Πέθανε το απόγευμα της Τετάρτης και μετά από σύντομη νοσηλεία, η σπουδαία ποιήτρια Μαρία Λαϊνά. Είχε γεννηθεί στην Πάτρα το 1947 και ήταν απόφοιτος Νοµικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ ήταν και ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Όπως αναφέρει το ΑΠΕ -ΜΠΕ, εργάστηκε σε διάφορες δουλειές, σε σχέση πάντα με την τέχνη (μετάφραση δοκιμίων και λογοτεχνίας, επιμέλεια εικαστικών, φιλοσοφικών και λογοτεχνικών βιβλίων, εκπομπές και σενάρια στην κρατική ραδιοφωνία-τηλεόραση, διδασκαλία ελληνικής γλώσσας και ποίησης σε αγγλόφωνα κολέγια, διδασκαλία μετάφρασης, δημοσιογραφία σε λογοτεχνικά ένθετα εφημερίδων).
Το έργο της περιλαμβάνει εννιά ποιητικές συλλογές, έντεκα θεατρικά, πέντε πεζογραφήματα, τέσσερις κριτικές και μελετήματα, σύνταξη ανθολογίας ξένης ποίησης του 20ού αιώνα (επιλογή από ελληνικές μεταφράσεις). Έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, αυτοτελή και σε ανθολογίες. Εκπροσώπησε πολλές φορές επίσημα την Ελλάδα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.
Το 1993 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο ποίησης για την ποιητική της συλλογή Ρόδινος φόβος. Η μετάφραση στα γερμανικά της ίδιας συλλογής απέσπασε το βραβείο της Πόλης του Μονάχου. Το 1996 επίσης τιμήθηκε με το βραβείο Καβάφη και το 1998 με το βραβείο Μαρία Κάλλας του Γ΄ προγράμματος της ελληνικής Ραδιοφωνίας.
Το 2014 τιμήθηκε με το Βραβείο του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του έργου της, ενώ μόλις λίγους μήνες πριν, είχε λάβει το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων.
Η Λαϊνά ανήκε σε μια γενιά που συνδέθηκε, τουλάχιστον στα πρώτα της βήματα, με το πνεύμα εξέγερσης το οποίο επικράτησε στο τέλος της δεκαετίας του 1960 τόσο στην Ευρώπη (με αιχμή τη Γαλλία και την Ιταλία) όσο και στην Αμερική (με αιχμή το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ). Η ίδια, ωστόσο, θα σταθεί μακριά, από την πρώτη συλλογή της μέχρι και το τέλος, από τον ανήσυχο στίβο της πολιτικής και της Ιστορίας, για να στραφεί εκεί όπου στρέφονται οι περισσότεροι ποιητές εδώ και πολλούς αιώνες: στα ζητήματα του έρωτα και του θανάτου, αλλά και στις αφανείς στιγμές του μελαγχολικού βίου της καθημερινής ύπαρξης.
Ο έρωτας και ο θάνατος εμφανίζονται πολλές φορές στην ποίηση σαν ένα αξεχώριστο πλέγμα, και το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην περίπτωση της Λαϊνά. Από τη μια πλευρά ο θρήνος για την απώλεια των αγαπημένων προσώπων, η μορφή των οποίων μπορεί να μας κατατρύχει εφ’ όρου ζωής, και από την άλλη ο θρίαμβος της αγάπης, ο οποίος, όμως, καταλήγει συχνά στον αντίθετο πόλο: στην αφυδάτωση, στην πτώση, αλλά και στην εγκατάλειψη ή την προδοσία. Κανένας δεν είναι σε θέση να κάνει κάτι ούτε για τον θάνατο των προσφιλών και των αγαπημένων ούτε για τις ποικίλες διαψεύσεις του έρωτα.
Δουλειά της ποίησης δεν είναι να θεραπεύσει τις πληγές και να προσφέρει λυτρωτικές λύσεις. Δουλειά της, ωστόσο, δεν ούτε το ανάποδο: να περιφερθεί σαν κήρυκας του πόνου ή σαν επαίτης της αγάπης. Και αυτό είναι το σημείο στο οποίο θα επιμείνει ευθύς εξαρχής η ποιητική τέχνη της Λαϊνά: να μιλήσει για τον έρωτα και τον θάνατο χωρίς να χύσει ποτάμι τα δάκρυα, όπως και να ζήσει και να ξαναζήσει και τις απώλειες της καθημερινότητας χωρίς να φωνάξει το δράμα τους (κάποτε ισότιμο με το δράμα του έρωτα και του θανάτου).
Ποιοι είναι οι τρόποι στους οποίους θα καταφύγει η ποιήτρια προκειμένου να πετύχει κάτι τέτοιο; Ποιες είναι οι αναλογίες των υλικών που οφείλει να χρησιμοποιήσει για να εξασφαλίσει την ισορροπία; Και πώς θα ανασκαλέψει βαθιές ουλές δίχως να επιτρέψει στο αίμα να τρέξει εκ νέου; Μα, βάζοντας το συναίσθημα όχι σε λέξεις και φράσεις, που θα οδηγήσουν με τη φόρτισή τους σε υψηλούς, ακόμα και ρητορικούς τόνους, αλλά σε σκηνές και εικόνες. Καμιά σκηνή, βεβαίως, και καμιά εικόνα δεν μπορεί να φτιαχτεί, όταν συζητάμε για λογοτεχνία, χωρίς τη γλώσσα.
