«Οι άνθρωποι, προσπαθώντας να προσανατολίσουν τον εαυτό τους και να ελέγξουν τον κόσμο γύρω τους, δημιουργούν έναν κώδικα κοινωνικής συναλλαγής. Όσοι και όσες αδυνατούν να εναρμονιστούν με τις εκάστοτε κυρίαρχες προδιαγραφές, θεωρείται ότι καταπατούν τους κανόνες αυτού του κώδικα. Το διαφορετικό τους χαρακτηριστικό μετατρέπεται σε κηλίδα, λεκέ, ανεξίτηλο σημάδι, στίγμα».
Με τα λόγια αυτά παρουσιάζεται το έργο του Κωνσταντίνου Παντελή «Το κόκκινο σημάδι», μια από τις δημιουργίες των 38 εικαστικών που συμμετέχουν στη δεύτερη έκθεση που λαμβάνει χώρα στο ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο, στα ιστορικά κτίρια «Δάφτσειο» και «Άγιος Ισίδωρος». Σε κάποιους μπορεί να φανεί ασυνήθιστη μια επίσκεψη στον χώρο όπου νοσηλεύονται άτομα με ψυχικές παθήσεις. Σύντομα όμως, θα αντιληφθούν ότι το συγκεκριμένο εγχείρημα εκτός από το «στίγμα» των ψυχικών διαταραχών, εξετάζει και επικοινωνεί τους ευρύτερους παράγοντες που οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό, τη διάκριση και την απαξίωση· φαινόμενα και συμπεριφορές που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην κοινωνία και μας αφορούν όλους.
- Από την Πωλίνα Χρήστου
Περνώντας κανείς την κεντρική πύλη, θα βρεθεί στον κήπο του ψυχιατρικού νοσοκομείου και από τα πρώτα κιόλας λεπτά, θα αισθανθεί την έντονη ενέργεια του χώρου, μια απόκοσμη γαλήνη που γίνεται κάλεσμα εξερεύνησης σε ένα μελαγχολικό συνονθύλευμα εικόνων, ήχων και συναισθημάτων. Δωμάτια στα οποία έχουν κυριαρχήσει η απόγνωση, η εγκατάλειψη, ο φόβος. Δωμάτια στα οποία έζησαν άνθρωποι διαφορετικοί, περιθωριοποιημένοι, στιγματισμένοι. Σε αυτούς τους χώρους λοιπόν παρουσιάζεται ένα ξεχωριστό εικαστικό project, το οποίο σίγουρα θα αποδειχτεί «οικείο» σε όσους έχουν βιώσει τις δυσμενείς επιπτώσεις των διακρίσεων, στα πλαίσια της κοινωνικής ζωής.
Με τίτλο «ΣΤΙΓΜΑ/STIGMA», η έκθεση που επιμελήθηκαν με σεβασμό ο Αλέξανδρος Κασσανδρινός και ο Κωνσταντίνος Κανταρτζής, δεν έδωσε μόνο την ευκαιρία στους επισκέπτες να σκεφτούν βαθύτερα γύρω από τις αντιλήψεις και τις συμπεριφορές που συντηρούν το κοινωνικό στίγμα της διαφορετικότητας, αλλά ταυτόχρονα άνοιξε και έναν δίαυλο επικοινωνίας ανάμεσα σε εικαστικούς και λήπτες υπηρεσιών υγείας.
Στο επιβλητικό Δάφτσειο, εκλεκτικιστικού ρυθμού που χρονολογείται από το 1932 και στο οποίο νοσηλεύονταν κυρίως εύποροι ασθενείς· όπως και στα δωμάτια-κελιά του «Αγίου Ισιδώρου» που προορίζονταν για τους οικονομικά ασθενέστερους, τα έργα μοιάζουν απόλυτα εναρμονισμένα με τη δυναμική των χώρων. Για το σπουδαίο αυτό project που στόχο έχει να διερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους η διαφορετικότητα απορρίπτεται από το κοινωνικό σύνολο και περιθωριοποιείται, μιλούν στο newsbreak.gr o γνωστός δικηγόρος Αλέξανδρος Κασσανδρινός, ο οποίος συνδυάζει το επάγγελμά του με την αγάπη του για την τέχνη, η Γεωργία Δουβίκα, Υποδιευθύντρια Οικονομικού και συγχρόνως υπεύθυνη του Μουσείου του νοσοκομείου, όπως επίσης και η εικαστικός Ρόζα Ζεϊντάν.
