Ξημερώματα της 12ης Φεβρουαρίου, ώρα τρεις, στη Φλώρινα, ώρα . Σκιές από παντού κυκλώνουν την πόλη. Πρόκειται για 7.000 μαχητές και μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού. Επιχειρούν να την καταλάβουν. Είναι ο νέος τρόπος πολεμικών επιχειρήσεων που εφαρμόζει.
Είχαν προηγηθεί δύο ανάλογες – πετυχημένες – επιχειρήσεις.
Η Νάουσα έμεινε τρεις μέρες στα χέρια τους (11-15 Ιανουαρίου)
Το Καρπενήσι 14 μέρες από τις 19 Ιανουαρίου.
Και στις δύο περιπτώσεις ο αιφνιδιασμός ήταν απόλυτος. Οι μικρές φρουρές δεν μπόρεσαν να προβάλουν αντίσταση.
Αυτή τη φορά στόχος δεν ήταν η πρόσκαιρη παραμονή στη πόλη, αλλά η μόνιμη. Λόγω γεωγραφικής θέσης η Φλώρινα βρισκόταν κοντά στην Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία και θα μπορούσε να αποτελέσει την «πρωτεύουσα» του κράτους που ήθελε να δημιουργήσει ο Νίκος Ζαχαριάδης, αναζητώντας τη διεθνή αναγνώριση.
Εδώ τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Η πόλη είχε μετατραπεί σε οχυρό με κάτι λιγότερο από 10.000 άνδρες. Οι 8.000 ανήκαν στον τακτικό Στρατό, οι 300 ήταν Χωροφύλακες κι άλλοι χίλιοι στα ΤΕΑ (Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης).
Ποτέ άλλοτε τόσες πολλές δυνάμεις με βαρύ οπλισμό δεν είχαν συγκεντρωθεί σε τόσο λίγο χώρο.
Έριχνε πυκνό χιόνι εκείνο βράδυ που δυσκόλευε τις κινήσεις των εκτός και την ορατότητα των εντός.Οι φρουρές, ακόμα και οι πιο απομακρυσμένες κατάφεραν να αντέξουν το σφυροκόπημα. Κράτησαν τις θέσεις τους. Αιφνιδιασμός δεν υπήρξε. Τους περίμεναν.
Κάποια στιγμή βγήκε, για λίγο, ήλιος. Τα πολεμικά αεροπλάνα κατάφεραν να κάνουν λίγες πτήσεις που έδωσαν «ανάσα» στους πολιορκημένους.
Από το απόγευμα άρχισαν να καταφθάνουν κυβερνητικές δυνάμεις από τις γύρω περιοχές. Η μάχη είχε χαθεί. Διατάχθηκε σύμπτυξη τη νύχτα.
Το πρωί της 13ης Φεβρουαρίου ο καιρός άνοιξε και πάλι, το χιόνι σταμάτησε και οι πτήσεις των πολεμικών αεροπλάνων, πυκνότερες πια, έδωσαν τη χαριστική βολή. Εντόπιζαν τις μονάδες του ΔΣΕ και τις βομβάρδιζαν. Ακολούθησε η αντεπίθεση της Μεραρχίας Φλώρινας.
Το σχέδιο περιλάμβανε και αντιπερισπασμό με επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων στο Βίτσι που προκάλεσε σύγχυση στους άνδρες και γυναίκες του ΔΣΕ. Μέχρι το βράδυ της 15ης Φεβρουαρίου όλα είχαν τελειώσει.
Τι έμεινε; Πτώματα παντού. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ανακοίνωσαν 444 νεκρούς, 284 τραυματίες και 35 αγνοούμενους. Στο απέναντι στρατόπεδο οι απώλειες ήταν βαρύτατες. Τους 800 έφθασαν οι νεκροί, άλλοι 930 ήταν τραυματίες , ενώ 350 πιάστηκαν αιχμάλωτοι και αιχμάλωτες. Το μεγάλο κόστος σε ανθρώπινες ζωές όχι μόνο έδωσε τέλος σε ανάλογες ενέργειες, αλλά ήταν και η αρχή του τέλους ενός Εμφυλίου που σε επίπεδο πολεμικής αναμέτρησης θα τελείωνε έξι μήνες αργότερα. Πολιτικά θα έπαιρνε τέλος δεκαετίες μετά.
