Τα Γιάννινα είχαν τη δική τους… Γραμμή Μαζινό. Το Μπιζάνι!. Πάνω σε τρεις απόκρημνους βράχους είχε στηθεί μια αμυντική γραμμή που έμοιαζε απόρθητη. Την είχε δημιουργήσει ο Γερμανός στρατηγός Κόλμαρ Φράιχερ φον ντερ Γκολτς που οι Τούρκοι έλεγαν «Γκολτς – Πασά» γιατί τον ένοιωθαν δικό τους άνθρωπο.
Δικαίως. Ήταν αυτός που είχε διευθύνει τον παρ’ ολίγον καταστροφικό για την Ελλάδα πόλεμο του 1897 με την Ελλάδα. Αμέσως μετά συνέλαβε την ιδέα να οχυρώσει τα Γιάννινα, την πόλη – κλειδί που εάν έπεφτε στα χέρια των Ελλήνων, σε ένα μελλοντικό πόλεμο που ήταν σίγουρος ότι θα έρθει, θα άνοιγε την… πόρτα της Μακεδονίας.
Εγκατέστησε την περιοχή 21 πολυβολεία, 128 τηλεβόλα, όλα Γερμανικής κατασκευής. Τα περισσότερα από αυτά έφεραν την υπογραφή της εταιρείας «Κρουπ».
Η μορφολογία του εδάφους ήταν ιδανική. Ο επιτιθέμενος δεν μπορούσε να πλησιάσει, γινόταν ορατός, ενώ δεν μπορούσε να μεταφέρει και βαριά πολυβόλα.
Το Μπιζάνι είναι θηλυκού γένους. Αφορά την Μπιζάνι ένα μικρό χωριό που έγινε… ουδέτερο από τον Ελληνικό Στρατό ο οπόίος αναφερόταν στο οχυρό Μπιζάνι κι όχι στο χωριό.
Η πολιορκία τραβούσε σε μάκρος. Ο χειμώνας δημιουργούσε μεγαλύτερα προβλήματα. Οι φαντάροι έχαναν πόδια και δάχτυλα από τα κρυοπαγήματα.
Συνέβησαν όμως δύο σημαντικά γεγονότα:
–Η Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης αποδέσμευσε Στρατό κι εφόδια που ρίχτηκαν στην μάχη.
–Η δημιουργία του Αλβανικού κράτους έκανε πολλούς Μουσουλμάνους Αλβανούς να φύγουν από την περιοχή. Επέστρεφαν στην πατρίδα τους για να συνεχίσουν να είναι στρατιώτες στο δικό τους υπό δημιοτργία κράτος.
Όσο περνούσε ο καιρός οι Έλληνες αύξαναν την πίεση, ενώ οι Τούρκοι δεν είχαν τρόπο να αναπληρώσουν τις απώλειες τους.
Έπρεπε, όμως, να υπάρξει κι ένα σχέδιο για να πέσει το οχυρό.
Νωρίς το πρωί της 20ης Φεβρουαρίου το δεξιό και το κεντρικό τμήμα της ελληνικής στρατιάς θα χτυπούσε τους Τούρκους, Την ίδια στιγμή το αριστερό τμήμα θα τους αιφνιδίαζε με κύριο σκοπό να τους κυκλώσει και να τους αποκόψει από τα Γιάννινα.
Το πυροβολικό ανέλαβε κι αυτό δράση. Πάνω από 30.000 οβίδες ρίχτηκαν. Ο βομβαρδισμός σταμάτησε το μεσημέρι και τότε άρχισε η επίθεση του αριστερού τμήματος. Καταλήφθηκαν δύο υψώματα, η Τσούκα και η Μανωλιάσα. Οι Τούρκοι τα είχαν χάσει τόσο πολύ που άρχισαν να πυροβολούν τους δικούς τους που ερχόντουσαν σε ενίσχυση από τα Γιάννινα!
Λένε ότι οι Έλληνες ως λαός είμαστε φλύαροι. Στην περίπτωση του Μπιζανίου αποδείχτηκε το αντίθετο. Το σχέδιο της επίθεσης δεν διέρρευσε αν και το γνώριζαν πολλοί!