Α. Κασσανδρινός: Η κοινωνία μας δεν δείχνει να είναι απόλυτα διατεθειμένη να αποβάλλει το στίγμα
Μιλώντας για τη συνεργασία του με τον κ. Κανταρτζή και την απόφασή του να αναλάβει ένα τόσο σημαντικό project, ο Α. Κασσανδρινός σημειώνει: «Η φετινή έκθεση με τον τίτλο ”Στίγμα” μου προτάθηκε από την 2η ΔΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου και τον συνεπιμελητή και συμμετέχοντα εικαστικό Κων/νο Κανταρτζή και αποτέλεσε σίγουρα για μένα μία τεράστια πρόκληση. Και αυτό γιατί αφενός είχα επισκεφθεί την περσινή έκθεση στους ίδιους χώρους καθώς και την έκθεση πριν 3 χρόνια στο Δαφνί και είχα συγκλονιστεί από τον διάλογο των έργων με τους χώρους αυτούς και αφετέρου γιατί στη φετινή έκθεση είχαμε συμφωνήσει ότι πρωταγωνιστικό ρόλο θα είχαν και οι ίδιοι οι λήπτες ψυχικής υγείας, οι τρόφιμοι δηλαδή των δύο αυτών ψυχιατρικών μονάδων. Επομένως από τη σύλληψη του όλο αυτό το art project ήταν πολλά υποσχόμενο, γεμάτο προκλήσεις και το κυριότερο πολλές παγίδες που θα έπρεπε να προσέξουμε».
Περιγράφοντας τα όσα πραγματεύεται η έκθεση, ο κ. Κασσανδρινός απαντά ταυτόχρονα στην ερώτησή μας για το αν στην σύγχρονη εποχή, εξακολουθεί να καλλιεργείται το «στίγμα» αλλά και κατά πόσο το κοινωνικό σύνολο φαίνεται διατεθειμένο να το αποβάλλει: «Η φετινή έκθεση διοργανώνεται από την 2η ΔΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου στα πλαίσια του ετήσιου συμποσίου υγεία και τέχνη. Σκοπός του φετινού συμποσίου είναι η διερεύνηση της έννοιας Στίγμα. Με αφορμή λοιπόν την 10η Οκτωβρίου, παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας το Συμπόσιο και η έκθεση διερευνά με ποιο τρόπο η κοινωνική τάξη, το φύλο, η εθνότητα, το χρώμα του δέρματος μας, η υγεία, η αρτιμέλεια, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, το επιβαρυμένο παρόν ή παρελθόν δημιουργούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο κάποιοι άνθρωποι θεωρείται ότι δεν πληρούν τους βασικούς κανόνες κοινωνικής ύπαρξης και βάσει του χαρακτηριστικού τους αυτού, περιθωριοποιούνται και στιγματίζονται. Φυσικά και εξακολουθεί να καλλιεργείται το στίγμα και σήμερα, ίσως περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Βρισκόμαστε πάλι σε αυτήν την στιγμή της ιστορίας των ακραίων άκρων. Δεν υπάρχει σήμερα κοινωνικό ζήτημα που να μην έχει την ρίζα του στη στιγματοποίηση. Το λυπηρό δε, είναι ότι η κοινωνία μας δεν δείχνει να είναι (τουλάχιστον) απόλυτα διατεθειμένη να το αποβάλλει. Ίσως περισσότερο ευαισθητοποιημένη από ποτέ, εξ’ ου και οι συγκρούσεις και οι αντιδράσεις, αλλά φαίνεται ότι καταφέρνει να παρασύρεται από αυτούς που καλλιεργούν το στίγμα και με απόλυτο τρόπο αναπαράγει στιγματικές συμπεριφορές».
