Λένε ότι ότι ο ήλιος δεν δύει ποτέ στη Βρετανική Αυτοκρατορία. Το 1958 όμως ήταν το ηλιοβασίλεμα της ίδιας της Αυτοκρατορίας . Οι αποικίες διεκδικούσαν την ανεξαρτησία, στην Κύπρο κορυφωνόταν ο αγώνας της ΕΟΚΑ και στο ποδόσφαιρο μια ομάδα, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ έσπαγε την εσωστρέφεια παίρνοντας μέρος στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις σπάζοντας τις αρνήσεις του παρελθόντος. Οι Άγγλοι και στο ποδόσφαιρο δεν έπρεπε να θεωρούν τον εαυτό τους καλύτερο, αλλά και να το αποδεικνύουν. Αυτό ήταν μέρος της φιλοσοφίας του προπονητή της ομάδας Ματ Μπάσμπι.
Το 1956 είχε κερδίσει το πρωτάθλημα στην Αγγλία και κόντρα στον απομονωτισμό της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας δήλωσε συμμετοχή στο Κύπελλο Πρωταθλητριών. Έφθασε μέχρι τα ημιτελικά και αποκλείστηκε από τη τεράστια, τότε, Ρεάλ Μαδρίτης.
Πήρε, πάλι, το πρωτάθλημα το 1957 με πιτσιρικάδες (μέσος όρος ηλικίας τα 22 χρόνια), να την στέψει «βασίλισσα» στην Ευρώπη.
Διεκδικούσε την πρόκριση στα ημιτελικά από τον Ερυθρό Αστέρα. Η Γιουνάιτεντ νίκησε 2-1 στο πρώτο ματς και πήγε στο Βελιγράδι για τη ρεβάνς. Στις 5 Φεβρουαρίου στη χιονισμένη Γιουγκοσλαβική πρωτεύουσα οι «μπέμπηδες του Μπάσμπι», όπως τους αποκαλούσαν έδωσαν μια ακόμα παράσταση. Προηγήθηκαν 3-0 στο ημίχρονο, ήρθαν ισόπαλοι 3-3. Η πρόκριση γιορτάστηκε με ολονύχτιο γλέντι στο ξενοδοχείο.
Την άλλη μέρα το πρωί με ναυλωμένο αεροσκάφος των Βρετανικών Αερογραμμών επρόκειτο να επιστρέψουν στη βάση τους. Υπήρχε μια ενδιάμεση στάση, στο Μόναχο, για ανεφοδιασμό.
Το χιόνι είχε καλύψει τη βαυαρική πόλη. Μετά από δύο ανεπιτυχείς προσπάθειες απογείωσης και με έντονη χιονόπτωση και ομίχλη έγινε η τρίτη η οποία αποδείχτηκε μοιραία. Το αεροπλάνο γλιστρά στο διάδρομο απογείωσης, βγαίνει στο δρόμο, πιάνει φωτιά, πέφτει σε ένα σπίτι. Έχοντας χάσει το ένα φτερό κι ένα μέρος στης ουράς αρχίζει να στροβιλίζεται πάνω στο χιόνι. Στη συνέχεια χτυπά σε ένα δέντρο κι αμέσως μετά πέφτει με ορμή με το πίσω μέρος σε μια ξύλινη αποθήκη. Ήταν η μοιραία σύγκρουση. Στη αποθήκη υπήρχαν λάστιχα κι ένα βυτίο με καύσιμα. Ακολουθεί τεράστια έκρηξη. Εκείνη τη στιγμή τελειώνει η ζωή 23 ανθρώπων.
Μεταξύ των θυμάτων βρίσκεται η αφρόκρεμα της ποδοσφαιρικής Αγγλίας.
-Ο 28χρονος Aγγλος διεθνής Ρότζερ Μπιρν, αρχηγός της ομάδας
-Ο 21 χρόνων, μέσος Εντι Κόλμαν
-Ο 24χρονος κεντρικός αμυντικός Μαρκ Τζόουνς
-Ο 22χρονος αριστερός εξτρέμ Ντέιβιντ Πεγκ
-Ο 26χρονος επιθετικός Τόμι Τέιλορ
-Ο 22χρονος στράικερ Λίαμ «Μπίλι» Γουίλαν, και
-Ο 25χρονος αριστερός μπακ Τζεφ Μπεντ.