Λένε ότι αυτοί οι πόλεμοι μεταξύ ομοεθνών είναι οι χειρότεροι. Οι πιο απάνθρωποι. Κι αυτό φάνηκε με τους νεκρούς των ηττημένων που με μπουλντόζες μεταφέρθηκαν, έξω από την πόλη, στην περιοχή Άγιος Γεώργιος και ρίχτηκαν σε ομαδικό τάφο!
Τα πριν…
Στις 20 Ιανουαρίου η νέα κυβέρνηση του Θεμιστοκλή Σοφούλη είχε ορίσει Αρχιστράτηγο των κυβερνητικών δυνάμενων τον Αλέξανδρο Παπάγο. Στην κυβέρνηση συμμετείχαν όλα τα κόμματα με εξαίρεση τον Γεώργιο Παπανδρέου που διαφωνούσε με τον διορισμό του Αρχιστρατήγου.
Στον ΔΣΕ ο Μάρκος Βαφειάδης είχε απαλλαχτεί των καθηκόντων για λόγους υγείας, όπως ανέφερε η επίσημη ανακοίνωση. Όλοι ήξεραν όμως ότι αιτία ήταν η διαφωνία του. Δεν ήθελε τακτικό πόλεμο. Πρότεινε ή «συνεννόηση», όπως ονόμασε την συνθηκολόγηση ή συνέχιση του αγώνα με παρτιζάνικο αντάρτικο σε όλη την Ελλάδα. Παράλληλα τόνιζε: Οι εφεδρείες του ΔΣΕ εξαντλούνταν. Δεν υπήρχαν πλέον νέοι και νέες που θα αναπλήρωναν τις απώλειες και οι λιποταξίες από τον τακτικό Στρατό στις οποίες υπολόγιζε ο Ζαχαριάδης ήταν ασήμαντες. Δεν ανέφερε όμως το βασικότερο. Ο Τίτο από τις 28 Ιουνίου 1948 είχε αφοριστεί από την ΕΣΣΔ. Η βοήθεια που έδινε δεν είχε διακοπεί, καθημερινά ήταν και λιγότερη.
Οι πρωταγωνιστές
Νίκος Παπαδόπουλος. Στρατιωτικός διοικητής Φλώρινας. Είχε οργανώσει την άμυνα και δεν αιφνιδιάστηκε. Τον φώναζαν «παππού» για τα μεγάλα άσπρα μουστάκια του. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους,στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον ελληνοϊταλικό, στη Μέση Ανατολή, ήταν υποδιοικητής της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας. Αποστρατεύθηκε το 1950 με τον βαθμό του Στρατηγού. Πέθανε την 1η Δεκεμβρίου 1961. Ήταν 71 χρόνων.
Γιώργος Βονίτσας (Γούσιας) ήταν ο αντιστράτηγος. Μπαλωματής στο επάγγελμα. Εντάχθηκε στο ΚΚΕ νωρίς, αναδείχτηκε σε ηγετική μορφή, πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Μετά την ήττα κατέφυγε στις Ανατολικές χώρες. Το 1953 ήρθε κρυφά στην Ελλάδα κι έγινε καθοδηγητής του γραφείου εσωτερικού. Επέστρεψε στην ΕΣΣΔ και ως ζαχαριαδικός διεγράφη από το ΚΚΕ κι εξορίστηκε στα Καρπάθια (Ρουμανία). Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1976 κι εντάχτηκε στο ΕΚΚΕ. Τον παρέσυρε αυτοκίνητο στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας στις 15 Δεκεμβρίου 1979. Ήταν 64 χρόνων.
Δημήτρης (Μήτσος) Βλαντάς ήταν υποστράτηγος. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση έγινε υπουργός στην Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Μετά την ήττα κατέφυγε στη Ρουμανία κι αργότερα στη Γαλλία. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1975 και πέθανε το 1985.
*Στην κεντρική φωτογραφία τα λάφυρα του Εθνικού Στρατού σε… παράταξη στην κεντρική πλατεία της Φλώρινας.