Στην παρατήρησή μας ότι η προβολή των έργων σε αυτά τα κτίρια με την τόσο έντονη ενέργεια «μαγνητίζει» τον θεατή, ο κ. Κασσανδρινός σημειώνει: «Τέτοιοι χώροι είναι από μόνοι τους πρωταγωνιστές και με δύο τρόπους μπορούν να παρουσιαστούν. Ο ένας τρόπος είναι να εντάξει κανείς τέχνη με πολύ brutal τρόπο. Σίγουρα θα «φανεί» η τέχνη, αλλά θα κλέψει πολύ από την φυσικότητα του χώρου, αφού θα παρουσιάσει μια άλλη, ίσως περισσότερο σκληρή, πτυχή του χώρου. Ο άλλος τρόπος, αυτός που επιλέξαμε φέτος, είναι να σεβαστούμε την ιστορία του χώρου και να εντάξουμε τέχνη που να εξημερώνει τα συναισθήματα και μέσω των εννοιών των εικαστικών έργων να προβληματίζει τον επισκέπτη και έτσι (προβληματισμένος) να αποχωρεί από αυτήν. Αυτό προϋποθέτει συμπαγή και σχετική εννοιολογική συνοχή των καλλιτεχνών και των έργων τους και την αντίστοιχη ροή. Σίγουρα, η ζωγραφική έχει την τιμητική της φέτος. Το σίγουρο είναι ότι αφεθήκαμε στους χώρους αυτούς να μας οδηγήσουν και να μας κατευθύνουν στο στήσιμο της έκθεσης».
Αναφερόμενος στη συνεργασία των καλλιτεχνών με τους λήπτες υπηρεσιών υγείας, έργα των οποίων φιλοξενούνται στους ίδιους χώρους, ο κ. Κασσανδρινός περιγράφει: «Βασική αρχή κατά την διάρκεια του στησίματος της έκθεσης και κατά την διάρκεια της έκθεσης είναι ότι εμείς είμαστε επισκέπτες εκεί και ότι εμείς πάμε σε έναν χώρο που ίσως δεν είμαστε και πολύ καλοδεχούμενοι. Όταν ”στήναμε” την έκθεση επισκεπτόμουν το Ψυχιατρείο και τους χώρους της εργοθεραπείας με μικρά γκρουπ των συμμετεχόντων εικαστικών. Στους χώρους της εργοθεραπείας, αφενός αναζητούσαν οι εικαστικοί έργα των τροφίμων για να τα εντάξουν στην έκθεση. Προσωπικά προσπάθησα να μην παρέμβω στην επιλογή και άφησα τους καλλιτέχνες να αναζητήσουν τα έργα και έπειτα να επιμεληθούν τον χώρο που τους παραχωρείται για να εκθέσουν το δικό τους μαζί με το έργο λήπτη. Κατά την διάρκεια της αναζήτησης αυτής, όλοι ήρθαμε σε επαφή με ανθρώπους-”διαμάντια”».
Στην ερώτησή μας για το αν υπήρξαν δυσκολίες ή ηθικοί φραγμοί για τους συντελεστές, ο ίδιος απαντά: «Υπήρξαν προβλήματα και συναντήσαμε αρκετές δυσκολίες. Το κυριότερο ήταν οι χώροι αυτοί και πως μπορούσαμε να εντάξουμε τα κατάλληλα έργα και εικαστικούς στους χώρους αυτούς. Σε πολλές περιπτώσεις, πετύχαμε ο χώρος να μην ”καταπιεί” τα έργα. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις όχι».
