Σε όλη την Ευρώπη η μέρα της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας από το ζυγό των ναζί είναι ξεχωριστή. Γίνονται εκδηλώσεις μνήμης, αλλά και τιμής στα θύματα της Aντίστασης. Στην Ελλάδα την ξεπερνάμε με μια σεμνή τελετή στην Ακρόπολη.
Κι όμως οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες εκείνο το πρωινό της Πέμπτης 12 Οκτωβρίου 1944 έβλεπαν τη μεγάλη νύχτα που κράτησε 1625 εικοσιτετράωρα να παίρνει τέλος. Ξημέρωνε μια νέα μέρα με ελπίδες, αλλά και φόβους που επιβεβαιώθηκαν λίγες εβδομάδες αργότερα με τα Δεκεμβριανά.
Όμως εκείνη η μέρα ήταν μέρα χαράς.
Στις 6.30 το πρωί άρχισε η αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων. Λίγη ώρα αργότερα, στις 8 έγινε μια μικρή, βιαστική τελετή, στον Άγνωστο Στρατιώτη με κατάθεση στεφάνου από τον στρατηγό Φέλμπι, ενώ τρία τέταρτα αργότερα, στις 9.15, η σβάστικα κατέβηκε από την Ακρόπολη.
Η Ελλάδα έβγαινε πληγωμένη από τη… νύχτα της Κατοχής. Ο πληθυσμός σε όλη τη χώρα είχε μειωθεί κατά 5,6%, η αγροτική και βιομηχανική παραγωγή είχαν καταρρεύσει. Ο πληθωρισμός είχε εκτοξευτεί στα ύψη, το τραπεζικό σύστημα είχε… πιάσει πάτο. Είναι ενδεικτικό ότι το 1940 στις τράπεζες είχαν κατατεθεί 14 εκ. χρυσές λίρες, ενώ το 1944 υπήρχαν μόλις 187!
Οι κάτοικοι της πρωτεύουσας δεν είχαν ενημέρωση. Ο ραδιοφωνικός σταθμός δεν λειτουργούσε, εφημερίδες δεν κυκλοφορούσαν.
Όσες εφημερίδες είχαν απομείνει να κυκλοφορούν νόμιμα διέκοψαν την έκδοσή τους στις 15 Σεπτεμβρίου. Τις αντικατέστησαν η ενιαία έκδοση των πρωινών εφημερίδων με τον τίτλο Ηνωμένος Τύπος
Οι βραδινές είχαν κι αυτές κοινή έκδοση με τον τίτλο Βραδυνά Νέα.
Κι αυτές όμως διέκοψαν την έκδοσή τους στις 28 Σεπτεμβρίου.
Από που μάθαιναν τα νέα οι Αθηναίοι; Από τους ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς που άκουγαν παράνομα, αφού τα ραδιόφωνα τους είχαν σφραγιστεί για να μην «πιάνουν» στα βραχέα και τα χωνιά που ήταν όπλο των αριστερών οργανώσεων.
Λογικό ήταν να γνωρίσει άνθιση ο «παράνομος τύπος». Εφημερίδες που τυπώνονταν κρυφά σε τυπογραφεία σε δύσκολες συνθήκες από δημοσιογράφους και τυπογράφους που έπαιζαν «κορώνα γράμματα» τη ζωή» τους.
Η αριστερά είχε έντυπη παρουσία, κυρίως, με τον Ριζοσπάστη και την Ελεύθερη Ελλάδα που με την απελευθέρωση κυκλοφόρησαν νόμιμα.
Παρουσία στον παράνομο τύπο είχε και η δεξιά παράταξη.
Το Ελληνικόν Αίμα κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1942. Με την απελευθέρωση κυκλοφόρησε για λίγο ως νόμιμη εφημερίδα.
Η Δημοκρατική Σημαία ήταν το όργανο του ΕΔΕΣ, του Ναπολέοντα Ζέρβα
Ο Ανεξάρτητος τυπωνόταν κρυφά από τους κατακτητές στα πιεστήρια της Βραδυνής με βάση το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού της.
Γνωστότερη από όλες ήταν η Ελευθερία του Πάνου Κόκκα που μεταπελευθερωτικά συνέχισε την έκδοσή της μέχρι το 1967 όταν μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου ο εκδότης της αποφάσισε να διακόψει την έκδοσή της.
Στο χώρο του κέντρου όπως η Ελευθερία κινήθηκαν και τα Καθημερινά Νέα που επίσης για ένα διάστημα μετατράπηκε σε νόμιμη με την απελευθέρωση.
