Ο Ίων Δραγούμης ήταν, ίσως, ο πρώτος πολιτικός που πίστευε ότι «η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». Κανείς δεν ξέρει πως θα είχε εξελιχτεί η ιστορία αυτού του τόπου εάν η παραστρατιωτική ομάδα του Παύλου Γύπαρη δεν τον εκτελούσε στη Λεωφόρο Κηφισίας στο ύψος που σήμερα βρίσκεται το ξενοδοχείο «Χίλτον» στις 31 Ιουλίου 1920.
Μεγάλωσε σε μια εποχή που υπήρχε ακόμα ο απόηχος των πρώτων ελληνικών κομμάτων, το φιλο-ρωσικό, το φιλο-αγγλικό και το φιλο-γαλλικό κι αυτό τον ενοχλούσε. Ήθελε τα κόμματα να είναι απλά ελληνικά.
Το όραμα του Δραγούμη ήταν να μεγαλώσει η Ελλάδα, αλλά προς βορρά, να δημιουργηθεί μια βαλκανική συμμαχία, ενώ προς την Ανατολή, στην Τουρκία δηλαδή που τότε ήταν Οθωμανική Αυτοκρατορία να εξασφαλιστούν όσο γίνεται περισσότερα προνόμια στο ελληνικό στοιχείο.
Θεωρούσε ότι ο ελληνισμός στην Ιωνία και στην Ανατολική Θράκη θα μπορούσε να κυριαρχήσει με το πνεύμα του και την οικονομική του δύναμη. Πίστευε ότι η επέκταση της χώρας στην Ανατολή ήταν επικίνδυνη, αφού η Ελλάδα θα έπρεπε να δώσει προνόμια στους τουρκικούς και άλλους πληθυσμούς.
Μπορεί να ήταν ένας από τους ηγέτες της Ενωμένης Αντιπολίτευσης, αλλά τον χώριζαν πολλά από τους συνοδοιπόρους του. Καταρχήν ακόμα και στη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού, σε αντίθεση με τους πολιτικούς του συμμάχους πίστευε ότι η ΑΝΤΑΤ θα κέρδιζε τον πόλεμο (όπως και έγινε). Παράλληλα, πίστευε ότι η Ελλάδα, θα έπρεπε να πάρει εγγυήσεις για να συμμετάσχει σε αυτόν απέναντι στη Γερμανία. Στον Βενιζέλο καταλόγιζε ότι έπαιζε το… παιχνίδι των μεγάλων δυνάμεων παραβλέποντας τα ελληνικά συμφέροντα.
Ο ίδιος ήταν λάτρης των αντιφάσεων. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα, εάν ήταν στη ζωή και μετά τις εκλογές του 1920 που έφεραν στην εξουσία τους αντιπάλους του Βενιζέλου, θα συμφωνούσε με την τακτική των κυβερνήσεων που ακολούθησαν και οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή. Ίσως μάλιστα και να την είχε προλάβει!
Αυτό που πίστευε, ακράδαντα, ήταν ότι δεν θα τον σκότωναν Έλληνες. Αυτός ήταν και ο λόγος που ενώ ανεβαίνοντας για την Κηφισιά με την σύντροφό του Μαρίκα Κοτοπούλη, δεν φοβήθηκε τα μπλόκα των παραστρατιωτικών που ζητούσαν εκδίκηση για την απόπειρα δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου. Κι όχι μόνο αυτό, σε αντίθεση με άλλους που κλείστηκαν στα σπίτια τους ή κρύφτηκαν αυτός επέστρεψε στην Αθήνα για να ολοκληρώσει την έκδοση της «Πολιτικής Επιθεωρήσεως» του περιοδικού που εξέδιδε θέλοντας να συμπεριλάβει στην ύλη του τις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις.
Τα γεγονότα είναι λίγο πολύ γνωστά. Συνελήφθη, οδηγήθηκε στους στρατώνες και στο τέλος εκτελέστηκε χωρίς να προβάλλει αντίσταση από την παραστρατιωτική οργάνωση του Παύλου Γύπαρη, ο οποίος μάλιστα ήταν συνεργάτης του στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα!
Είναι εντυπωσιακό, επίσης, ότι οι διαρροές για τις συνθήκες της δολοφονίας του θυμίζουν σε μεγάλο βαθμό αντίστοιχες ανακοινώσεις της ΕΛΑΣ που δεν έχουν σχέση με την αλήθεια.