Ζητήσαμε από τον κ. Κασσανδρινό να στείλει το δικό του μήνυμα σε όσους μπορεί να διστάζουν να επισκεφθούν την έκθεση επειδή βρίσκεται στους χώρους του ΨΧΝ: «Στους χώρους αυτούς ερχόμαστε αντιμέτωποι με προσωπικούς φόβους ανασφάλειες. Ίσως είναι μια καλή αρχή να τους αντιμετωπίσουμε. Ελάτε λοιπόν, μέχρι την Κυριακή 29 Οκτωβρίου, θα τους αντιμετωπίσουμε όλοι παρέα» σημειώνει ο ίδιος.
Γ. Δουβίκα: Να γκρεμίσουμε τα «ασφαλή» τείχη ενός άγνωστου κόσμου για την κοινωνία
Η Γεωργία Δουβίκα, Υποδιευθύντρια Οικονομικού και υπεύθυνη του Μουσείου του ΨΝΑ, μας μίλησε για τον ρόλο της σε αυτό το σημαντικό εγχείρημα και τη συνεργασία της με τους επιμελητές: «Είναι η δεύτερη χρονιά που το Νοσοκομείο μας άνοιξε τις πύλες του, στην προσπάθεια μας να γκρεμίσουμε τα ”ασφαλή” τείχη ενός άγνωστου κόσμου για την κοινωνία. Η Εικαστική έκθεση με θέμα ”Εγκλεισμοί” που πραγματοποιήθηκε το 2022 στο Νοσοκομείο μας, έδωσε τη δυνατότητα σε 48 καλλιτέχνες να εκφράσουν μέσα από τα έργα τους, το βίο των εγκλεισμένων. Την μεγάλη όμως διαφορά έκανε η φετινή εικαστική έκθεση με θέμα το ΣΤΙΓΜΑ η οποία έδωσε τη δυνατότητα στους ίδιους τους εγκλεισμένους αλλά και αποκλεισμένους, να μιλήσουν στην κοινωνία μέσα από ένα διάλογο ο οποίος εξελίσσετε καλλιτεχνικά, ανάμεσα σε διακεκριμένους καλλιτέχνες, λήπτες υπηρεσιών υγείας και υγειονομικούς. Από την πρώτη στιγμή που ήρθα σε επαφή με τους επιμελητές κ. Κωνσταντίνο Κανταρτζή και Αλέξανδρο Κασσανδρινό αλλά και με την κ. Δρελιώζη Αγγελική, πίστεψα ότι αυτοί οι άνθρωποι αγαπούν πάρα πολύ αυτό που κάνουν και έτσι προσφέρθηκα εθελοντικά να στηρίξω το όλο εγχείρημα. Μέσα από την εμπειρία μου σε αντίστοιχες εκδηλώσεις προσπάθησα να συντονίσω και να επιλύσω προβλήματα που αφορούσαν τη διοργάνωση της έκθεσης, σε ένα περιβάλλον που πολλές φορές είναι ”δύσκαμπτο”, ίσως και επιφυλακτικό σε θέματα που αφορούν την εξωστρέφεια».
