Ο Ἑλληνισμός καλεῖται καὶ σήμερα νὰ σαρκώσει τὸν προαιώνιο ρόλο. Τὴν πραγμάτωση τοῦ Ἀνέφικτου.
- Τῆς Ἰωάννας Γ. Καραγκιούλογλου*
Ἀτμόσφαιρα φτιαγμένη ἀπό νοσταλγία. Πόθος γιὰ τὴν Ἑλλάδα ποὺ πάντα μοιάζει τόσο μακρυά. Ἐρχόμενος ἀπό τὰ βάθη τῆς Ἱστορίας, ὁ χρησμός σφυρηλατεῖ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Οἰκουμένη.
“(..) Ὄλβιοι, οἵ κείνην ἱερὴν πόλιν οἰκήσουσιν ἀκτὴν Θρηικίην τʹ ἔνυγρον παρά τε στόμα Πόντου.”
Τὰ Θεόκτιστα Τείχη. Τὸ Μέγα Κάστρο. Ἡ μαρτυρία μιᾶς ἀπαράμιλλης θυσίας, τὸ Μνημεῖο πάνω στὸ ὁποῖο ἀκουμπᾶ ἡ Συλλογικὴ Μνήμη. Ἡ Πόλη. Τὸ καταπληκτικό αὐτό φαινόμενο ἐπιβίωσης τοῦ Γένους.
Ἡ Πολιορκία τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπὸ στεριὰ καὶ θάλασσα διήρκεσε πενήντα ὀκτὼ μερόνυχτα. Πενήντα ὀκτὼ. Ὀκτὼ τρομερές ἑβδομάδες.
Ὅμως. Ἡ στιγμὴ ὅπου διαφαίνεται πλήρως ἡ τραγωδία εἶναι μετὰ τὶς 23 Μαΐου, ὅταν ἐπιστρέφει στὴν Πόλη τὸ βενετσιάνικο πλοῖο ποὺ εἶχε στείλει ὁ Παλαιολόγος στὸ Αἰγαῖο. Καμμιὰ χριστιανικὴ δύναμη δὲν εἶχε στείλει βοήθεια.
Δὲν εἴδαμε τίποτε Κωνσταντῖνε, τοῦ εἶπαν οἱ Βενετοί.
Στὸ Αἰγαῖο δὲν ὑπῆρχε οὔτε ἕνα δυτικὸ πλοῖο.
Τὰ γεγονότα δὲν ἔγιναν γνωστά στὸν Ἑλληνισμό. Τὰ Χρονικὰ τῆς Πολιορκίας δὲν μαθεύτηκαν. Μαθεύτηκε ἡ Ἅλωση.
«Ἡ Πόλη ἔπεσε».
Τὰ τῆς πολιορκίας παρέμειναν κλειδωμένα στὶς μεγάλες βιβλιοθῆκες τῆς Δύσης γιὰ νὰ τὰ μελετοῦν οἱ ἐπαΐοντες. Τὰ μάθαμε μετὰ τὸ 1920, μετὰ τὸ 1930. Αἰῶνες μετά.
Τείχη καὶ ρωγμές ποὺ ὅλο χαλνοῦν, κι ὅλο κάτι ἀπομένει. Οἱ Ἥρωες, ὀρθοί φρουροί, ἄφησαν πίσω τους ἀνυπολόγιστης ἀξίας παρακαταθήκη. Ἡ Μνήμη τοῦ Γένους μὲ τὴν Δύναμη τῆς προφορικῆς παράδοσης κατέγραψε τὴν ἀνείπωτη θυσία. Ἔτσι μαθαίνει ὁ κόσμος τὶ συνέβη. Καὶ συνειδητοποιεῖ ποῦ πρέπει νὰ ἀκουμπήσει. Ποῦ πρέπει νὰ ἐλπίζει. Σὲ ποιοὺς νὰ ἀνάβει τὸ καντήλι τῆς Μνήμης.
Ἡ Ἑλλάδα ἐγκλωβίστηκε στὸ ἑλλαδικὸ κρατίδιο καὶ συνεχῶς συρρικνώνεται. Ἐγκαταλείφθηκε ὁ θεματοφύλακας τοῦ Ἑλληνικοῦ Κόσμου. Χάθηκε ἡ γέφυρα ποὺ ἕνωνε τὸν ἀρχαῖο μὲ τὸν μεσαιωνικὸ καὶ τὸν μεσαιωνικὸ μὲ τὸν Νέο Κόσμο. Ὅ,τι δὲν βόλευε μπῆκε σὲ παρένθεση καὶ προτάχθηκαν τὰ ἰδεολογήματα τοῦ ἑλλαδισμοῦ.
