Χάνεται η επαφή, είναι διαφορετική η αίσθηση όταν παρατηρείς ένα έργο από μια «ψυχρή» οθόνη. Περνάμε σε μια νέα εποχή και τολμώ να πω ότι με τρομάζει. Προσωπικά αρνούμαι να το δεχτώ, με ξενίζει αυτή η εξέλιξη της τεχνολογίας. Φανταστείτε δεν έχω καν smart phone, επιλέγω να εξυπηρετώ τις ανάγκες μου με παραδοσιακούς τρόπους. Πείτε με οπισθοδρομική, δεν με πειράζει. Θεωρώ λυπηρό ότι οι άνθρωποι συγκεντρώνονται σε ένα τραπέζι και εξακολουθούν να ασχολούνται με το κινητό τους. Έχει αλλάξει πάρα πολύ η κοινωνία και το βλέπουμε και στη νέα γενιά. Πλέον τα παιδιά ζωγραφίζουν ηλεκτρονικά και είδαμε και ένα νέο είδος τέχνης να κάνει την εμφάνισή της, την digital ζωγραφική. Δεν πιστεύω βέβαια ότι απειλείται η κλασική ζωγραφική στον καμβά, ούτε ότι οι νέοι καλλιτέχνες θα εγκαταλείψουν κάποια στιγμή τα πινέλα τους.
Ποια η σχέση του ελληνικού κοινού με την τέχνη της ζωγραφικής στην εποχή μας, κατά τη γνώμη σας;
Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική κρίση στη χώρα μας, αλλά και ένα σύνολο παραγόντων που ξεκινά από τις ίδιες τις γκαλερί που επιλέγουν ποια έργα θα προωθήσουν, είναι λίγοι πλέον οι Έλληνες που επενδύουν στην τέχνη.Υπάρχουν φυσικά οι συλλέκτες αλλά κι εκείνοι που έχουν πολλά χρήματα και θέλουν να ταιριάξουν το χρώμα του καναπέ τους στο σαλόνι, με έναν πίνακα. Κι αυτό συνέβαινε πάντα στην Ελλάδα. Την εποχή μεταξύ ’85 και ’90, γνώριζα ανθρώπους που αγόραζαν πίνακες διάσημων ζωγράφων (δεν υπάρχει λόγος να αναφερθώ σε καλλιτέχνες) για να τους ταιριάξουν με τον καναπέ τους ή απλά για να καυχηθούν ότι έχουν στην κατοχή τους κάποιο διάσημο έργο, ασχέτως με το εάν τους άρεσε ή όχι, ασχέτως με το εάν τους «άγγιζε».
Σίγουρα εάν το γνώριζε αυτό ο καλλιτέχνης θα απογοητευόταν. Σας έχει συμβεί να σας ζητήσουν κάποια αντίστοιχη «παραγγελία»; Να ζωγραφίσετε κάτι δηλαδή που θα ταιριάζει με τα… χρώματα του σαλονιού;
Σίγουρα θα ήταν λυπηρό για τον καλλιτέχνη, πόσο μάλλον αν σκεφτείτε ότι η πλειοψηφία όσων έγιναν διάσημοι, ήταν μετά θάνατον. Προσωπικά δεν θα με ενοχλούσε εάν ζούσα μόνο από αυτό. Στην περίπτωσή μου όμως, ζωγραφίζω μόνο για μένα. Μου έχει τύχει να μου ζητήσουν πίνακα και να μου λένε ακριβώς τι θέλουν, μου έχουν φέρει μέχρι και φωτοτυπία. Τι είναι αυτό ρώτησα; Αν θέλετε κάτι τέτοιο λέω, λάθος πόρτα χτυπήσατε. Δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Δεν μου βγαίνει, το θεωρώ ψυχαναγκαστικό. Δεν υπάρχει περίπτωση να βγει κάτι όμορφο από αυτό. Δεν μπορώ την καταπίεση, και αυτό το παρωπιδικό, με τρελαίνει. Η ζωγραφική είναι ελευθερία.
Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ένας ζωγράφος για να καταφέρει να βιοποριστεί στη χώρα μας, πρέπει αναγκαστικά να υποκύψει στα ζητούμενα του αγοραστή;
Σε κάποιο βαθμό ίσως. Κάπου σε αυτό το σύνολο παραγόντων το οποίο συμβάλλει στην αναγνώριση, υπάρχει θεωρώ μια ευθύνη των γκαλερί που επιλέγουν να προωθούν εκλιπόντες. Γενικά όμως θεωρώ είναι δύσκολο. Υπάρχει κρίση σε όλους τους τομείς, πόσο μάλλον στην τέχνη. Αν και οι τιμές έχουν πέσει αρκετά, ο κόσμος δύσκολα θα δώσει για παράδειγμα 1.000 ευρώ προκειμένου να αγοράσει έναν πίνακα, θα προτιμήσει να τα δαπανήσει σε ανάγκες για την οικογένειά του. Χωρίς φυσικά, αυτό να σημαίνει ότι δεν είδαμε Έλληνες καλλιτέχνες να ξεχωρίζουν από τα πρώτα τους βήματα. Ο Μόραλης για παράδειγμα. Δάσκαλος και σπουδαίος ζωγράφος. Οι γραμμές του, τα χρώματά του… Υπάρχει μια περιττή απέριττη γραμμή. Η Μαρία Φιλοπούλου, μια εξαιρετική καλλιτέχνιδα και εκπρόσωπος της σύγχρονης παραστατικής ζωγραφικής. Κοιτάζεις τους βυθούς που ζωγραφίζει και έχεις την εντύπωση ότι βρίσκεσαι στο νερό. Εκπληκτικός ζωγράφος είναι και Χρήστος Αλατσάκης, τον οποίο και γνωρίζω προσωπικά και εκτιμώ βαθύτατα την τέχνη του. Ολοι οι καλλιτέχνες που εναποθέτουν την ψυχή τους στον καμβά ή σε ένα κομμάτι χαρτί, είναι ξεχωριστοί και πολύτιμοι.
Τι θα συμβουλεύατε τους νέους που θέλουν να ακολουθήσουν το όνειρό τους και να επενδύσουν στο ταλέντο τους στη Ζωγραφική;
Να συνεχίσουν και να μην το βάλουν κάτω. Να κάνουν αυτό που πηγάζει από την ψυχή τους και να πιστέψουν στον εαυτό τους. Να μην πάψουν να κυνηγούν τα όνειρά τους, όπως και όλοι οι άνθρωποι, όχι μόνο οι νέοι. Δεν πρέπει να σταματήσουμε να ελπίζουμε και ονειρευόμαστε. Όταν πάψεις να ονειρεύεσαι, παύεις και να ζεις.