Φέτος η κ. Δουβίκα συμμετέχει στην εικαστική έκθεση με το έργο της «Διαφορετικός». Η ίδια μας μίλησε για το μήνυμα που θέλει να επικοινωνήσει αλλά και όσα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία της: «Με μεγάλη χαρά, κι ευχαριστώ πολύ τους διοργανωτές, συμμετείχα κι εγώ φέτος στην έκθεση με το έργο μου με τίτλο ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΣ. Διαφορετικός είναι ο καθένας από εμάς που δεν μπορεί να ενσωματωθεί μέσα στο κοινωνικό σύνολο, είτε γιατί ο ίδιος δεν θέλει είτε γιατί η ίδια η κοινωνία τον απωθεί, για το λόγο ότι έχει κάτι διαφορετικό από τα επιτρεπόμενα «πρότυπα» που μπορεί να δεχθεί. Ζω κι εργάζομαι στο ψυχιατρείο πάνω από 36 έτη, τα μισά από τα οποία η ειδικότητά μου είχε να κάνει αποκλειστικά με τη φροντίδα των ασθενών αυτών. Δεν είναι λίγες οι φορές που ήρθα αντιμέτωπη με την άδικη μεταχείριση αυτών των ανθρώπων, λόγω του προβλήματος υγείας που αντιμετωπίζουν αλλά και με τον αρνητισμό της κοινωνίας να ενσωματωθούν μέσα στο σύνολο της» σημειώνει και παραθέτει μια προσωπική εμπειρία της που θα θυμάται για πάντα:
«Θυμάμαι κάποτε, πριν περίπου 25 χρόνια, συνόδεψα μία ασθενή στην τοπική λαϊκή αγορά για να ψωνίσει διάφορα ρούχα. Η συμπεριφορά της ήταν περίεργη για τον πωλητή και εκνευρισμένος με ρώτησε για τη σχέση που είχα μαζί της. Όταν του είπα ότι τη συνοδεύω λόγω του ότι είναι ασθενής από το ψυχιατρείο και θα έπρεπε να δείξει λίγη κατανόηση, με τράβηξε στην άκρη και μου είπε ότι δεν πρέπει να ντρέπομαι εάν είναι μητέρα μου και να λέω τέτοια πράγματα!» αναφέρει και προσθέτει: «Στερεότυπα που επαναλαμβάνονται όπως τρελός, μανιακός, …αυτός είναι για τα σίδερα… κ.α, παρουσιάζουν τους ψυχικά ασθενείς ως επικίνδυνους δημιουργώντας αισθήματα φόβου απέναντί τους και την πεποίθηση ότι είναι κατώτεροι και διαφορετικοί. Το αποτέλεσμα είναι τα στερεότυπα αυτά να χτίζουν ένα τοίχο γύρω από τον ασθενή ο οποίος σιγά σιγά τον καταπίνει και τον οδηγεί εν τέλει στον αυτοαποκλεισμό του από την κοινωνία. Η δυναμική αυτής της αντίδρασης της κοινωνίας είναι τέτοια που επηρεάζει όχι μόνο ανθρώπους που έχουν άγνοια γύρω από τις ψυχιατρικές διαταραχές, αλλά ακόμα και επαγγελματίες υγείας, συγγενείς ή φίλους».
Στην ερώτησή μας για το κατά πόσο είναι εύκολο να παρακολουθήσουμε αντίστοιχα project στο μέλλον αλλά και για το πώς μπορεί να στηριχθεί αυτή η προσπάθεια, η κ. Δουβίκα εξηγεί: «Σίγουρα η διεξαγωγή τέτοιων δραστηριοτήτων στους συγκεκριμένους χώρους είναι πολύ δύσκολη. Ελπίζω να γίνονται συχνότερα και με μεγαλύτερη συμμετοχή. Απαραίτητη είναι η στήριξη τόσο από το Υπουργείο Υγείας όσο και από το Υπουργείο Πολιτισμού. Το πιο σημαντικό όμως είναι η πληροφόρηση. Πρέπει να γίνονται γνωστές τέτοιες δραστηριότητες ειδικά στα σχολεία. Η αρνητική στάση απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες πρέπει να αλλάξει και οι νέοι άνθρωποι μπορούν να το κάνουν αυτό, έτσι ώστε τα άτομα με ψυχικές ασθένειες να αντιμετωπίζονται ως ίσα με σεβασμό και αγάπη».