Καὶ ὅμως. Ὁ Ἀγῶνας τῶν Πολιορκημένων, ποὺ ἐνῶ γνωρίζουν τὸ τέλος καὶ παρὰ ταῦτα ἐπιλέγουν νὰ τηρήσουν τὸν Ὅρκο τῆς Ἀρετῆς, παραμένει τὸ Αἰώνιο Σύμβολο. Ἡ τρεμόσβεστη φλόγα ποὺ μᾶς κάνει νὰ βγαίνουμε ἀπὸ τὶς Συμπληγάδες τῆς πραγματικότητος καὶ νὰ ταξειδεύουμε στὸν Ἑλληνικό Κόσμο.
480 π.Χ. Ὁ Ξέρξης πρὶν ἀπό τὴν μάχη τῶν Θερμοπυλῶν καλεῖ τὸν Βασιλιᾶ τῶν Λακεδαιμονίων Δημάρατο. Τὸν ρωτᾶ ἂν θὰ τολμήσουν οἱ Ἕλληνες νά τοῦ ἀντισταθοῦν.
Καὶ ὁ Δημάρατος τοῦ ἀπαντᾶ.
«Ἡ Ἑλλάδα παλαιόθεν καὶ ὡς τώρα εἶναι ἐφοδιασμένη μὲ Ἀρετὴ ποὺ κερδήθηκε μέ την Σοφία καί τον κυρίαρχο Νόμο. Ὁπλισμένη μὲ αὐτό το Ἦθος ἡ Ἑλλάδα ἀγωνίζεται ἐναντίον τῆς Πενίας καί τοῦ Δεσποτισμοῦ. Αὐτὸ εἶναι τὸ Ἑλληνικό Πνεῦμα».
Τὸ ἴδιο συνέβη καί τὸ 1453. Καὶ ὁ Μεχμὲτ ἔστειλε πρέσβεις στὸν Κωνσταντῖνο Παλαιολόγο. Τοῦ παραχωροῦσε προνόμια καί τοῦ ἔδινε διαβεβαιώσεις πὼς δὲν θὰ πείραζε τὸν πληθυσμὸ μέσα στὰ Τείχη. Ζητοῦσε νά τοῦ παραδώσει τὴν Πόλη. Τὴν πεντηκοστή ἡμέρα τῆς πολιορκίας. Τὴν ἡμέρα Μνήμης τῶν Μεγάλων Βασιλέων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης.
Ἡ ἀπάντηση τοῦ Κωνσταντίνου ἦταν σαφής. Δὲν δεχόταν νὰ πληρώσει ὑψηλότερους φόρους ὑποτέλειας. Ἃς κρατήσουν οἱ βάρβαροι ὅλα τὰ κατακτημένα ἐδάφη ποὺ ἔχουν κατακτήσει. Ἀλλὰ τὴν Κωνσταντινούπολη; Ὄχι. Δὲν μποροῦσε νά τὴν παραδώσει.
«Τὸ δὲ τὴν Πόλιν σοι δοῦναι, οὔτ’ ἐμόν ἐστιν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν».
Ὁ Κωνσταντῖνος εἶχε ἐκφράσει τὴν γνώμη ὅλων.
Στὶς 28 Μαΐου, τὴν τελευταία ἡμέρα τῆς πολιορκίας, στὶς φρικτὲς ἐκεῖνες κρίσιμες ὧρες λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν τελευταῖα μεγαλοπρεπῆ λειτουργία ποὺ ἔμελλε νὰ τελεσθεῖ στὴν Ἁγία Σοφία, ὁ Βασιλέας τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπευθύνεται στοὺς ἄνδρες του. Στοὺς τελευταίους πιστούς. Τοὺς ὑπενθυμίζει ὅτι εἶναι οἱ ἀπόγονοι τῶν μεγάλων Ἑλλήνων Ἡρώων. Καὶ ὅτι εἶχε ἀποφασίσει νὰ πεθάνει Ὑπὲρ τοῦ Λαοῦ, μαζὶ μὲ τὸν Λαό.
«(…) Καλῶς λοιπόν γιγνώσκετε, Ἀδελφοί, ὅτι διὰ τέσσαρά τινα ὀφείλομεν κοινῶς πάντες νὰ προτιμήσωμεν τὸν θάνατον μᾶλλον ἥ τὴν ζωήν.
Πρῶτον μὲν ὑπὲρ τῆς Πίστεως ἡμῶν καὶ εὐσεβείας.
Δεύτερον δὲ ὑπὲρ τῆς Πατρίδος.
Τρίτον δὲ ὑπέρ τοῦ Βασιλέως ὡς Χριστοῦ τοῦ Κυρίου.
Καὶ τέταρτον ὑπέρ Συγγενῶν καὶ Φίλων.