Δεκαπέντε μέρες αργότερα, θα σβήσει στο νοσοκομείο και ο 21χρονος μέσος Ντάνκαν Εντουαρντς. Νεκροί είναι ακόμα, ο γραμματέας του συλλόγου και μάνατζερ της ομάδας προπολεμικά Γουόλτερ Κρίκμερ, ο γυμναστής Τόμ Κάρι, ο προπονητής Χέρμπετ Γουάλεϊ, ο παλιός διεθνής τερματοφύλακας της Μάντσεστερ Σίτι και μετέπειτα δημοσιογράφος Φρανκ Σουίφτ, οι επίσης δημοσιογράφοι Ντον Ντέιβις, Τζορτζ Φέλοους, Τομ Τζάκσον, Αρτσι Λέντμπροκ, Χένρι Ρόουζ και Ερικ Τόμπσον μαζί με τον συγκυβερνήτη Ρέιμοντ, τον φροντιστή Κέιμπλ, τον ταξιδιωτικό πράκτορα Μάιλν και τον οπαδό της ομάδας Γουίλι Σατίνοφ.
Ένας Έλληνας δημοσιογράφος, ο Σταμάτης Γρατσίας ήταν απεσταλμένος της εφημερίδας «Αθλητική Ηχώ» στο Βελιγράδι. Ήταν ο μοναδικός συμπατριώτης μας που παρακολούθησε την τελευταία παράσταση της μοναδικής εκείνης ομάδας. Τα όσα μετέφερε λίγες ώρες πριν το μοιραίο αποτελούν ένα σπάνιο ντοκουμέντο. Κρατήσαμε από τις 2.049 λέξεις της περιγραφής του, τις τελευταίες 534 που αφορούν την κριτική των ποδοσφαιριστών της Γιουνάιτεντ την τελευταία φορά που έπαιξαν όλοι μαζί. Ουσιαστικά μας δείχνει τον τρόπο που αγωνιζόταν αυτή η ομάδα.
ΒΕΛΙΓΡΑΔΙ
Αποστολή ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΓΡΑΤΣΙΑΣ
Όλοι οι θεαταί του Σταδίου «Παρτιζάν» εγκατέλειψαν το γήπεδο με θλιμμένη την καρδιά μα και γοητευμένοι από το παιχνίδι μιας τόσο μεγάλης ομάδος, μιας ομάδος που δεν της λείπει τίποτα και που έχει πλησιάσει το τέλειο.
Γκολκήπερ, ο περίφημος Ιρλανδός Χάρρυ Γκρεγκ. Ελαστικός με αντίληψι και θάρρος.
Δύο μπακ, ο γιγαγντόσωμος δεξιός Φουλκς και ο αρχηγός της Ρότζερ Μπύρν, που παίζει τόσο απλά και αθόρυβα σαν να μην υπάρχει στο γήπεδο.
Τρίτος μπακ ένας κολοσσός 2, περίπου, μέτρων, ο Τζονς, που δεν χάνει ποτέ κεφαλιά και επί πλέον παρά τον όγκο του δεν υποπίπτει σε φάουλ.
Τα δύο χαφ καταπληκτικά σε ταχύτητα, αντοχή με μεγάλη ακρίβεια στις πάσσες. Ο Έντουαρντς (αριστερά) που θεωρείται σήμερα σαν ο καλύτερος του κόσμου παίζει πάντα επιθετικά. Τον βλέπει κανείς πάντοτε έξω από την περιοχή της αντιπάλου ομάδος. Τον καλύπτει τότε ο δεξιός Κόλμαν που περνά στο κέντρο του γηπέδου και όταν χρειάζεται – πράγμα που συμβαίνει πολλές φορές – γίνεται κι αυτός 7ος κυνηγός.
Η επιθετική γραμμή έχει κάτι που συναρπάζει. Γρήγορες, μικρές πάσσες, μπασίματα των ακραίων και σουτ. Σουτ από οιανδήποτε θέσι εάν όμως υπάρχει πεδίο.
Ο κεντρικός κυνηγός Τόμμυ Ταίηλορ είναι ο αρχιστράτηγος, ο δημιουργός. Τρέχει σαν δαιμονισμένος και μετά κόβει την μπάλλα στον εξτρέμ ή τον ενδιάμεσο. Σπάνια να ωλοκληρώση μόνος την προσπάθειά του. Γι’ αυτό και τα περισσότερα γκολ επιτυγχάνουν οι ενδιάμεσοι και ιδίως ο μέσα δεξιά Μπόμπυ Τσάρλτον.