Ζητήσαμε από την κ. Δουβίκα να μας μιλήσει για Μουσείο του Δρομοκαϊτείου, το οποίο έχει επιμεληθεί και συντονίζει η ίδια σε συνεργασία με τις συναδέλφους της, Παναγιώτα Κορμπάκη και Μαρίνα Μηλιώνη. Στα εκθέματα συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων ιατρικό και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, αλλά και συγγράμματα γνωστών λογοτεχνών όπως του Γεωργίου Βιζυηνού, του Μιχαήλ Μητσάκη αλλά και ανέκδοτα ποιήματα του Κωστή Παλαμά. Επίσης, εκτίθενται έργα των νοσηλευθέντων ζωγράφων όπως ο Ανδρέας Κρυστάλλης, ο Βαλεντίνο Ίλβες κ.α. «Το Μουσείο του Δρομοκαϊτείου αποτελεί την ιστορική διαδρομή 130 ετών, τόσο του Νοσοκομείου ως Ίδρυμα αλλά και μιας κοινωνίας που επηρεαζόταν από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα της χώρας μας. Επιμελήθηκα την ανακαίνισή του, η οποία διήρκησε 3 έτη περίπου. Πλέον ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στους χώρους του οι οποίοι είναι χωρισμένοι με θεματολογία. Έτσι μπορεί να μάθει για την ιστορία της ψυχιατρικής και την εξέλιξη των ψυχιατρικών θεραπειών, να δει από κοντά έργα διακεκριμένων καλλιτεχνών ασθενών που νοσηλευτήκαν, υλικό που χρησιμοποιούσαν τον περασμένο αιώνα για τις παθήσεις αυτές καθώς και φωτογραφίες αλλά και επιστημονικά και καλλιτεχνικά συγγράμματα γνωστών λογοτεχνών και ιατρών. Για την επίσκεψή του θα πρέπει να επικοινωνήσει με τα τηλέφωνα που υπάρχουν στη σχετική σελίδα του Νοσοκομείου. Τέλος θα ήθελα να πω ότι οτιδήποτε διαφορετικό δεν σημαίνει ότι είναι και προβληματικό. Αντιθέτως, η διαφορετικότητα είναι εκείνη που μας δείχνει την ποικιλομορφία και την ομορφιά της ζωή» καταλήγει η κ. Δουβίκα.
Ρόζα Ζεϊντάν: «Όσο εμμένουν οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων, τόσο ενισχύονται τα επιβλαβή στερεότυπα»
Στη συζήτησή μας με την καλλιτέχνιδα Ρόζα Ζεϊντάν, η ίδια μιλάει για τα στερεότυπα και τις ανισότητες μεταξύ των φύλων από τις οποίες, δυστυχώς, δεν έχουν καταφέρει να απαλλαγούν οι νέες γενιές, ζήτημα το οποίο θίγει και στην εικαστική της εγκατάσταση: «Το εικαστικό έργο που παρουσιάζεται εν προκειμένω θίγει το ζήτημα του στίγματος της έκφρασης της γυναικείας σεξουαλικότητας με μια πιο ευρεία ερμηνεία, δηλαδή περιλαμβάνει και όλους όσους αυτοπροσδιορίζονται έτσι, εντός των πλαισίων των κοινωνικών ανισοτήτων των δύο φύλων, που συχνά χαρακτηρίζονται από διπλά μέτρα και σταθμά, μύθους, παρανοήσεις και στρεβλώσεις (άντρας κυνηγός – γυναίκα αντικείμενο προς κτήση πχ trophy wife). Όσο εμμένουν οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων, τόσο ενισχύονται τα επιβλαβή στερεότυπα – ο άντρας πρέπει να είναι έτσι, η γυναίκα πρέπει να είναι αλλιώς- με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιείται η αυτονομία των γυναικών πάνω στα σώματά τους και τις επιλογές τους» σημείωσε η εικαστικός και εξήγησε: «Αυτό πραγματεύεται και το κεντρικό έκθεμα της εγκατάστασης που είναι ένα τελάρο με εμβυθισμένα κυνηγετικά φυσίγγια σε τσιμέντο, τα οποία έχουν έντονα, ζωηρά χρώματα. Τα είχα μαζέψει από το χώμα σε μια εκδρομή και θυμάμαι πόση εντύπωση μου είχε κάνει, να έχει τόσο ζωντανά, κορεσμένα χρώματα κάτι που σκοτώνει. Έτσι είναι και όλες οι συγκεκαλυμένες προκαταλήψεις της κοινωνίας μας, όλη η τοξικότητα των στερεοτύπων του παραδοσιακού αρσενικού κυνηγού. Και κάτω στο πάτωμα γύψινα θραύσματα από γυναικείο κομπινεζόν – ο θύτης και το θύμα».
