Ήταν πρωί της 16ης Μαρτίου 1968 όταν μια ομάδα Αμερικανών στρατιωτών μπαίνει στο χωριό Μι Λάι όπου υπήρχαν πληροφορίες ότι κρύβονταν αντάρτες Βιετκόνγκ. Η εντολή ήταν σαφής.
–Κάψτε σπίτια, σκοτώστε ζώα, σφραγίστε πηγάδια
–Με τις γυναίκες και τα παιδιά τι κάνουμε; ρώτησαν τους έχοντες το γενικό πρόσταγμα.
–Είναι όλοι Βιετκόνγκ, ήταν η απάντηση. Διφορούμενη που μπορεί να ερμηνευτεί όπως συμφέρει τον καθένα.
Οι στρατιώτες μπαίνουν στο χωριό και βρίσκουν γέρους και παιδιά, οι περισσότεροι κρυμμένοι στις καλύβες τους. Κάποια στιγμή η διμοιρία του Ανθυπολοχαγού Γουίλιαμ Κάλεΐ αρχίζει να πυροβολεί σε κάτι που θεώρησε «θέση του εχθρού».
Τότε άρχισε το μακελειό…
Οι στρατιώτες όρμησαν σε ανθρώπους και ζώα. Κάποιοι σκότωναν με τις ξιφολόγχες τους. Άοπλοι οι κάτοικοι του χωριού, το μόνο που μπορούσαν να κάνουν ήταν να ζητήσουν έλεος.
Ο πιλότος ελικοπτέρου Χιού Τόμσον πετά πάνω από την περιοχή και δεν πιστεύει στα μάτια του. Μια σειρά από πτώματα. Γέροι, γυναίκες, παιδιά, πολλά ακρωτηριασμένα βρίσκονται εδώ κι εκεί. Ζητά από τον ασύρματο να σταλούν γιατροί.
Επιστρέφοντας στη βάση του καταγγέλλει στους ανωτέρους του, όσα είδε.
Σιγή ασυρμάτου…
Τους Αμερικανούς στρατιώτες ακολουθεί κι ένας φωτογράφος. Είναι ο 26χρονος Ρόν Χέμπερλε. Ζούσε στη Χαβάη κι είχε ζητήσει να πάει εθελοντικά στο Βιετνάμ. Ο στρατός του είχε δώσει φωτογραφική μηχανή. Για καλή του τύχη κράτησε και τη δική του.
«Ήταν εν ψυχρώ δολοφονία από τους ανθρώπους μας. Οι Αμερικανοί στρατιώτες πυροβολούσαν κατά πάντων. Κάποια στιγμή πυροβόλησαν μία ηλικιωμένη γυναίκα εξ επαφής στο κεφάλι (…) Ανάμεσα στις δολοφονίες έκαναν διάλειμμα για φαγητό. Φωτογράφιζα τα πάντα, ακόμη κι αυτό. Ήθελα να καταγράψω κάθε πτυχή αυτής της τρέλας στο φιλμ».
Η πληροφορία για την παρουσία ανταρτών αποδείχτηκε αναληθής. Αυτό δεν εμπόδισε όμως τους Αμερικανούς να σκοτώσουν περισσότερους από 500 ανυποψίαστους χωρικούς που μάλιστα χάρηκαν όταν τους είδαν να φθάνουν στο χωριό τους!
Ο Χέμπερλε κράτησε το φιλμ με τις φωτογραφίες από τη δική του μηχανή κι έστειλε κάποιες άλλες που είχε φωτογραφήσει με την υπηρεσιακή στους ανωτέρους του. Κι αυτές είχαν σκληρές εικόνες, αλλά δεν υπήρξε καμιά αντίδραση από το επιτελείο.
Λίγους μήνες αργότερα επέστρεψε στο Κλίβελαντ, τη πόλη που γεννήθηκε. Έδειξε τις φωτογραφίες σε κάποιους δημοσιογράφους, αλλά αρνήθηκαν να τις δημοσιεύσουν. Έπιασε δουλεία στην «Plain Dealer» του Κλίβελαντ και έδωσε στην εφημερίδα τις φωτογραφίες εκείνης της σφαγής.
Είχε περάσει 1,5 χρόνος από τη σφαγή, αλλά ο κόσμος δεν ήξερε τίποτα. Εκείνο πρωινό της 20ης Νοεμβρίου 1969 άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι…
Ξέσπασε σάλος. Αρχικά το Πεντάγωνο διέταξε έρευνα. Ανέφερε ότι οι πεζοναύτες πήγαν εκεί γιατί το συγκεκριμένο χωριό αποτελούσε ορμητήριο των Βιετκόνγκ και τα περισσότερα θύματα ανήκαν σε αυτούς. Δεν τους πίστεψε κανείς. Αργότερα διέταξε ΕΔΕ για τα γεγονότα και κατηγορήθηκαν οι υπεύθυνοι της αποστολής.