Αυτό το 18χρονο παιδί είναι ο εκτελεστής. Σουτ ευθύβολο και γερό. Δύσκολα θ’ αποκρουσθή αν πάρη πορεία προς τα δίχτυα. Πιο πίσω από τους Ταίηλορ – Τσάρλτον κινείται ο Βιολλέτ. Φαίνεται ασθενικός κι όμως έχει τρομερές δυνάμεις. Οι πάσσες του εκπληκτικές σε ακρίβεια. Το σπουδαιότερο κατορθώνει να μένη πάντα αμαρκάριστος.
Οι δύο εξτρέμ Μόγκαν και Σάνλαν (17 ετών ο καθέντας) φοβεροί σε ταχύτητα και επινοήσεις. Η μπάλλα δεν έφευγε από τα πόδια τους αν δεν την έστελναν εκεί που ήθελαν.
Οι ένδεκα αυτοί που έπαιξαν σήμερα στο Βελιγράδι δεν αποτελούν πάντα το συγκρότημα των πρωταθλητών Αγγλίας. Γιατί το παιχνίδι της Μάντσεστερ βασίζεται σ’ όλους μαζί.
Αυτό το διαπιστώσαμε πριν λίγη ώρα. Αστραπιαία ταχύτης, ομαδικότης, πάσσες ακριβείας, επινοήσεις, τεχνάσματα, δύναμις, ποδοσφαιρική ομορφιά, χωρίς τίποτα περιττό. Όλα αυτά τα βλέπει κανείς και μένει εκπληκτος, όπως μείναμε όλοι μας σήμερα στο Στάδιο «Παρτιζάν». Κι ενώ αυτή τα πραγματοποιούσε με ψυχραιμία και πεποίθηση εμείς όλοι διερωτώμεθα πως είναι δυνατόν να χάνη – έστω και σπάνια – αυτή η ομάς που έγραφε με ιλιγγιώδη ταχύτητα στο χιονισμένο γήπεδο γεωμετρικά σχήματα που ποτέ δεν είχαμε ξαναδή.
Ότι και να γράψη κανείς, ό,τι και να πη, δεν είναι δυνατόν να δώσει πλήρη εικόνα του παιχνιδιού αυτής της ομάδος – θαύμα, αυτής δεν της ομάδος που την αποτελούν μπέμπηδες ποδοσφαιρισταί αλλά πραγματικά σοφοί μέσα στο γήπεδο. Θα πρέπει να νοιώθη πολύ υπηρήφανος κάθε φίλος του φουτ-μπωλ που είδε μια τέτοια ομάδα. Έτσι νοιώσαμε κι εμείς κι οι 55 χιλιάδες Βελιγραδινοί που την χειροκροτούσαν καθώς οι παίκται της εγκατέλειπαν με τα χέρια ψηλά και χαρούμενοι το κατάλευκο Στάδιο της Γιουγκοσλαβικής πρωτευούσης. Μπροστά ο αρχηγός της Ρότζερ Μπρυρν και πιο πίσω, ένας ένας όλοι οι άλλοι.
Χιλιάδες χέρια τους χαιρετούσαν στην έξοδό τους από το τερραίν έπειτα από αυτή τη ποδοσφαιρική μαγεία που τους χάρισαν. Δεν εκέρδισαν στα νούμερα μα κέρδισαν πολύ περισσότερο, στην καρδιά.
Δύο μικρές ιστορίες…
Ο 31χρονος Τζον Μπέρι εμφανίστηκε στο αεροδρόμιο του Βελιγραδίου χωρίς διαβατήριο. Το είχε ξεχάσει στο ξενοδοχείο. Κινητοποιήθηκαν οι αρχές για να το βρουν. Ήταν τελικά στα σκουπίδια. Η πτήση γιαυτόν αποδείχτηκε μοιραία. Δεν έχασε τη ζωή του, αλλά τα κατάγματα στο κεφάλι και τη λεκάνη, όπως και κρίσεις αμνησίας που τον ταλαιπωρούσαν στην υπόλοιπη ζωή του τον υποχρέωσαν να σταματήσει το ποδόσφαιρο.
Ο κυβερνήτης Θέιν απολύθηκε από την αεροπορική εταιρεία. Επί 12 χρόνια προσπαθούσε να αποδείξει ότι αιτία του δυστυχήματος ήταν η δυσλειτουργία των μηχανών και η κακή κατάσταση του διαδρόμου απογείωσης και όχι ο πάγος στα φτερά. Το 1969 δικαιώθηκε από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων. Η καριέρα του όμως είχε καταστραφεί.