«Συνεχίζοντας στον χώρο βλέπουμε τρεις φωτογραφίες που έχουν δημιουργηθεί από τον εγκλωβισμό αντικειμένων σε πάγο, τα οποία φωτογραφίζω. Ο πάγος συμβολίζει την διαιώνιση του στίγματος από γενιά σε γενιά, ενώ το ίδιο το στίγμα αποδίδεται σαν ένα θραύσμα. Ένα μόνο κομμάτι του αντικειμένου φαίνεται, το υπόλοιπο καλύπτεται» σημειώνει η εικαστικός καταλήγοντας στο συμπέρασμα:
«Το κοινωνικό στίγμα λοιπόν είναι σαν ένα θραύσμα, είναι η οπτική που τελικά δημιουργεί μια παραμορφωμένη αντίληψη, αφού ο άλλος βλέπει μόνο ένα αποσπασματικό κομμάτι του ανθρώπου παραγνωρίζοντας το όλον. Επικεντρώνεται σε αυτό το ένα χαρακτηριστικό που στιγματίζει, στο έλλειμα – σύμφωνα με τις κοινωνικές παραδοχές του τι είναι φυσιολογικό και επομένως αποδεκτό. Όποιο κι αν είναι αυτό το κομμάτι, λόγου χάριν μια ψυχασθένεια, η εξωτερική εμφάνιση, πολιτικές και θρησκευτικές αντιλήψεις, η έκφραση της σεξουαλικότητας· τελικά όλα συγκλίνουν στην μη αποδεκτή διαφορετικότητα. Δεν επιτρέπεται να είσαι διαφορετικός, στιγματίζεσαι και περιθωριοποιείσαι» επισημαίνει η εικαστικός.
Όπως τονίζει η ίδια, δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει ταύτιση για να συνειδητοποιήσουμε ότι το στίγμα του άλλου μας αφορά όλους: «Το περιθώριο είναι ένας επικίνδυνος χώρος, πολλά μπορούν να συμβούν εκεί. Όταν εγώ βάζω στον άλλον την ταμπέλα του μη κανονικού, του ελλειμματικού, του φθαρμένου και άρα υποδεέστερου από εμένα τον ”κανονικό”, τον βλάπτω πιο εύκολα. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν ταυτίζομαι μαζί του, δεν μπορώ να τον συναισθανθώ. Εδώ όμως είναι η ειδοποιός διαφορά: η ταύτιση δεν πρέπει να είναι υποχρεωτική συνθήκη ούτε προϋπόθεση για την ενσυναίσθηση. Η τομή στην υπάρχουσα νοοτροπία θα γίνει με το ακριβώς αντίθετο, με την συνειδητοποίηση ότι το στίγμα του άλλου μας αφορά όλους. Η λύση που προτείνεται με το τελικό εικαστικό έργο “Tender touch”, η φωτογραφία από ένα λούτρινο αρκουδάκι με το άγγιγμα ενός παιδικού χεριού είναι η άνευ όρων αποδοχή, η συμπερίληψη και η αγκαλιά, αφού η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος λιώνει τον πάγο» εξηγεί η Ρόζα Ζεϊντάν.
