Βράδυ της 3ης Φεβρουαρίου 1943. Ο εμβληματικός Θόδωρος Κολοκοτρώνης, ο ήρωας του αγώνα του ’21 βρίσκεται Παλάτι καλεσμένος σε χορό. Είναι 72 χρόνων κι ευτυχισμένος. Πριν τρεις μέρες είχε παντρέψει τον γιο του Κολίνο (Κωνσταντίνο) με τη Ραλλού εγγονή του άλλοτε ηγεμόνα της Βλαχίας Ιωάννη Καρατζά. Έχει κέφι, χορεύει παραδοσιακούς χορούς και λίγο πριν τα μεσάνυχτα επιστρέφει στο σπίτι του. Πέφτει να κοιμηθεί, αλλά στις τρεις τα ξημερώματα αρχίζει να χάνει τις αισθήσεις του. Η σύντροφός του Μαργαρίτα Βελισσάρη ζητά βοήθεια. Τρεις γιατροί βρίσκονται πάνω από το κεφάλι του, οι Γλοράκης, Ρέζερ και Οικονόμου. Έχει υποστεί εγκεφαλικό. Δίνουν μάχη μέχρι τις 11 το πρωί της 4ης Φεβρουαρίου που αφήνει την τελευταία του πνοή.
Μικρή πόλη η Αθήνα, εκείνα το χρόνια, από στόμα σε στόμα διαδίδεται το τραγικό νέο. Όλοι είναι συγκλονισμένοι. Ο Κολοκοτρώνης δεν ήταν απλά σεβαστός. Οι περισσότεροι τον ένοιωθαν δικό τους. Δικαίως..
Ο άνθρωπος που βοήθησε τα μέγιστα για να ελευθερωθεί η Ελλάδα φαίνεται να είχε διαισθανθεί ότι φθάνει το τέλος του. Λίγο νωρίτερα είχε κάνει περιοδεία στον Μοριά. Ήθελε να συναντήσει τους παλιούς του φίλους και να συμφιλιωθεί με τους εχθρούς του. Συναντήθηκε με τον Κωνσταντίνο Σχινά τον υπουργό Δικαιοσύνης στη διάρκεια της Αντιβασιλείας που πίεζε να καταδικαστεί σε θάνατο, πήγε στην Ύδρα, φίλησε τον Κουντουριώτη ο οποίος τον είχε φυλακίσει στο Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, γενικά έκλεισε ότι… λογαριασμούς είχε με το παρελθόν.
Ο Όθωνας μόλις έγινε γνωστός ο θάνατος του Κολοκοτρώνη κήρυξε τριήμερο πένθος.
Την επόμενη μέρα έγινε η κηδεία. Υπήρξε μεγαλοπρεπής. Διαβάζουμε το τελετουργικό. Η εξόδιος ακολουθία έγινε στο Ναό της Αγίας Ειρήνης, ακόμη δεν είχε χτιστεί ο Μητροπολιτικός Ναός κι η πομπή πριν πάει στο Α’ Νεκροταφείο πέρασε από το Παλάτι, τη σημερινή Βουλή, για να τον αντικρίσουν για τελευταία φορά ο Όθωνας και η Αμαλία.
Στην εφημερίδα «Αθήναι» υπάρχει ρεπορτάζ στη γλώσσα της εποχής. Παρέστη ακόμη και πρέσβης της Τουρκίας (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία) στην Αθήνα.
Στα πόδια του νεκρού τοποθετήθηκε μια τουρκική σημαία. Ήταν ο συμβολισμός για τη φράση «πάτησε την τουρκιά» που τον συνόδευε συχνά στις δημόσιες εμφανίσεις του από τον απλό κόσμο.