Την επόμενη μέρα της Κατοχής απαγορεύθηκε η έκδοση των εφημερίδων που κυκλοφορούσαν και υπηρέτησαν τους Γερμανούς. Ακρόπολις, Καθημερινή. Πρωΐα, Ελεύθερον Βήμα το πρωί, Αθηναϊκά Νέα και Βραδυνή το απόγευμα.
Υπήρχε όμως και ο… έξω ελληνισμός που παρακολουθούσε με αγωνία τις εξελίξεις στη μητέρα πατρίδα.
Ας δούμε και μερικά από τα γεγονότα των τριών πρώτων ημερών:
Στις 12 Οκτωβρίου
** Συλλαμβάνονται οι Γ. Τσολάκογλου (πρώην πρωθυπουργός), Ιάσων Παπαδόπουλος, Β. Καραμάνος, Ι. Καραμάνος, Β. Σιμωνίδης, Εμμ. Κανακουνάκης, Ι. Βασιλόπουλος (Αρχηγός Αστυνομίας), Θ. Βουτσινάς (τ. διευθυντής εφημερίδας Ακρόπολις), Κ. Πειρουνάκης (υφυπουργός Επισιτισμού), Γ. Γκότσης (υφυπουργός), Γ. Μπακογιάννης (υφυπουργός), Γ. Κονδύλης, Ι. Μπάκος, Δ. Πολύζος.
** Ο Στρατιωτικός Διοικητής Σπηλιωτόπουλος σε συνεργασία με τα μέλη της τριμελούς επιτροπής Τσάτσο και Ζεύγο αποφάσισαν για τη τήρηση της τάξεως: Όλα τα τμήματα επιφορτισμένα με την τάξη τμήματα πολιτών θα είναι πλαισιωμένα από στελέχη που θα φέρουν διακριτικά σήματα, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ θα φέρουν στολές και θα πλαισιώνονται από αξιωματικούς με στολή, τα ίδια μέτρα ισχύουν και στον Πειραιά.
** Νέος Δήμαρχος Αθηναίων εγκαταστάθηκε Αριστείδης Σκληρός ο οποίος αντικατέστησε τον διορισμένο από τους Γερμανούς Άγγελο Γεωργάτο.
Στις 13 Οκτωβρίου
** Από το πρωί αποβιβάζονται σε διάφορα σημεία της Αττικής τα πρώτα συμμαχικά στρατεύματα. Λόγω των καταστροφών στο Λιμάνι του Πειραιά από τους Γερμανούς οι αποβάσεις γίνονται στο Πασαλιμάνι, το Π. Φάληρο και τον Άλιμο. Στις 2 το μεσημέρι ανεβαίνουν την οδό Πειραιώς τα πρώτα τμήματα. Επικρατεί πανζουρλισμός.
** Πραγματοποιείται Δοξολογία στη Μητρόπολη.
Στις 14 Οκτωβρίου
** Από την Ένωση Συντακτών διαγράφτηκαν οι Ελ. Σταυρίδης, Στ. Ευταξίας και Σ. Τραυλός για συνεργασία με τις Κατοχικές Αρχές.
** Με εντολή του Στρατιωτικού Διοικητή επιτάχτηκαν όλα τα αυτοκίνητα. Συγκεντρώθηκαν στη πλατεία Ρηγίλλης..
** Συλλαμβάνονται οι Ιωάννης Ράλλης, Δημ. Διαλέτης (αντιστράτηγος, υφ. Εθνικής Άμυνας), Κωνσταντίνος Πουρναράς (Δικαιοσύνης) και οι αξιωματικοί της ειδικής ασφάλειας Λάμπρου, Παπαγρηγοράκης, οι στρατηγοί Ραυροδήμος, Πατέρης, οι συνταγματάρχες Γ και Α Μαντάς, Παρθενίου και ο υιός Παπαγρηγοράκης. Άλλοι αξιωματικοί της Χωροφυλακής που υπηρετούσαν στη Γενική Ασφάλεια στη περίοδο της Κατοχής, αλλά δεν αναμείχθηκαν σε συλλήψεις τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό.
**Αναχωρούν για τη Μακεδονία και τη Θράκη ο αντιπρόσωπος της κυβέρνησης Λαμπριανίδης. Τον συνοδεύουν οι υπουργοί Πορυφρογένης και Κωστόπουλος. Μαζί τους είναι και ο Στρατιωτικός Διοικητής Συνταγματάρχης Πρόκος και ο Διοικητής Χωροφυλακής ταγματάρχης Καλαμίδας.
** Φθάνουν το απόγευμα με βρετανικό καταδρομικό οι υπουργοί Γεώργιος Καρτάρης, και Ηλίας Τσιριμώκος.
Διαβάστε ακόμη:
Πως σώθηκε η Αθήνα από την επιχείρηση ΧΑΟΣ τον Οκτώβριο του 1944