«Η έκθεση έχει σκοπό να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία, να στρέψει το βλέμμα προς αυτά που ενδεχομένως δεν θέλει να δει»
Ζητήσαμε από την εικαστικό να μοιραστεί τα συναισθήματά της και τα κριτήρια με τα οποία επέλεξε το έργο που θα συνόδευε το δικό της, μέσα σε ένα από τα κελιά απομόνωσης του «Αγίου Ισιδώρου»: «Βρισκόμενοι μέσα σε αυτούς τους εμβληματικούς χώρους του Δρομοκαΐτειου μόνο δέος μπορεί να νιώσει κανείς και ταπεινότητα για όλες τις ταλαιπωρημένες ψυχές που πέρασαν από εδώ. Υπάρχει διάχυτη πολλή ενέργεια στον χώρο, όλοι ήμασταν αμήχανοι, θλιμμένοι, ειδικά τις πρώτες μέρες. Μετά κινητοποιείσαι και θες να δώσεις στον χώρο φωνή. Από τους επισκέπτες εκτιμήθηκε πολύ η επιμελητική πρόταση, η οποία σεβάστηκε απόλυτα τον χώρο» περιέγραψε η κ. Ζειντάν και πρόσθεσε: «Νιώθω ευγνωμοσύνη που λαμβάνω μέρος σε αυτήν την έκθεση που είναι διαφορετική από τις άλλες με την έννοια ότι είναι η πρώτη συμπεριληπτική έκθεση τόσο με έργα υγειονομικών αλλά και κυρίως με έργα από λήπτες υπηρεσιών υγείας. Κάθε εικαστικός επέλεξε ένα έργο από λήπτη υπηρεσιών υγείας να κάνει διάλογο με τα δικά του έργα. Εγώ επέλεξα δύο κατασκευές ηχείων-εγχόρδων μουσικών οργάνων που ένιωσα ότι η τρύπα που είχαν στην κοιλιά τους δημιουργούσε μια αντίστοιχη με την τρύπα που υπάρχει στο πάτωμα του χώρου. Αυτή η τρύπα στο πάτωμα ήταν η τουαλέτα τους. Τα κελιά απομόνωσης στο κτίριο του Αγίου Ισιδώρου ήταν ουσιαστικά αποθετήρια ανθρώπων, τους παράταγαν εκεί, στοιβαγμένες ταλαιπωρημένες ψυχές. Ένιωσα ότι τα ηχεία εξάγνιζαν τον χώρο, έδιναν σε αυτούς τους ανθρώπους φωνή. Ήταν μεγάλη η ευθύνη που ένιωσα να μην χαθεί η ευκαιρία να ειπωθεί εύγλωττα αυτό που έχω να πω, γιατί είναι σημαντικό. Η έκθεσή μας αυτόν τον σκοπό έχει, να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία, να στρέψει το βλέμμα προς αυτά που ενδεχομένως δεν θέλει να δει».
Σημειώνεται ότι η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 29 Οκτωβρίου 2023, με ώρες λειτουργίας 12:00- 20:00. Όπως και πέρσι, έτσι και φέτος, παράλληλα με την εικαστική έκθεση, διοργανώνονται ημερίδες με τη συμμετοχή επιστημόνων, πανεπιστημιακών και ερευνητών με θέμα την τέχνη και την υγεία.
Αναλυτικά οι εικαστικοί που συμμετέχουν στην έκθεση: Δημήτρης Αληθεινός, Kανέλλα Αράπογλου, Παυλίνα Βαγιωνή, Λυδία Βενιέρη, Στέλλα Βουλγαράκη, Αλέξανδρος Γεωργίου, Ελλάδα Δαμιανού, Farida El Gazzar, Μαρία Ευσταθίου, Ρόζα Ζεϊντάν, Θοδωρής Θεοδωρίδης, Κωνσταντίνος Κανταρτζής, Στέλλα Καπεζάνου, Κωνσταντίνα Καρλή, Δάφνη Κλάγκου, Μαρίνα Κομπατσιάρη, Παρασκευή Κούκκου, Φίλιππος Κούτρικας, Μαρίνα Κροντηρά, Έλενα Κυρκιλή, Βαρβάρα Λιακουνάκου, Ρενάτα Μεθενίτη, Mαργαρίτα Μυρογιάννη, Παναγιώτης Νέζης, Θεόδωρος Παπαγιάννης, Άννα Παπαδοπούλου, Σοφία Παπαδοπούλου, Φωτεινή Πούλια, Άννη Ρήγα, Ευτυχία Σγουρού, Ζωή Σκλέπα, Θεόδωρος Σταματογιάννης, Πάνος Φαμέλης, Άννα Φαφαλιού, Έφη Χαλιορή, Κωνσταντίνος Χύτας, Τζίμης Χύτας.