Ώρα 11 το βράδυ της 20ης Φεβρουαρίου. Ο επίσκοπος Πανάρετος, βοηθός του Μητροπολίτη Ιωαννιτών και ο Ραούφ Μπέης, ανιψιός του Τούρκου Αρχιστράτηγου φθάνουν στις ελληνικές γραμμές. Μεταφέρουν επιστολή των Προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων που μιλά για παράδοση της πόλης. Οδηγούνται στο Γενικό Στρατηγείο. Εκεί γίνεται γνωστό ότι η παράδοση πρέπει να είναι άνευ όρων. Στα Γιάννινα επιστρέφει ο επίσκοπος και ο Ραούφ μένει ως όμηρος.
Ο Εσάτ πασάς, δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς. Τόσο αυτός, όσο και ο αδελφός του που ήταν παντρεμένος με Ελληνίδα είχαν γεννηθεί στα Γιάννινα, ο πατέρας τους ήταν Δήμαρχος και είχαν φοιτήσει στη Ζωσημαία Σχολή πριν συνεχίσουν τις σπουδές τους στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν καλός στρατιωτικός, συμμαθητής του Κωνσταντίνου στη Γερμανική Ακαδημία Πολέμου, στο Βερολίνο και σε αντίθεση με τους άλλους στρατιωτικούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν διαλλακτικός,.
Η εφημερίδα «Μακεδονία» δημοσίευσε το Πρωτόκολλο παράδοσης.
Τι έγινε μετά αφηγήθηκε ο Βασιλάκης Καππάς, εξήντα χρόνια αργότερα, το 1973 στο περιοδικό «Εικονογραφημένη Ιστορία». Ήταν τότε 90 χρόνων.
«Λίγοι ιππείς μπήκανε πρώτοι στα Γιάννενα από όλον τον ελληνικό στρατό και μαζί λίγοι αξιωματικοί, απεσταλμένοι του Κωνσταντίνου, που θα υπογράψουν για την παράδοσι της ιστορικής πολιτείας. Στην κεντρική, την προ του στρατηγείου πλατεία, ήταν συγκεντρωμένο πλήθος κόσμου. Όλοιο χαρούμενοι, ευτυχισμένοι, ενθουσιώδεις. Άλλοι έκλαιγαν από συγκίνησι, άλλοι φώναζαν «Ζήτω ο Διάδοχος. Ζήτω η Ελλάς. Ζήτω ο Στρατός μας», αγκαλιάζονταν μεταξύ των και φιλιόνταν και έλεγαν και δεν το χόρταιναν: «Ήρθε το ελληνικό».
Με την εμφάνιση Ελλήνων στρατιωτών, όλοι έπεσαν πάνω στ’ άλογα, τ’ αγκάλιαζαν, τα χάιδευαν και φιλούσαν τις μπότες των καβαλλαραίων… Οι Γιαννιώτες ήσαν ακόμα με φέσια. Τους λέει, λοιπόν ο επικεφαλής αξιωματικός: «Ακόμη με φέσια είστε μωρέ Έλληνες; Αμέσως σχίσαμε τα φέσια μας και τα ποδοπατήσαμε. Έβλεπες τότε ολόκληρη την πλατεία στρωμένη με φέσια…»
Την επόμενη μέρα μπήκε ο Κωνσταντίνος, το επιτελείο και ο Στρατός.
Στη Μάχη για την Απελευθέρωση της πόλης σκοτώθηκαν 2.800 Τούρκοι και λιγότεροι από 500 Έλληνες. Χιλιάδες και οι αιχμάλωτοι. Ανάμεσά τους ο Εσάτ Πασάς και ο αδελφός του Βεχίτ που έμειναν εννιά μήνες στην Αθήνα.
Οι Αθηναϊκές εφημερίδες με έκτακτες εκδόσεις κρατούσαν διαρκώς ενήμερους τους αναγνώστες τους.
Για πολλά χρόνια οιο έκτακτες εκδόσεις, το παράρτημα όπως το έλεγαν, ήταν κάτι σαν τα σημερινά «έκτακτα δελτία» της τηλεόρασης.
Πέρα από το ειδησεογραφικό μέρος, κυρίαρχο για την κυκλοφορίοα τους ήταν και το βασικό τους σχόλιο. Την παράδοση αυτή κρατά ακόμα και σήμερα η «Εστία», η οποία δημοσίευσε και πίημα του Ιωάννη Πολέμη εμπνευσμένο από την εθνική επιτυχίασ
*Οι φωτογραφίες με τις λεζάντες είναι από το περιοδικό «Η Εικογραφημένη» του 1913.