Η ποιητική γλώσσα, παρόλα αυτά, της Λαϊνά ξέρει πώς να μας κάνει να ξεχάσουμε την παρουσία της και πώς να επικεντρώσουμε την προσοχή μας μόνο στα δρώμενα τα οποία παράγει: ένα άγγιγμα που δεν ολοκληρώνεται, ένας ψίθυρος που ίσα και ακούγεται, ένα τοπίο που έρχεται ξαφνικά με τη φωτεινότητά του να σπάσει την εσωτερική σκοτεινιά, δυο λόγια που ανταλλάσσονται και μετά μένουν στη μέση, κι ύστερα δεν αποκλείεται να συνεχιστούν, αλλάζοντας δραστικά νόημα, ένα ρούχο που θα αποκτήσει έναν άλλο χρωματισμό ή ένα αντικείμενο το οποίο θα αποκαλύψει μιαν άγνωστη επιφάνεια. Και δουλεύοντας προς αυτή την κατεύθυνση, η Λαϊνά θα συνομιλήσει όχι μόνο με τη μακρά παράδοση της ελληνικής ποίησης, αλλά και με το θέατρο ή τη ζωγραφική, που θα προσδώσουν στον στίχο της μια ξεχωριστή ποιότητα και ζωντάνια. Σίγουρα, μα από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές της εποχής μας.
Εργογραφία (από authors.gr)
- Ποίηση
Ενηλικίωση, Αθήνα 1968
Επέκεινα, Κέδρος 1970
Αλλαγή τοπίου, Κέδρος 1972
Σημεία στίξεως, Κέδρος 1979, Στιγμή 1991
Δικό της, Κείμενα 1985
Ρόδινος φόβος, Στιγμή 1992, Β΄εκδ. 1994
Εδώ, Καστανιώτης 2003
Ο Κήπος – Όχι εγώ, Καστανιώτης 2005
Μικτή τεχνική, Πατάκης 2012
Ό,τι έγινε, Πατάκη, 2020
- Πεζογραφία
Η Εφτάψυχη, διήγημα, τομ. Μικρή Ζωολογία, Πατάκης 1998
Φιλαργυρία, διήγημα, τομ. Οκτώ θανάσιμα αμαρτήματα, Πατάκης, 2000
Έως θανάτου, διήγημα, Πατάκης 2001,
Πολυδούρη, εφημ. Τα Νέα 2005
Το Νόημα (Κωμωδία-Πράξη πρώτη), Καστανιώτης 2007
Τι ωραία που είναι η ζωή (Διήγημα), Πατάκη, 2020
- Θέατρο
Ο Κλόουν (θεατρικός μονόλογος), Στιγμή 1985
Η πραγματικότητα είναι πάντα εδώ (τρίπρακτο), Στιγμή 1990
Ένα κλεφτό φιλί (θεατρικός μονόλογος), Aγρα 1996
Το Φαγητό (μονόλογος) Άγρα 1998
Sam Separd, Voices, μετάφραση-διασκευή
Όταν ο λύκος δεν είναι εδώ, Πρόγραμμα στις παρουσιάσεις του Άλεκτον 2005, Ιανός 2006
Άπαντα τα θεατρικά, Αιγόκερως 2009
Είμαι εδώ (μονόλογος), περ. Oδός Πανός, 2011
Το δέντρο, 2013, 2η έκδοση, Πατάκη 2022
Λοξοί δρόμοι, Πατάκη, 2022
- Παραστάσεις
Ο Κλόουν πρωτοδιαβάστηκε από τον Δ. N. Μαρωνίτη στο κρατικό ραδιόφωνο τον Δεκέμβριο του 1983 και από τη Μαρία Κατσανδρή στη συνέχεια, παρουσιάστηκε στο Εθνικό Θέατρο Πάτρας το 1991, στο Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών, στο θέατρο Στούντιο Ιλίσια, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος το 2004., στο θέατρο του Νικηφόρου Παπανδρέου στη Θεσσαλονίκη, σε θεατρική σκηνή της Καβάλας, και στο θέατρο του Νέου Κόσμου το 2006.
Η Πραγματικότητα είναι πάντα εδώ παρουσιάστηκε στην Αθήνα από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν τον χειμώνα του 1991.