Διαβάζουμε, για παράδειγμα, στην βενιζελική (τότε) εφημερίδα Εμπρός:
Η Πατρίς στην οποία διευθυντής ήταν ο Δημήτρης Λαμπράκης, ο οποίος δύο χρόνια αργότερα έγινε εκδότης με το Βήμα (Ελεύθερον Βήμα λεγόταν τότε) προχωρά ακόμα πιο πέρα. Τον παρουσιάζει να πυροβολεί μέσα από το αυτοκίνητό του!
Την επομένη της δολοφονίας του Δραγούμη δεν κυκλοφόρησαν αντιπολιτευόμενες εφημερίδες. Στο πογκρόμ που ξέσπασε με την είδηση της απόπειρας δολοφονίας του Βενιζέλου καταστράφηκαν τα τυπογραφεία των περισσότερων αντιπολιτευόμενων εφημερίδων. Οργισμένοι διαδηλωτές με παραστρατιωτικές ομάδες κατέστρεψαν τα γραφεία και τυπογραφεία των εφημερίδων Αθηναϊκή, Εσπερινή, Νέα Ημέρα, Καθημερινή, Πολιτεία καθώς το θέατρο Κοτοπούλη!
Τα επόμενα 24ωρα συνελήφθησαν οι εκδότες Γεώργιος Βλάχος (Καθημερινή), Θεολόγος Νικολούδης (Πολιτεία), ενώ καταζητείτο ο Όμηρος Ευελπίδης (Αθηναϊκή). Ακόμα και τα γραφεία του επίσης αντιπολιτευόμενου Ριζοσπάστη παραδόθηκαν στις φλόγες με αποτέλεσμα να καταστραφεί, εκτός των άλλων το αρχείο της εφημερίδας!
Προξενεί όμως κατάπληξη το γεγονός ότι και με την επανακυκλοφορία τους μετά από δέκα μέρες οι περισσότερες από τις αντιπολιτευόμενες εφημερίδες έκαναν λόγο για την έκρηξη βίας, τα Ιουλιανά όπως ονομάστηκαν, αλλά ελάχιστα έγραψαν για τη δολοφονία του Δραγούμη.
Εξήγηση υπάρχει. Ο πολιτικός, αλλά και ο άνθρωπος Δραγούμης πήγαινε κόντρα στο ρεύμα. Είχε τις ιδέες του και τις στήριζε. Συζούσε χωρίς να είναι παντρεμένος με την ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη, είχε κάνει παλαιότερα, όταν υπηρετούσε στην Αίγυπτο, δεσμό με την Πηνελόπη Δέλτα, κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη φίλου και χρηματοδότη του Βενιζέλου, ο οποίος κατηγορήθηκε από τον Γύπαρη ότι έδωσε την εντολή της εκτέλεσης, αλλά επίσημα δεν αποδείχτηκε τίποτα. Η Πηνελόπη Δέλτα το 1905 που γνώρισε τον Δραγούμη στην Αλεξάνδρεια ήταν παντρεμένη με τον βαμβακέμπορο Στέφανο Δέλτα και είχε τρία παιδιά. Στην εξορία, πάλι, στην Κορσική είχε σοκάρει τους συνεξόριστούς του με την ερωτική του συμπεριφορά και είχε έρθει σε ρήξη με κάποιους από αυτούς.
Ας επανέλθουμε όμως στον πολιτικό Δραγούμη. Πολυγραφότατος, ήταν τακτικός συνεργάτης του φιλολογικού περιοδικού Νουμάς στο έγραφε με το ψευδώνυμο ΙΔΑΣ. Στο τεύχος της 15ης Αυγούστου 1920 που είναι αφιερωμένο στη μνήμη του ο Γιάννης Κορδάτος γράφει για τον φίλο του, αλλά όχι ομοϊδεάτη Ίωνα Δραγούμη. Και παρουσιάζει ένα πορτρέτο διαφορετικό. Ο Κορδάτος που ήταν και αρθρογράφος στον Ριζοσπάστη εκείνη την εποχή μπορεί να διαφωνούσε πολιτικά με τον Δραγούμη, αλλά η άποψή του έχει σημασία.
Ο θάνατός του στέρησε την Ελλάδα από ένα φωτεινό μυαλό κι ίσως – επειδή η Ιστορία δεν γράφεται με υποθέσεις – με την πολιτική του παρουσία να είχε αλλάξει τη μοίρα του τόπου.