Λίγες μέρες αργότερα ανοίχτηκε και διαθήκη του. Ο Κολοκοτρώνης ήταν χήρος. Τον καιρό που ήταν φυλακισμένος στην Ύδρα μια καλόγρια, η Μαργαρίτα Βελισσάρη, τον φρόντιζε. Στα 55 του χρόνια ο οπλαρχηγός ερωτεύτηκε ξανά. Έγινε σύντροφός του και το 1836 απέκτησε το στερνοπαίδι του, τον Πάνο. Του έδωσε το όνομα του δευτερότοκου γιου του, που είχε σκοτωθεί τόσο άδικα στον εμφύλιο του 1824. Την αποκατάσταση της Μαργαρίτας, αλλά και του Πάνου επιθυμούσε αφού όπως φαίνεται κι από τη διαθήκη δεν είχε σπουδαία περιουσία πέρα από τα κειμήλια του αγώνα. Είναι φανερή η αγωνία του και στο κείμενο της διαθήκης που δημοσιεύουμε:
Δυστυχώς οι όροι της διαθήκης που αφορούσαν τη Μαργαρίτα και τον Πάνο δεν έγιναν σεβαστοί, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία…
Το 1930 με αφορμή τα 100 χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους ο Ελευθέριος Βενιζέλος έκανε δεκτό το αίτημα των αρκαδικών σωματείων, αλλά και του Δήμου να μεταφερθούν τα οστά του οπλαρχηγού στην πόλη τους. Στις 9 Οκτωβρίου 1930 σε μια λαμπρή τελετή με επικεφαλής τον Εθνάρχη, ο απελευθερωτής της Τριπολιτσάς επέστρεφε για να μείνει για πάντα. Ο τάφος του στο Α’ Νεκροταφείο διατηρήθηκε, ενώ τα οστά του τοποθετήθηκαν στο Ηρώο της πόλης στο Πεδίον του Άρεως
Δώδεκα χρόνια μετά, το 1942, στη διάρκεια της Κατοχής οι Ιταλοί προέβησαν στη μεγαλύτερη ιεροσυλία. Με αφορμή την εκδήλωση για την 25η Μαρτίου που είχε απαγορεύσει ο στρατιωτικός διοικητής της πόλης, αλλά πραγματοποίησε ο Δήμαρχος, μέλη της ιταλικής φρουράς σκόρπισαν τα οστά του ήρωα την πλατεία. Ήταν βράδυ και γείτονες ειδοποίησαν για το ανοσιούργημα τον Δήμαρχο. Ο 13χρονος γιος του αψήφισε την απαγόρευση κυκλοφορίας και τη βροχή, βγήκε, μάζεψε τα οστά και τα έβαλε σε ένα άδειο σακί από ζάχαρη. Το πρωί αναζητήθηκαν και βρέθηκαν και τα υπόλοιπα. Τα έπλυναν, τα μύρωσαν και τα επέστρεψαν στη θέση τους.
Όμως οι… περιπέτειες δεν τελειώνουν εδώ. Το 1954 με Βασιλικό Διάταγμα αποφασίζεται να στηθεί ανδριάντας στην Πλατεία και στη βάση του να τοποθετηθούν – και να αναπαυτούν επιτέλους – τα οστά. Εγκρίνεται η διενέργεια εράνου. Το ελληνικό κράτος έριξε το μπαλακι για το κόστος καατασκευής στην… ατομική ευθύνη. Υπήρξε ανταπόκριση, συγκεντρώθηκε το ποσό, έγινε ο διαγωνισμός, εγκρίθηκε η κατασκευή με τον Αρχιστρτάτηγο έφιππο, αλλά χρειάστηκε να φθάσουμε στα 1966 για να μπει στην τελική ευθεία η κατασκευή του αγάλματος. Πέντε χρόνια αργότερα στην 150η επέτειο της Άλωσης της Τριπολιτσάς το μνημείο ήταν έτοιμο και εγκαινιάστηκε με δόξα και τιμή. Πέρσι με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την εξέγερση του 1821 και την απελευθέρωση της πόλης έγιναν εργασίες συντήρησης.
Κι επειδή ζούμε στην Ελλάδα ακόμη και το άγαλμα αποτέλεσε αιτία διαφωνίας των «ειδικών». Δημιουργός ήταν ο Φάνης Σακελλαρίου. Δέχτηκε κριτική γιατί τα δύο μπροστινά πόδια του αλόγου ήταν όρθια, γεγονός που σύμφωνα με τους δυτικότροπους κανόνες γλυπτικής σημαίνει ότι ο αναβάτης σκοτώνεται. Η απάντηση δόθηκε. Ο Κολοκοτρώνης επέζησε όλων των μαχών, αλλά ως στρατηγός ήταν αντισυμβατικός. Δεν ακολουθούσε τους κανόνες της στρατηγικής όπως επικρατούσαν στη Δύση. Άρα και το άγαλμα του έπρεπε να ήταν αντισυμβατικό, όπως και τα άλλα δύο του έφιππου Κολοκοτρώνη σε Αθήνα και Ναύπλιο που παρουσιάζουν τα μπροστινά πόδια του αλόγου να βρίσκονται στον αέρα…