Το Kλεφτό φιλί παρουσιάστηκε στην Αθήνα στο θέατρο Φούρνος, 1997, μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στα σουηδικά (En snabb kyss, Ariel * SKRIFTER 4,1999)
Οι Φωνές του Sam Separd παίχτηκε στο θέατρο Μπέτης Αρβανίτη το 1993
Όταν ο Λύκος δεν είναι εδώ διαβάστηκε στο Άλεκτον, Αθήνα 2005 και στον Ιανό Γενάρης 2006, στο πλαίσιο Θεατρικό Αναλόγιο της Σίσης Παπαθανασίου
Eίμαι εδώ, διαβάστηκε από τον Στέλιο Μάινα στο θέατρο Σημείο, τον Δεκέμβριο του 2010
Ένα δύο τρία διαβάστηκε στο Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Κοσμά Φουντούκη, στο πλαίσιο Θεατρικό Αναλόγιο της Σίσης Παπαθανασίου, τον Μάιο του 2011
Το Νόημα, αποσπάσματά του παίχτηκαν στο βιβλιοπωλείο Ιανός τον Ιούλη και τον Σεπτέμβρη του 2011 από μαθητές της σχολής της Δήμητρας Χατούπη· παρουσίασή του έγινε στη στέγη του περιοδικού Εντευκτήριο στη Θεσσαλονίκη τον Δεκέμβρη του 2007, και στo Κέντρο Λόγου και Τέχνης 104 στις 3 Μαρτίου του 2008 από τη Μαρία Κατσανδρή και την Κατερίνα Παπαϊακώβου.
- Κριτική και μελετήματα
Μνήμη και αίσθηση, περ. Εντευκτήριο, 19 Θεσ/ίκη, Ιούνιος 1992
Κριτική για την ποιητική συλλογή της Αλεξάνδρας Πλαστήρα, Σχέδια για να μάθω να υπακούω, περ. O Πολίτης
Κριτική για την ποιητική συλλογή της Βερονίκης Δαλακούρα, Ημέρες Ηδονής, εφημ. Αναγνώστης, 1991
- Μεταφράσεις
Έζρα Πάουντ, Η αλφαβήτα της μελέτης, Κέδρος 1974, Ροές 1994
Τ. Σ Έλιοτ, Για την ποίηση, Γράμματα 1982
Κάθρην Μάνσφηλντ, Μακαριότητα, Γράμματα 1981
Ήντιθ Γουώρτον, Οι Αντίζηλες,, Γράμματα 1985
Κάθρην Μάνσφηλντ, Οι κόρες του αείμνηστου Συνταγματάρχη, Γράμματα 1985
Σάρλοτ Μπροντέ, Βιλέτ, Σμίλη, 2004,
Σάρλοτ Μπροντέ, Ο Καθηγητής, Σμίλη, 2005
Λιμπρέτα για το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ( Μοντεβέρντι, Μότσαρτ, Πέρσελ, Τάβενερ, Μπελλίνι, Ντονιτσέτι, Σενιέ, κ.ά)
Ποίηση της Ήντιθ Σίτγουελ (Sitwell), του Χιου Ώντεν (Αuden) και της Χίλντα Ντούλιτλ (Hilda Doolittle) το 1997, για το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Τένεση Γουίλλιαμς, Vieux Carré, Καστανιώτης 2001
Άρθουρ Μίλλερ, Οι γνωριμίες του Κυρίου Πήτερς για το θέατρο Λευτέρη Βογιατζή, θεατρική περίοδος 2001-2002
Πατρίτσια Χάισμιθ, Αυτή η γλυκιά αρρώστια, Μεταίχμιο 2002, 2005
Κάθρην Μάνσφηλντ, Το Γκάρντεν Πάρτι, Σμίλη 2007
Σόμερσετ Μωμ, Στην κόψη του ξυραφιού, Μελάνι 2009
- Φιλολογικές επιμέλειες
Ξένη ποίηση του Εικοστού Αιώνα (επιλογή από ελληνικές μεταφράσεις) Λωτός 1989, Ελληνικά Γράμματα 2007
Ελληνικό διήγημα (θεματική ανθολόγηση από ομάδα εργασίας του Πανεπιστημίου Αθηνών) Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 1994
Η Μαρία Λαϊνά ανθολογεί Νίκο Καχτίτση, Μικρή Κιβωτός, Αθήνα 1985
- Σενάρια
Νεκρή Φύση (σκηνοθεσία Πέννυ Παναγιωτοπούλου, σειρά Νέοι Έλληνες Σκηνοθέτες παραγωγή ΕΡΤ 1, 1990 εκτέλεση παραγωγής Παύλος Τάσσιος και Εταιρία Ελλήνων Σκηνοθετών)
Νυχτερινό επεισόδιο (τηλεταινία, από το ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Μπάρα, ΕΡΤ 1, σκηνοθεσία Δημήτρης Παναγιωτάτος)
Μικρά ελληνικά διηγήματα ( ΕΡΤ 1), προβολή 1989 ΕΡΤ 1
Ζωντανό Μουσείο, 1983-4 Σκηνοθεσία Άννα Κεσίσογλου, Παραγωγή -προβολή ΕΡΤ 2
Ελλάδα: Δέκα Ζωγραφικές εποχές, Παραγωγή, ΕΡΤ 2, προβολή 1990-1991,
Συνεργασία σε διαλόγους τηλεοπτικών σειρών. (Το κόκκινο φεγγάρι, MEGA, Η Προδοσία, MEGA)., Σκηνοθέτης: Νίκος Κουτελιδάκης
*πηγή φωτογραφίας: facebook