Στην πορεία βγήκαν κι άλλα στη φόρα. Υπήρξαν αναφορές για βιασμούς γυναικών, ακρωτηριασμούς, ακόμα και μικρών παιδιών, σφαγές που μόνο άνθρωποι σε κατάσταση αμόκ θα μπορούσαν να έχουν κάνει. Τα πράγματα έγιναν χειρότερα όταν ο ίδιος ο φωτορεπόρτερ παραδέχτηκε ότι κατέστρεψε μέρος του φιλμ που περιείχε ακόμα σκληρότερες εικόνες!
Το περιοδικό Life δημοσίευσε, σε χρώμα πια, μια σειρά φωτογραφιών που σόκαραν ακόμα και τους μεγαλύτερους υποστηρικτές του πολέμου στο Βιετνάμ.
Σύμφωνα με τα αμερικανικά αρχεία που «αποδεσμεύτηκαν» χρόνια αργότερα, ο Χένρι Κίσινγκερ έδωσε κατευθύνσεις:
«Ο υπουργός Άμυνας πρέπει να δηλώσει σοκαρισμένος και να στείλει στο στρατοδικείο κάποιους για να μειωθεί η πίεση από την κοινή γνώμη».
Σχεδόν αμέσως άρχισε η προσπάθεια συγκάλυψης. Μίλησε ο πιλότος του ελικοπτέρου, ο Χιου Τόμσον, μίλησαν μέλη του πληρώματος, κάποιοι από τους στρατιώτες. Αμερικανοί Γερουσιαστές τους χαρακτήρισαν «πράκτορες των κομμουνιστών».
Κάποιοι από αυτούς εκτός από τα απειλητικά γράμματα και τις συμβουλές… φίλων τους να ρίξουν τους τόνους είδαν κρεμασμένα στους κήπους των σπιτιών τους τα κατοικίδια τους, σκύλους και γάτες.
Δουλειά έπιασαν και τα… παπαγαλάκια που υπάρχουν παντού. Υποστήριξαν ότι στην εισβολή σκοτώθηκε ένας Αμερικανός στρατιώτης και άλλοι επτά τραυματίστηκαν, άρα έγιναν μάχες. Χρόνια αργότερα με τον αποχαρακτηρισμό των απόρρητων εγγράφων αποδείχτηκε ότι τα θύματα είχαν πατήσει νάρκες.
Και το στρατοδικείο που ζήτησε ο Κίσνγκερ δεν πήγε… πίσω. Από τους 80 υπόπτους, οι 25 κατηγορήθηκαν, έξι εμφανίστηκαν στο δικαστήριο και ένας μόνο καταδικάστηκε, ο Ανθυπολοχαγός Γουίλιαμ Κάλει. Ποινή ισόβια για τον θάνατο 22 ανθρώπων. Ήταν 25 Μαρτίου 1971 όταν βγήκε η απόφαση και το 1974 ο Αμερικανός Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον μετέτρεψε την οποινή του κατ’ οίκον περιορισμό! Λίγους μήνες αργότερα είχε αρθεί κι αυτός…
Στα χρόνια που ακολούθησαν δόθηκαν παράσημα σε όσους μίλησαν. Οι περισσότεροι αρνήθηκαν. Το Πεντάγωνο είχε ζητήσει η τελετή να είναι «κλειστή» κι όχι δημόσια.
Ακόμα και σήμερα είναι άγνωστος ο αριθμός των νεκρών. Το Βιετνάμ στο Μνημείο που ανήγειρε αναγράφει 504 ονόματα ηλικίας από ένα έως 82 χρόνια. Οι Αμερικανοί υποστηρίζουν ότι οι νεκροί ήταν 347.
Ακόμη και οι ελληνικές εφημερίδες, παρά το καθεστώς λογοκρισίας ασχολήθηκαν με το θέμα
Ο Κώστας Μητρόπουλος στα «ΝΕΑ» εμπνεύστηκε ένα σκίτσο πικρτό, αλλά πέρα για πέρα αληθινό. Λίγους μήνες νωρίτερα οι Αμερικανοί είχαν στείλει τον πρώτο άνθρωπο στο φεγγάρι
Η σφαγή στο Μι Λάι έγινε γνωστή από μια σειρά συμπτώσεΩΝ. Ο φωτογράφος, οι δύο μηχανές, ο πιλότος του ελικοπτέρου, η εφημερίδα που δέχτηκε να δημοσιεύσει τις φωτογραφίες της φρίκης.
Η ίδια ιστορία επαναλαμβάνεται σε κάθε πόλεμο, μόνο που οι συμπτώσεις δεν είναι πάντα με το μέρος της αλήθειας. Το μόνο που μένει σταθερό είναι η συγκάλυψη από τα ανώτερα κλιμάκια.
Όσο για τα «εγκλήματα πολέμου» και τα ειδικά δικαστήρια για τη διερεύνησή τους ξέρουμε πια ότι αυτά δικάζουν κατά το δοκούν. Απόδειξη τα όσα έγιναν στη γειτονιά μας, στη Γιουγκοσλαβία. Κάθισε στο σκαμνί ο Μιλόσεβιτς, αλλά όχι αυτοί που έδωσαν εντολή να βομβαρδίσουν πόλεις και χωριά οι Αμερικανοί. Όσο για τις τουρκικές ωμότητες στην Κύπρο και τα όσα ακολούθησαν κανείς δεν άκουσε, δεν είδε τίποτα…