Πεντήκοντα καὶ ἑπτὰ ἡμέραι παρῆλθον ἤδη ἀφ’ ὅτου ὁ ἀλιτήριος σουλτᾶνος ἐλθών ἀπέκλεισεν ἡμᾶς καὶ μετὰ πάσης μηχανῆς καὶ δυνάμεως δὲν ἔπαυσε πολιορκῶν ἡμᾶς καθ’ ἡμέραν τε καὶ νύκτα. Τώρα δὲ πάλιν, Ἀδελφοί, μὴ δειλιάσετε, ἐὰν ἔχη πέσει ὀλίγον μόνον μέρος τῶν τειχῶν ἐκ τῶν κρότων καὶ τῶν πληγμάτων τῶν πυροβόλων, διότι, ὡς ὑμεῖς βλέπετε, κατὰ τὸ δυνατὸν διωρθώσαμεν πάλιν αὐτό.
Δὲν ἔχω καιρὸν νὰ εἴπω εἰς ὑμᾶς περισσότερα. Γνωρίσατε λοιπὸν τοῦτο. Καὶ ἐὰν ἐκ καρδίας φυλάξητε τὰ ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν, ἐλπίζω εἰς τὸν Θεόν ὅτι θὰ λυτρωθῶμεν ἡμεῖς τῆς ἐνεστώσης αὐτοῦ δικαίας ἀπειλῆς. Δεύτερον δὲ καὶ ὁ στέφανος ὁ ἀδαμάντινος ἐν οὐρανοῖς ἐναπόκειται ἡμῖν, καὶ μνήμην αἰώνιος καὶ ἄξιος ἐν τῷ κόσμῳ ἔσεται».
Ἦταν πιὰ φανερό. Κάθε πολεμικὴ ἐπιτυχία, κάθε κατόρθωμα, κάθε πράξη Ἀντίστασης εἶχε ἀποκτήσει ἄλλο Νόημα. Τὸ Πνεῦμα εἶχε κυριαρχήσει ἐπὶ τῆς Ὕλης. Ἡ ἐπιλογή τοῦ μαρτυρίου, ἡ ἐπιλογή τῆς Ἐλευθερίας, ἡ προσμονὴ τῆς Ἀνάστασης θὰ ἔσωζε παντοτινὰ τὴν Πόλη.
29 Μαΐου 1453. Λίγο πρὶν τὸ ξημέρωμα. Στὴν θέα τῶν Ἀγαρηνῶν νὰ εἰσέρχονται ἀπὸ τὸ ρῆγμα, βγαίνει μιὰ κραυγὴ ἀπὸ τὰ βάθη τῆς ψυχῆς τοῦ Κωνσταντίνου.
«Ἡ Πόλις ἐκυριεύθη καὶ ζῶ ἀκόμη;»
Καὶ ὁρμᾶ στὸ κρατερώτατο σημεῖο τῆς μάχης. Ἀνώνυμος μέσα στὸ πλῆθος τῶν ἀνωνύμων συμπολεμιστῶν του, ὁ Βασιλιάς πέφτει μπροστὰ στὴν Πύλη ποὺ ὑπερασπιζόταν ἐπὶ πενήντα ὀκτὼ μερόνυχτα. Στὴν Πύλη τοῦ Ἁγίου Ρωμανοῦ.
Τὸ κῦρος τοῦ Ἑλληνικοῦ Κόσμου εἶχε σωθεῖ. Καὶ μαζὶ του, τὸ Ὅραμα τῆς Ἑλλάδος.
Φίλτατε Ἀναγνώστη.
Ὁ Γαλαξίας τῶν ἐπιφανῶν τοῦ Γένους, ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, Βασιλέων, στρατηγῶν καὶ κληρικῶν, πολιτῶν, ἀρχόντων καὶ σοφῶν, ζώντων καὶ νεκρῶν, δὲν παύει νὰ μεταλαμπαδεύει τὸν Τρόπο. Ἡ Ἰδέα, τὸ Πνεῦμα καὶ οἱ Ἀθάνατοι ἐργάτες τοῦ Εἰκοσιένα δικαιώνονται.
Ἀπέναντι στὴν Τυραννία ποὺ φοβερίζει τὴν Ἀνθρωπότητα, ὁ Ἑλληνισμός καλεῖται καὶ σήμερα νὰ σαρκώσει τὸν προαιώνιο ρόλο. Τὴν πραγμάτωση τοῦ Ἀνέφικτου.
Ἡ Ἰδέα ζεῖ.
Ἡ ἀδιάλειπτος Ἱστορική Συνέχεια τοῦ Ἑλληνικοῦ Πνεύματος.
Τὰ ἀπαράγραπτα Δίκαια τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους.
Ἡ ἀπό κτίσεως τοῦ Βυζαντίου ἄκαμπτη Ἑλληνικότητα τῆς Κωνσταντινουπόλεως.
Καὶ ἡ Ἐλιά καὶ ὁ Βράχος καὶ ὁ Νόστος. Ὅλα εἶναι Ἐκεῖ.
Ἡ Πόλις σὲ ἀκολουθεῖ.
* Ἡ Ἰωάννα Καραγκιούλογλου εἶναι νομικὸς καὶ ἐπιστήμων οἰκονομικῆς καὶ κοινωνικῆς διοικήσεως
